Μία από τις πιο διάσημες ρήσεις του Φρίντριχ Χάγιεκ, που είναι και αρκετή επίκαιρη, είναι ότι οι «έκτακτες ανάγκες ήταν πάντα το πρόσχημα της διάβρωσης των διασφαλίσεων της ατομικής ελευθερίας.» Σήμερα ζούμε μία τέτοια περίοδο έκτακτων αναγκών, με αρκετές ατομικές ελευθερίες να τελούν υπό αναστολή σε ολόκληρο τον ελεύθερο κόσμο.
Ο κυρίαρχος λόγος που οι εκάστοτε κυβερνώντες, όπως ο Όρμπαν για παράδειγμα, χρησιμοποιούν τις έκτακτες ανάγκες ως εργαλείο μεγέθυνσης των εξουσιών τους είναι ότι υπό αυτές τις συνθήκες ο κόσμος είναι διατεθειμένος να εγκαταλείψει τις ελευθερίες του προκειμένου να αποκτήσει λίγη περισσότερη ασφάλεια. Φυσικά, δεν είναι νόμος ότι κάθε ηγέτης και κάθε χώρα που βρίσκεται σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης σήμερα θα γίνει απαραίτητα ανελεύθερο καθεστώς τύπου Ουγγαρίας. Στις περισσότερες χώρες οι κυβερνήσεις θα επιστρέψουν τις έκτακτες εξουσίες τους και θα αποβάλλουν τους περιορισμούς που έχουν επιβάλλει στην ατομική ελευθερία των πολιτών τους. Όμως, είναι ιδιαίτερα πιθανό κάποιες πολιτικές της εποχής του COVID-19 να παραμείνουν ή ακόμα και να διαδωθούν ακόμα περισσότερο μετά το τέλος της πανδημίας, ιδιαίτερα στην οικονομία.
Ο Χάγιεκ αναφέρεται στην πορεία αυτής της μετατόπισης στο πασίγνωστο έργο του “Ο Δρόμος προς τη Δουλεία”. Πρώτα, οι πολίτες παραδίδουν τις ελευθερίες τους προκειμένου το κράτος να μπορεί να κατευθύνει την οικονομία προς αντιμετώπιση του “εχθρού”. Ο Χάγιεκ βέβαια είχε στο μυαλό του τον Β’ Παγκόσμιο όταν έγραφε αυτό το βιβλίο, όμως και η αντιμετώπιση του κορονοϊού έχει αρκετές φορές παρουσιαστεί σαν πολεμική προσπάθεια. Μόλις τελειώσει ο πόλεμος, αρκετές φωνές ζητούν από το κράτος τη συνέχιση του κεντρικού σχεδιασμού που τόσα πολλά “απέδωσε” στην περίοδο του πολέμου. Οι φωνές αυτές βρίσκουν ευήκοα ώτα στους πολιτικούς και τους γραφειοκράτες που μέσω του κεντρικού σχεδιασμού αποκτούν μεγαλύτερη εξουσία. Ανταποκρινόμενοι, λοιπόν, στο λαϊκό αίτημα, οι σχεδιαστές υπόσχονται ουτοπίες στο κοινό τους και έτσι ξεκινά ο πολιτικός ανταγωνισμός για το καλύτερο πλάνο που θα σώσει την οικονομία από την καταστροφή. Ο Χάγιεκ καταγράφει πολλά ακόμα βήματα πριν την πλήρη καταστροφή της ατομικής ελευθερίας και την επακόλουθη υποδούλωση των πολιτών στα χέρια των κεντρικών σχεδιαστών, όμως ειδικά τα πρώτα τρία που περιγράφουμε από πάνω ακούγονται αρκετά συναφή και επικίνδυνα στις μέρες μας.
Ένας ακόμα λόγος που ο κίνδυνος για μία στροφή στον κρατισμό ως συνέπεια του κορονοϊού είναι η ανθρώπινη φύση. Ακόμα και σήμερα, με όλον αυτό τον πανικό που επικρατεί παγκοσμίως, ο κορονοϊός δεν είναι πιο θανάσιμος από άλλες ασθένειες που βασανίζουν το είδος μας. Η καρδιοπάθεια, η υπέρταση, η παχυσαρκία είναι τρεις παθήσεις που έχουν επιφέρει πολύ μεγαλύτερο αριθμό θανάτων από τον κορονοϊό. Γιατί όμως τις αντιμετωπίζουμε σαν να μην συμβαίνει τίποτα ενώ με τον κορονοϊό μας πιάνει πανικός; Ο Δρ. Ντέιβιντ Κάτζ του πανεπιστημίου Γέιλ, πιστεύει πως αυτή η διαφορά στην αντιμετώπιση οφείλεται στην ανθρώπινη φύση. Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με έναν άμεσο κίνδυνο, ο εγκέφαλός μας είναι προγραμματισμένος να αντιδρά ενστικτωδώς είτε με την πάλη είτε με την φυγή. Κάπως έτσι φαίνεται να είναι η αντίδραση των κοινωνιών μας στον κορονοϊό. Όμως, η αποφυγή των θανάτων από καρδιοπάθεια, υπέρταση και παχυσαρκία απαιτούν μακροπρόθεσμες αλλαγές στον τρόπο ζωής μας και έτσι οι γιατροί παγκοσμίως δυσκολεύονται ιδιαίτερα στο να πείσουν τους πολίτες να μην πίνουν, να μην καπνίζουν, να αθλούνται και να τρώνε υγιεινά δεν βρίσκουν την ίδια ανταπόκριση.
Το ζητούμενο των ημερών μας είναι να αντισταθούμε στη φύση μας και να μην ενδώσουμε στο νέο φαινόμενο του κορονοκρατισμού.
