Του Θανάση Χειμωνά
Ο αγαπημένος George Michael ήρθε, ανήμερα Χριστούγεννα, να προστεθεί στην ατελείωτη λίστα των επωνύμων που έφυγαν από τη ζωή το 2016. Για κάποιο λόγο ο χαμός του μου έφερε στο μυαλό μια άλλη φετινή απώλεια, τη φορά αυτή σε σχέση με την ελληνική πολιτική. Μια λοιπόν που είναι συνηθισμένο τέτοιες μέρες να γυρνάμε πίσω στα γεγονότα που σημάδεψαν τη χρονιά θέλω να αραδιάσω κάποιες σκέψεις για τον πρώην Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωστή Στεφανόπουλο, που μας άφησε πριν από ένα μήνα.
Όπως κάθε σύγχρονος άνθρωπος που σέβεται τον εαυτό του πληροφορήθηκα τον θάνατο του από τα σόσιαλ μίντια. Ξαφνικά, διαπίστωσα πως η Timeline μου στο Facebook αποτελείτο αποκλειστικά από αναπαραγωγές της είδησης του θανάτου του πρώην ΠτΔ καθώς και από φωτογραφίες του συνοδεία διθυραμβικών «σεντονιών» από χρήστες οι οποίοι, μέσα στον βουβό θρήνο τους, τον παρουσίαζαν ως ένα κράμα Ντε Γκολ και Αντενάουερ. Αυτό φυσικά δεν είναι κάτι πρωτοφανές. Πάντα όταν φεύγει από τη ζωή κάποιος επώνυμος ξεκινά ένας καταιγισμός εγκωμίων από τους ντόπιους ιντερνετιστές. Αποδεικνύεται δηλαδή εκ των υστέρων πως όλοι οι Έλληνες «έλιωναν» τα βινύλια και τις κασέτες του Λέοναρντ Κοέν στα πικάπ και τα κασετόφωνά τους αντίστοιχα, ξεκοκάλιζαν μετά μανίας τα μυθιστορήματα της αφροαμερικάνας συγγραφέως Μάγια Αγγέλου και περνούσαν ώρες ατέλειωτες σε κινηματογραφικές λέσχες, απολαμβάνοντας τις ταινίες του πολωνού σκηνοθέτη Αντρέι Ζουλάφσκι. Λογικό ήταν λοιπόν να συμβεί κάτι ανάλογο και με τον Στεφανόπουλο όχι μόνο λόγω του θεσμικού του ρόλου αλλά και επειδή όντως υπήρξε ένας από τους πιο συμπαθείς πολιτικούς στην σύγχρονη ελληνική ιστορία.
Είναι όμως αυτό καλό για έναν πολιτικό; Αρκεί; Διαβάζοντας τις άτυπες αυτές νεκρολογίες παρατηρεί κανείς δύο-τρία επίθετα να αναφέρονται ξανά και ξανά για να χαρακτηρίσουν τον νεκρό πρόεδρο. Ακούμε λοιπόν πως ο Κωστής Στεφανόπουλος ήταν «ευγενής» και «ευπρεπής» αλλά και «ένας αληθινός ευπατρίδης της πολιτικής». Για σκεφτείτε τώρα. Αν φέρετε στο μυαλό σας π.χ. τον Ουίνστον Τσόρτσιλ το πρώτο που θα σκεφτόσασταν γι αυτόν θα ήταν η «ευπρέπειά» του; Θα σας απασχολούσε ποτέ το αν ο Τζον Κένεντι είχε υπάρξει «ευγενής»; Θα χαρακτηρίζατε ποτέ τον Σαλβαδόρ Αλιέντε ως «έναν ευπατρίδη της πολιτικής»;
Ο Κωστής Στεφανόπουλος ήταν σίγουρα και ευπρεπής και ευγενής και ευπατρίδης. Ήταν επίσης σοβαρός, καλλιεργημένος και είχε υπάρξει ένας άνθρωπος απλός και προσιτός όπως διαβεβαιώνουν όσοι τον γνώρισαν από κοντά. Η πολιτική του καριέρα όμως σημαδεύτηκε από αντιφάσεις και βούλιαξε στη μετριότητα. Αν και ένθερμος θιασώτης της βασιλευόμενης δημοκρατίας έφτασε στο σημείο να γίνει πρόεδρός της. Ηττήθηκε δύο φορές στις εσωκομματικές εκλογές της Νέας Δημοκρατίας και τη δεύτερη αποχώρησε από το κόμμα του, επιχειρώντας ουσιαστικά να το διασπάσει. Η Δημοκρατική Ανανέωση που δημιούργησε, ένα προσωποκεντρικό κόμμα χωρίς κανέναν ιδεολογικό στίγμα, αρχικά συγκυβέρνησε (μέσω Κατσίκη) με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και εν συνεχεία καταποντίστηκε στις ευρωεκλογές. Τότε, ο ίδιος ο Στεφανόπουλος δήλωσε πως αποσύρεται από την πολιτική, για να επιστρέψει μετά βαΐων και κλάδων, έναν χρόνο αργότερα ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας.
Με την εκλογή του, το 1995, ο Στεφανόπουλος εγκαινίασε μια νέα μορφή ΠτΔ: Εκείνη του σεβάσμιου, υπάκουου κυρίου ο οποίος λειτουργεί περισσότερο συμβολικά, αν όχι διακοσμητικά. Πολλοί τον υμνούν για την ομιλία του εναντίον του Κλίντον. Μα το 1999, που έβραζε η χώρα λόγω των νατοϊκών βομβαρδισμών στη Σερβία κάποιος έπρεπε να την πει στη Πρόεδρο των ΗΠΑ. Επελέγη ο Στεφανόπουλος ως η πιο ανώδυνη θεσμική επιλογή. Άλλοι τον εξαίρουν για τη στάση που κράτησε απέναντι στον Χριστόδουλο στο θέμα των ταυτοτήτων. Και εδώ όμως επρόκειτο για μια ειλημμένη απόφαση της κυβέρνησης και του τότε πρωθυπουργού, Κώστα Σημίτη. Ο Στεφανόπουλος απλώς την μετέφερε στον «Μακαριστό».
Τέλος, ας μη γελιόμαστε. Ένας από τους λόγους που ο Στεφανόπουλος υπήρξε ο πιο δημοφιλής ΠτΔ ήταν επειδή η θητεία του συνέπεσε με την δεκαετία (1995-2005) της απόλυτης ελληνικής ευμάρειας. Ήταν οι εποχές που έβρεχε χρήμα και που η μοναδική οικονομική κρίση για την οποία είχε ακούσει ποτέ ο κόσμος ήταν το κραχ του 1929. Αντίθετα, ο –σαφώς πιο σημαντικός ως πολιτικός- Κάρολος Παπούλιας που τον διαδέχτηκε έφτασε στο σημείο να φυγαδεύεται στις εθνικές επετείους, εισπράττοντας την οργή του κόσμου για κάτι για το οποίο (ως ΠτΔ) έφερε από ελάχιστη έως μηδαμινή ευθύνη.
Ο Κωστής Στεφανόπουλος υπήρξε ένας άνθρωπος έντιμος και καλοσυνάτος. Διακρίθηκε για το ήθος του (που τόσο λείπει από το σημερινό πολιτικό σκηνικό) και τους χαμηλούς τόνους του. Ας τον θυμόμαστε και ας τον τιμούμε λοιπόν για αυτά και μόνο. Οι υπερβολές δεν έκαναν ποτέ καλό.
