Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Η προηγούμενη διετία χαρακτηρίζονταν από ανησυχίες για αναγκαστικό «κούρεμα» των καταθέσεων ή ομολογιούχων σε τράπεζες των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι επενδυτές, πανικόβλητοι, απέσυραν τις καταθέσεις τους από πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες, περιλαμβανομένων των ελληνικών, φοβούμενοι κινδύνους «κουρέματος». Στην πραγματικότητα υπήρξαν μόνο δυο περιστατικά, στην περίπτωση της Κύπρου, όπου ατασθαλίες σε σχέση με την ΑΜΚ Κυπριακής τράπεζας οδήγησαν σε «κούρεμα» καταθέσεων, αλλά και στην Αυστρία, όπου έγινε «κούρεμα» ομολογιούχων, όταν χρεοκόπησε αυστριακή τράπεζα (Hypo Alpe-Adria-Bank International AG) πέρσι, εφαρμόζοντας τη νομοθεσία Bail in.
Μήπως σε λίγο πολλοί θα υποχρεωθούν να αγοράσουν ανοξείδωτες χύτρες, όπως σε πολλές χώρες, και θα κοιμούνται με καραμπίνα, για να φυλάνε με ασφάλεια εκεί στο σπίτι τα χρήματα; Ίσως. Η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μάλιστα, από 1/1/2016 προβλέπει ότι σε όλες τις ευρωπαϊκές τράπεζες, ομολογιούχοι, μέτοχοι και μεγαλοκαταθέτες (πάνω από 100.000 ευρώ/άτομο/τράπεζα) θα συνεισφέρουν στην κάλυψη των κινδύνων εφόσον μια τράπεζα έχει πρόβλημα. Παρότι φαίνεται, και είναι, μια άσχημη εξέλιξη για καταθέτες, ομολογιούχους και μετόχους, ουσιαστικά η νομοθεσία περί Bail-in είναι κίνηση προς τη λογική, καθώς δεν επιβαρύνει άλλο τα ήδη επιβαρυμένα κράτη από την υποχρέωση να διασώζουν τράπεζες και η οποία κατά τα προηγούμενα έτη οδήγησε σε διπλασιασμό σχεδόν χρέους στις ΗΠΑ, αλλά και άλλες χώρες.
Επομένως, αν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν προέβαινε στη νομοθεσία περί Bail-in, δηλαδή τη διάσωση των τραπεζών από τους ίδιους τους μετόχους, ομολογιούχους και μεγαλοκαταθέτες, τα κράτη, και μάλιστα τα μεγαλύτερα, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, που ήδη έχουν χρέος 85% του ΑΕΠ, θα χρεοκοπούσαν και τα προβλήματα θα ήταν, ενδεχομένως, πολλαπλά. Κατ ουσίαν, υπάρχουν μελέτες (ενδεικτικά, Kyzis, Paltalidis & Vergos, 2015)** που δείχνουν ότι οι διασώσεις τραπεζών στον τραπεζικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτέλεσαν μπούμερανγκ, δίνοντας λάθος σήμα στις αγορές. Δίνοντας το «σήμα» ότι η διάσωση (Bailout) με κρατικό χρήμα είναι σίγουρη, και αντί να λύσουν το πρόβλημα των τραπεζών, ουσιαστικά οι διασώσεις επιδείνωσαν το πρόβλημα, μεταθέτοντας τα ρίσκα από τις τράπεζες στις κυβερνήσεις που προσπάθησαν να τις σώσουν, αλλά χωρίς παράλληλα να περιορίζουν το ρίσκο καθεαυτό. Κατ'' ουσίαν, οι εμπειρικές μελέτες αποδεικνύουν ότι πολλοί φωνάζουν εδώ και χρόνια ότι το κράτος είναι καλύτερο να μην εμπλέκεται σε διασώσεις, και ο κάθε επενδυτής ας πάρει τα ρίσκα του.
Το πρόβλημα πλέον όμως δεν είναι μόνο το τέρας των μνημονίων, που ξεπηδάει από τις κρατικές διασώσεις τραπεζών, ή του «κουρέματος» καταθέσεων, που προκύπτει από τα Bail in. Είναι επίσης από τα εξαιρετικά αρνητικά επιτόκια που πλέον, άρχισαν να καθιερώνονται. Επιτόκια σχεδόν μηδενικά ή και αρνητικά. Ξεκινώντας από Ιαπωνία εδώ και χρόνια, και στηριζόμενοι στις «πανίσχυρες ισοτιμίες», και στην ανάγκη να κρατηθεί η οικονομία στον «αναπνευστήρα», και επεκτεινόμενο σε Ευρωπαϊκή Ένωση, περιλαμβανομένης της Σουηδίας αλλά και πρόσφατα στην Ελβετία, η «μόδα» αρνητικών επιτοκίων οδηγεί στο «ροκάνισμα» ενός βασικού «πυλώνα» του παγκόσμιου καπιταλισμού, στις καταθέσεις! Με τα αρνητικά επιτόκια των κεντρικών τραπεζών άνοιξε η κερκόπορτα να «κουρευτούν» οι καταθέσεις με τη μέθοδο των «αρνητικών επιτοκίων» στις εμπορικές τράπεζες, δηλαδή των χρεώσεων σε όποιον έχει τραπεζικό λογαριασμό από την τράπεζα, για να μας «κάνει την τιμή» να κρατάει τα χρήματά μας!
Και αν τα παραπάνω φαίνονται ακατανόητα και μακρινά, πολύ φοβόμαστε ότι καθόλου μακρινά δεν είναι. Ήδη μια ελβετική τράπεζα, η Alternative Bank Schweiz, θα χρεώνει από 1/1/2016 επιτόκια -0,15% σε καταθέσεις ως 100.000 ευρώ και -0,75% σε καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ! Εν ολίγοις, θα αφαιρεί 0,75% ετησίως από τις καταθέσεις, για να καλυφθούν τα έξοδα της τράπεζας! Παράλληλα, όλα αυτά, πάντως, δείχνουν ότι η κρίση έχει χτυπήσει πλέον την καρδιά του Παγκόσμιου Καπιταλισμού, καθώς καμιά μορφή επένδυσης δεν είναι πλέον ασφαλής, μετά το ροκάνισμα των μισθών, και φαίνεται ότι έφτασε η ώρα να ροκανιστούν και οι καταθέσεις της... αστικής τάξης! Και φυσικά έχει χρηματιστηριακές επιπτώσεις, για την αξία τραπεζικών μετοχών παγκοσμίως στο μέλλον, αλλά και το χειρότερο, προβληματίζει για το ποια θα είναι η μορφή και τα προβλήματα της επόμενης παγκόσμιας κρίσης που ξεκινάει, ενδεχομένως, το 2016...
**(Kizys R., Paltalidis N., Vergos K. (2015) The quest for banking stability in the euro area: The role of government interventions, Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, forthcoming. doi:10.1016/j.intfin.2015.09.001)
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία
Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.
