«Σήμερα η μέρα για μένα είναι αφιερωμένη στις τρομερές γυναίκες που κατάφεραν να κρατήσουν στη ζωή τις οικογένειές τους μετά τη διάλυση της Σοβιετικής ένωσης και των κρατών του Ανατολικού μπλοκ. Όταν οι άντρες της ζωής τους αφέθηκαν στην απάθεια, το αλκοόλ και τη βία, οι ίδιες άφησαν παράμερα την προηγούμενη ζωή τους, σήκωσαν τα μανίκια, διακτινίστηκαν στα πέρατα του άγριου έξω κόσμου και ανέλαβαν αγόγγυστα τις πιο βρώμικες δουλειές της εύπορης και καλομαθημένης Δύσης: έγιναν νοσοκόμες, οκιακές βοηθοί, εσώκλειστες φροντίστριες γερόντων ακόμα και sexworkers στην ανάγκη. Σήμερα με τα μωρά στα χέρια ψάχνουν ανθρωπιστικό διάδρομο να φύγουν από την κόλαση του πολέμου για να φυλάξουν τον σπόρο της αυριανής ζωής. Κυρίες μου, ειλικρινά και εκ βάθους καρδίας, τα σέβη μου».
Την Λένα Διβάνη την έχω στην καρδιά μου για πολλούς λόγους: για την ευστροφία, την πρωτοτυπία, το χιούμορ και τον φεμινισμό της γραφής της, για την γενναιότητα να είναι απολύτως ο εαυτός της και να παραιτείται και απ’ ό,τι αγαπά προκειμένου να ζει «μ’ έναν τρόπο που δεν τον σηκώνει ο οργανισμός σου», όπως θα μας πει, για την θαρραλέα και κρυστάλλινη σκέψη της, ακόμα και επειδή… «ονειρεύτηκε τη Διδώ». Αλλά την ημέρα της γυναίκας το ποστ που ήδη διαβάσατε με έκανε διπλά και τριπλά να την εκτιμήσω εκ νέου και να την αγαπώ.
Με αφορμή αυτό το ποστ για τις γυναίκες της Ουκρανίας και τις γυναίκες τις Σοβιετικές, μιλήσαμε στο Liberal.gr για τις γυναίκες της ζωής της. Τις ηρωίδες των βιβλίων της, τις ηρωίδες της εποχής μας, τη μητέρα της, και για την Διδώ, που θα ‘ρθει. Για το καινούργιο βιβλίο της «Ονειρεύτηκα τη Διδώ».
Ακόμα και για τις συζυγοκτονίες μιλήσαμε. Επειδή «Οι γυναίκες ήταν πάντα θύματα βίας απλώς παλιότερα δεν το λέγαμε γυναικοκτονία για να κρύψουμε την πραγματική αιτία του κακού. Το βαφτίζαμε έγκλημα πάθους, τη σκότωσε γιατί την αγαπούσε. Τώρα πια ξέρουμε, βλέπουμε καθαρά και το λέμε ανοιχτά: Τη σκότωσε γιατί τη θεωρούσε κτήμα του και δεν συμμορφώθηκε στα γούστα του! Και όπως ξέρετε η αλήθεια είναι επαναστατική και φέρνει μια ξαφνική συνειδητοποίηση. Αυτή θα τα αλλάξει όλα!» Αισιόδοξη όπως πάντα η Λένα Διβάνη, θα μας πει.
Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα
- Κυρία Διβάνη, ας ξεκινήσουμε από το συγκλονιστικό ποστ που ανεβάσατε και υπήρξε η αφορμή, ας ξεκινήσουμε με αυτό που ζούμε, τις γυναίκες από την Ουκρανία που γεννούν στα καταφύγια, κοιμίζουν και καθησυχάζουν τα παιδιά τους στα υπόγεια, παίρνουν το δρόμο για το άγνωστο μόνες, γενναίες κι αδάκρυτες, οι γυναίκες εντέλει είναι που κρατούν τον χορό της ζωής ακόμα και μέσα από τον πόλεμο; Αλλά και μέσα από τον θάνατο! Η ουκρανή μάνα και σύζυγος, η ρωσίδα σύζυγος και μάνα…
Το ξέρουμε όλες και όλοι, το έχουμε δει με τα μάτια μας: Οι γυναίκες είναι τα πραγματικά σκληρά καρύδια της ιστορίας (της μικρής και της μεγάλης). Μην ξεχνάμε ότι αυτές βγήκαν αμάθητες και ανεκπαίδευτες στον Α Παγκόσμιο πόλεμο και κράτησαν στη ζωή τη βιομηχανική παραγωγή στην Αγγλία όταν οι άντρες ήταν στον πόλεμο. Ούτε τη γιατρίνα από την Αλβανία ξεχνάμε που είδαμε να καθαρίζει τις σκάλες μας χωρίς να υπολογίζει περηφάνεια και χωρίς να βρίζει τη μοίρα της καθημερινά. Ούτε τη ρωσίδα που αναγκάστηκε να παντρευτεί ένα ξεκουτιασμένο γέρο για να ζήσουν οι δικοί της ξεχνάμε. Οι γυναίκες έκαναν τα πάντα, ό, τι χρειάστηκε. Σε κάθε περίπτωση πάντως δεν το έβαλαν κάτω. Αποδείχτηκαν μηχανές επιβίωσης!
- Η ελληνίδα μάνα που υφίσταται τα ακατανόητα, η ελληνίδα σύζυγος με την καινούργια… «μόδα» των συζυγοκτονιών, αλλά και η μάνα του δολοφόνου… αλήθεια, πού κάναμε λάθος και γύρισε τόσα χρόνια πίσω η ζωή μας;
Κι όμως δεν γυρίζουμε πίσω, μ’ έναν τρομακτικό τρόπο νομίζω πως μπροστά πηγαίνουμε. Οι γυναίκες ήταν πάντα θύματα βίας απλώς παλιότερα δεν το λέγαμε γυναικοκτονία για να κρύψουμε την πραγματική αιτία του κακού. Το βαφτίζαμε έγκλημα πάθους, τη σκότωσε γιατί την αγαπούσε. Τώρα πια ξέρουμε, βλέπουμε καθαρά και το λέμε ανοιχτά: Τη σκότωσε γιατί τη θεωρούσε κτήμα του και δεν συμμορφώθηκε στα γούστα του! Και όπως ξέρετε η αλήθεια είναι επανασταστική και φέρνει μια ξαφνική συνειδητοποίηση. Αυτή θα τα αλλάξει όλα!
- Και οι υπέροχες γυναίκες των βιβλίων σας… «Οι γυναίκες της ζωής της», οι γυναίκες της Ιστορίας που στάθηκαν ή χάθηκαν στο πλευρό σπουδαίων ανδρών… Να θυμηθούμε τις γυναίκες των βιβλίων σας;
Η αλήθεια είναι πως από την πρώτη μου εμφάνιση στα γράμματα η προσοχή μου ήταν εστιασμένη στην τύχη, στην κοινωνική θέση και στον αγώνα των γυναικών να υπάρξουν και να ακουστούν. Πολύ χαρακτηριστικά το πρώτο μου δημοσιευμένο διήγημα, το ΣΗΜΑΔΙ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ, αφορούσε μια γυναίκα που δολοφονείται γιατί άκουσε την καρδιά της και τόλμησε να κάνει το δικό της, μια γυναικοτονία δηλαδή.
- Τι έχει μια γυναίκα και τι απαιτείται να έχει ή να αποκτήσει μια γυναίκα για να σταθεί στον κόσμο των ανδρών;
Κυρίως αυτογνωσία και άρα αυτοπεποίθηση. Με στεναχωρεί πάρα πολύ να βλέπω καταπληκτικές και άξιες γυναίκες να μην έχουν την αυτοπεποίθηση να διεκδικήσουν αυτό που ολοφάνερα τους αξίζει.
- Κάθε μεγάλος άνδρας λέει, έχει στο πλευρό του μια εξίσου μεγάλη γυναίκα. Από τα ζευγάρια της Ιστορίας των βιβλίων σας, μια γυναίκα είναι λιμάνι, στήριγμα, σημείο σταθερό αναφοράς, ωστόσο γιατί οι γυναίκες που κάτι καταφέρνουν, πηγαίνουν μπροστά, πίσω τους δεν έχουν κανένα; Όσο προχωρούν, προχωρούν μέσα σε προσωπική μοναξιά;
Η επιτυχία του συστήματος είναι ότι έστρεψε την επιτυχία των γυναικών εναντίον τους. Κάθε «φωνή» γύρω τους τους ψιθυρίζει ότι αν είναι επιτυχημένες στην καριέρα τους δεν είναι επιθυμητές από τους άντρες, είναι λειψές μάνες και λειψές ερωμένες. Τους υπογραμμίζει πως η φιλοδοξία για τη γυναίκα είναι αρρώστια και ότι θα πληρώσει βαρύ αντίτιμο, αφού δεν θα τις αγαπάει κανείς. Τι συμπέρασμα να βγάλουμε δηλαδή; Ότι μας αγαπούν μόνο όταν είμαστε στην υπηρεσία τους και αγνοούμε τη δικιά μας ζωή για να φτιάξουμε τη δική τους; Ε, όχι, αυτό δεν θα το δεχτώ!
- Αλλά και το επόμενο λογοτεχνικό βήμα σας, μια γυναίκα αφορά: «Ονειρεύτηκα τη Διδώ», γιατί «έγραψε» τόσο πολύ μέσα σας η Διδώ Σωτηρίου;
Η Διδώ είναι το ίνδαλμά μου, πάντα ήταν. Νομίζω ότι θα έπρεπε να της στήσουμε άγαλμα. Η γυναίκα αυτή συμπυκνώνει όλες τις γυναικείες χάρες με την ανδρική αυτοπεποίθηση και τσαμπουκά! Ήταν πρώτη στους κοινωνικούς αγώνες, πρώτη και στη χαρά της ζωής. Έγραψα λοιπόν αυτή την λοξή βιογραφία γιατί πρέπει και τα νέα κορίτσια να μάθουν τη ζωή της πιο καταπληκτικής γυναικείας περσόνας του 20ου αιώνα στην Ελλάδα.
- Και τι να περιμένουμε από το βιβλίο;
Πρώτα απ’ όλα ένα μάθημα ιστορίας γιατί η ζωή της Διδώς πήγαινε ασορτί με τη ζωή της Ελλάδας. Όλες οι μεγάλες καταστροφές την έβαλαν στο επίκεντρο αλλά φυσικά αυτό ποτέ δεν πτόησε το κορίτσι μας! Πέρασε πάνω απ’ όλα τα ερείπια με αποφασιστικότητα, άρωμα και πλατύ χαμόγελο! Οπότε να περιμένετε αναγνωστική απόλαυση, γέλιο, δάκρυ και εμψύχωση. Στις μαύρες μέρες που ζούμε όλοι χρειαζόμαστε μια γερή δόση Διδώς στη ζωή μας- είναι το καλύτερο αντικαταθλιπτικό!
- Όλες αυτές οι τεράστιες γυναίκες, στα δύσκολα μέτρησαν το ανάστημά τους. Μέσα από τραύματα άνθισαν και συνέχισαν, στα ζόρικα αναδύεται ο εαυτός μας, τελικά;
Το έλεγε συνέχεια η Διδώ αυτό: Ο άνθρωπος είναι σαν το σκόρδο. Αν δεν τον λιώσουν οι καταστάσεις δεν βγάζει το πραγματικό του άρωμα!
- Στα δύσκολα διαπιστώσαμε κι εμείς το δικό σας μέγεθος, τη δική σας τολμηρή γενναιότητα, πόσο εφικτό είναι να κλωτσάς, να παραιτείσαι για τον αξιακό σου κώδικα απ’ αυτό που αγαπάς;
Δεν είναι εύκολο. Αλλά το πραγματικά δύσκολο είναι να ζεις μ’ έναν τρόπο που δεν τον σηκώνει ο οργανισμός σου...
- Να κάνουμε φινάλε στις γυναίκες της ζωής σας και της εποχής μας, με την δική σας μαμά;
Η μητέρα μου, δεν είναι πια στη ζωή. Έφυγε λίγο πριν την εισβολή του κορωνοϊού και νιώθω πως δεν πρόλαβα να την πενθήσω ζώντας σε μια τόσο καταιγιστική πραγματικότητα. Σ’ αυτήν οφείλω όμως τις κεραίες που είχα από μικρή βλέποντας την τύχη των γυναικών της γενιάς της. Εύχομαι να έχει συναντήσει τη Διδώ εκεί ψηλά και να γελάνε γιατί η ηρωίδα μου ως γνωστόν και νεκρούς ανασταίνει!
Η Λένα Διβάνη για το βιβλίο της που ετοιμάζεται.
Διβάνη Λένα: «Ονειρεύτηκα τη Διδώ» (Πατάκης) / Μυθιστορηματική βιογραφία
«Το καινούριο μου βιβλίο το σχεδίαζα τουλάχιστον 5 χρόνια. Είχα ανάγκη, βλέπετε, μέσα στον ζόφο της κρίσης να ανασάνω λίγο φρέσκο αέρα. Αποφάσισα λοιπόν να ξαναζωντανέψω το ίνδαλμά μου, τη Διδώ Σωτηρίου. Είναι άδικο να τη λησμονούν σιγά σιγά οι παλιότεροι και να την αγνοούν τελείως οι νεότεροι. Δεν υπήρχε άλλη σαν κι αυτή τη γυναίκα-πολεμίστρια που διέσχισε ολόκληρο τον 20ο αιώνα, βρέθηκε στο επίκεντρο κάθε ελληνικού τραύματος (από τη Μικρασιατική καταστροφή μέχρι τη χούντα) και κατάφερε να δρασκελίσει όλα τα ερείπια φορώντας το αιώνιο χαμόγελό της, κόκκινο μπερέ, κολιέ και άρωμα. Άρχισα αμέσως την έρευνα (με αφορμή την οποία εμπνεύστηκα τα Ζευγάρια που έγραψαν την ιστορία της Ελλάδας) και ευτυχώς γιατί χάθηκαν εντωμεταξύ η Άλκη Ζέη κι ο Νίκος Μπελογιάννης, οι μοναδικοί επιζώντες που την ήξεραν από την καλή και την ανάποδη.
Ελπίζω ότι έγραψα μια εντελώς υβριδική βιογραφία, κάτι μεταξύ του fiction και του non fiction με τον χαρακτηριστικό τίτλο Ονειρεύτηκα τη Διδώ. Γιατί πράγματι την ονειρεύτηκα ολοζώντανη, ακαταπόνητη και γελαστή όπως ήταν πάντα να μου διηγείται με το νι και με το σίγμα τη ζωή της που ήταν αγρίως απίθανη! Περιμένω τώρα τους αναγνώστες να μου πουν αν πλησίασα τον στόχο μου που ήταν να γράψω ένα βιβλίο σαν άνθρωπο, φτυστό η Διδώ!».
