Το ισραηλινό μοντέλο, που έχει παντρέψει την εθνική ασφάλεια με την ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη, και παράγει από μη επανδρωμένα εναέρια συστήματα έως συστήματα για κυβερνοπόλεμο, μας δείχνει πως μια μικρή χώρα μπορεί μέσω της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης να αναπτύξει ισχυρή αμυντική βιομηχανία που δεν απομυζά τα λεφτά των φορολογουμένων, δηλώνει στο liberal.gr ο Μάνος Καραγιάννης από το King's College London, προσθέτοντας ότι η Ελλάδα μπορεί να μάθει πολλά από τα όσα συμβαίνουν στο Ισραήλ, προκειμένου να αντισταθμίσει το ποσοτικό μειονέκτημα έναντι της Τουρκίας.
Ερωτηθείς πως θα τα καταφέρουμε όλα αυτά, όταν η ελληνική κρατική αμυντική βιομηχανία είναι σχεδόν χρεοκοπημένη, ο αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Αμυντικών Σπουδών, μιλά για συμπράξεις Δημοσίου - ιδιωτικού τομέα, συνεργασίες μεταξύ ιδιωτικών εταιρειών ελληνικών και ξένων, και εμπλοκή ερευνητικών κέντρων υψηλής τεχνολογίας σε πανεπιστήμια, κατά το πρότυπο χωρών, που ακολουθούν μια νέα επανάσταση στις στρατιωτικές υποθέσεις, επιτρέποντας την εξοικονόμηση πολύτιμων ανθρώπινων πόρων.
"Σταδιακά η διεξαγωγή του πολέμου θα γίνεται περισσότερο επιστήμη και λιγότερη τέχνη", λέει χαρακτηριστικά ο κ. Καραγιάννης, προσθέτοντας ότι το ΚΥΣΕΑ είναι εντελώς ξεπερασμένο, όπως επίσης και το παλιό δίλλημα "κανόνια ή βούτυρο", καθώς σήμερα μπορούμε να έχουμε και τα δύο. Κι αυτό καθώς όπως εξηγεί οι περισσότερες αμυντικές εταιρείες σχεδιάζουν και παράγουν προϊόντα διττής χρήσης, δηλαδή τόσο για πολεμικούς όσο και για ειρηνικούς σκοπούς, με ευρεία χρήση στην οικονομία.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Συμφωνείτε ότι η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει ξανά στην παραγωγή αμυντικού εξοπλισμού, αλλά αυτή τη φορά με διαφορετικό τρόπο, δηλαδή στη λογική της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης;
Η Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση έχει επιφέρει πολύ σημαντικές αλλαγές στον τομέα της άμυνας. Η εξέλιξη της τεχνολογίας είναι τόσο ραγδαία που αναπόφευκτα αλλάζει η μορφή του πολέμου. Μεγάλοι θεωρητικοί, όπως ο Βρετανός Colin Gray και ο Ισραηλινός Martin van Creveld, έχουν ασχοληθεί διεξοδικά με τη σημασία της τεχνολογίας στον πόλεμο.
Πάντως, η Ελλάδα βρίσκεται σε μειονεκτική θέση. Όλοι ξέρουμε ποια είναι τα δομικά προβλήματα και οι χρόνιες παθογένειες της κρατικής αμυντικής βιομηχανίας. Με εξαίρεση την Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία, οι υπόλοιπες βιομηχανίες δυστυχώς δεν φαίνονται να είναι οικονομικά βιώσιμες. Σήμερα στην Ελλάδα αμυντικό εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας παράγουν μόνο ιδιωτικές εταιρείες.
- Το ρωτώ γιατί ο στρατιώτης του μέλλοντος θα βασίζεται λιγότερο στη μυϊκή δύναμη και περισσότερο στην ικανότητα χειρισμού των νέων τεχνολογιών, σωστά;
Έτσι είναι, αλλά πρέπει να κατανοήσουμε τη γενεσιουργό αιτία αυτής της σημαντικής εξέλιξης. Η Δύση έχει περάσει στην εποχή της μετα-ηρωικότητας (post-heroism). Η απώλεια ακόμα και ενός μικρού αριθμού στρατιωτών μπορεί να δημιουργήσει μείζον πολιτικό πρόβλημα σε δυτικές κυβερνήσεις. Για αυτό το λόγο αποφεύγεται η αποστολή χερσαίων δυνάμεων και προτιμάται η χρήση αεροπορική ισχύος.
Αυτή η νέα πραγματικότητα, όμως, εξηγεί και γιατί καμία ελληνική κυβέρνηση δεν τολμά να προτείνει την αύξηση της στρατιωτικής θητείας ή την υποχρεωτική στράτευση γυναικών. Η ελληνική κοινωνία δεν είναι ψυχολογικά προετοιμασμένη για το ενδεχόμενο μιας πολεμικής αναμέτρησης με ανθρώπινες απώλειες. Την ίδια στιγμή, συντελείται μια νέα Επανάσταση στις Στρατιωτικές Υποθέσεις (Revolution in Military Affairs) που βασίζεται στις νέες τεχνολογίες και επιτρέπει την εξοικονόμηση πολύτιμων ανθρώπινων πόρων. Πρέπει και οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις να περάσουν στη νέα εποχή.
- Μια χώρα που έχει επενδύσει πολλά σε αυτόν τον τομέα είναι το Ισραήλ. Πως μπορεί η Ελλάδα να αντιγράψει αυτό το μοντέλο, να αντλήσει στοιχεία ή συνεργαστεί μαζί του;
Το ισραηλινό μοντέλο μας δείχνει πως μια μικρή χώρα δύναται να αναπτύξει ισχυρή αμυντική βιομηχανία που δεν θα απομυζά τα λεφτά των φορολογουμένων. Η Ελλάδα μπορεί να μάθει πολλά πράγματα από το Ισραήλ, αλλά στο τέλος θα πρέπει να οικοδομήσει το δικό της μοντέλο. Για παράδειγμα, η χώρα μας δεν μπορεί να αναπτύξει δικό της αντιαεροπορικό/ αντιβαλλιστικό σύστημα όπως έχει κάνει το Ισραήλ. Πρέπει να βρούμε τα δικά μας συγκριτικά πλεονεκτήματα και να επενδύσουμε όπου μπορούμε να είμαστε αποτελεσματικοί.
- Ποιοι άλλοι μεγάλοι στρατοί προσαρμόζουν τον επιχειρησιακό σχεδιασμό τους στα δεδομένα που διαμορφώνουν η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη;
Είναι βέβαιο ότι οι Αμερικανοί βρίσκονται πολύ μπροστά στους συγκεκριμένους τομείς. Αυτό οφείλεται στις τεράστιες δυνατότητες που έχουν οι αμερικανικές εταιρείες στην έρευνα και την ανάπτυξη. Ακολουθεί η Ρωσία, η Κίνα, η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία.
Σε 20 με 30 χρόνια από τώρα, ο ανθρώπινος παράγοντας θα παίζει πολύ μικρότερο ρόλο στη διεξαγωγή στρατιωτικών επιχειρήσεων. Η ανάπτυξη της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη επιχειρησιακή αυτονομία των μη επανδρωμένων εναέριων/θαλάσσιων/επίγειων συστημάτων με ότι καλό και κακό αυτό συνεπάγεται. Η διεξαγωγή του πολέμου θα είναι περισσότερο επιστήμη και λιγότερη τέχνη.
- Δώστε μας μερικά παραδείγματα για τους τομείς όπου πρέπει να δοθεί έμφαση στην Ελλάδα;
Η έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην τρισδιάστατη εκτύπωση (3D printing) για την υποστήριξη μιας ισχυρής και ευέλικτης διοικητικής μέριμνας, στα μη επανδρωμένα εναέρια συστήματα, στον κυβερνοπόλεμο για την αποδιοργάνωση του αντιπάλου και στην ανάλυση μέγα-δεδομένων για την καλύτερη κατανομή δυνάμεων στο θέατρο επιχειρήσεων. Μόνο έτσι η Ελλάδα θα αποκτήσει ποιοτικό πλεονέκτημα έναντι της Τουρκίας για να αντισταθμίσουμε το ποσοτικό μας μειονέκτημα. Εξάλλου, αυτό έχει κάνει και το Ισραήλ για να αντιμετωπίσει πολυπληθείς αντιπάλους.
- Το κρίσιμο φυσικά ερώτημα είναι με πιο μοντέλο θα γίνουν όλα αυτά, δεδομένου ότι η κρατική αμυντική βιομηχανία δεν είναι βιώσιμη…
Σωστά, γι' αυτό και συνιστά μονόδρομο η σύμπραξη Δημοσίου- ιδιωτικού τομέα, οι συνεργασίες μεταξύ ιδιωτικών εταιρειών ελληνικών και ξένων, εμπλοκή δυναμικών ελληνικών ΑΕΙ και ερευνητικών κέντρων.
Χρειαζόμαστε την οργανωτική ευελιξία του ιδιωτικού τομέα και την επιστημονική κατάρτιση της πανεπιστημιακής κοινότητας. Υπάρχουν εξαιρετικοί επιστήμονες στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Πολυτεχνείο Κρήτης και το Πανεπιστήμιο Πατρών που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν σημαντικά σε αυτή την προσπάθεια.
Η δημιουργία κέντρων έρευνας υψηλής τεχνολογίας σε πανεπιστήμια, κατά το πρότυπο άλλων χωρών (π.χ. Ισραήλ, Νότια Κορέα), θα ενισχύσει την τοπική οικονομία και θα βοηθήσει στην παλιννόστηση του επιστημονικού δυναμικού.
- Βλέπετε να γίνονται κινήσεις από την ελληνική κυβέρνηση που να σχετίζονται με όλα τα παραπάνω; Επίσης έχουμε παρόμοια παραδείγματα ελληνικών εταιρειών; Διαβάσαμε για παράδειγμα ότι πρόσφατα μια ελληνική εταιρεία ανέλαβε να προμηθεύσει τον αμερικανικό στρατό με διόπτρες νυχτερινής όρασης, made in Greece…
Είναι αλήθεια ότι διαμορφώνεται, με την ενθάρρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ένα νέο πλαίσιο για την εγχώρια παραγωγή αμυντικού υλικού που θα βασίζεται σε τέτοιες συμπράξεις. Η εξαγωγική επιτυχία της εταιρείας που αναφέρατε δείχνει τη δυναμική που έχει αναπτύξει η ιδιωτική αμυντική βιομηχανία στην χώρα μας.
Σε κάθε περίπτωση, έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε. Δεν παρακολουθούμε όσο χρειάζεται τις τεχνολογικές εξελίξεις. Το απαρχαιωμένο ΚΥΣΕΑ δεν μπορεί να αντεπεξέλθει σε αυτό τον ρόλο. Η κρισιμότητα των στιγμών επιτάσσει την υιοθέτηση μιας νέας αντίληψης για την άμυνα και την ασφάλεια.
- Θα θυμάστε το παλιό δίλημμα "κανόνια ή βούτυρο". Διαβάζουμε ωστόσο ότι σε χώρες που ακολούθησαν το παραπάνω μοντέλο, όπως Νότια Κορέα, Σουηδία, Σιγκαπούρη, τα οφέλη δεν αφορούν μόνο την αμυντική βιομηχανία, αλλά και την οικονομία, καθώς τα προϊόντα αυτά έχουν πολλαπλές χρήσεις και εφαρμογές, σωστά;
Αυτό είναι ένα ξεπερασμένο δίλημμα πλέον. Σήμερα μπορούμε να έχουμε κανόνια μαζί με μπόλικο βούτυρο. Αν βασίζεται σε ιδιωτικά κεφάλαια, η αμυντική βιομηχανία μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην ανάπτυξη της οικονομίας. Οι περισσότερες αμυντικές εταιρείες σχεδιάζουν και παράγουν προϊόντα διττής χρήσης, δηλαδή για πολεμικούς και ειρηνικούς σκοπούς. Δεν πρέπει, όμως, να ξεχνάμε ότι η ασφάλεια είναι ένα δημόσιο αγαθό. Είναι πρωταρχικά ευθύνη της κυβέρνησης να αναλάβει τις κατάλληλες πρωτοβουλίες για την αμυντική θωράκιση της χώρας. Η κοινωνία έχει απαιτήσεις.
* Ο Μάνος Καραγιάννης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Αμυντικών Σπουδών του King's College London και στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
