Η Τουρκία αντιμετωπίζει πλέον την Ελλάδα ως μια μικρή χώρα που παρακμάζει οικονομικά και δημογραφικά, γι'' αυτό και θα χρησιμοποιεί εναντίον της ολοένα και περισσότερες υβριδικές μεθόδους, λέει στον «Φ» ο Μάνος Καραγιάννης, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Ασφάλειας στο King's College του Λονδίνου.
Και εξηγεί γιατί πρέπει να ξεχάσουμε την Τουρκία που ξέραμε, και γιατί πρέπει να βρει η Ελλάδα ένα νέο αφήγημα, το οποίο να ξεκινά από την ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων, ώστε να επιχειρούν σε ευρωπαϊκές και ΝΑΤΟϊκές αποστολές, και να φτάνει έως τη σύναψη συμμαχιών με χώρες της Αν. Μεσογείου που μοιράζονται την ίδια ανησυχία με εμάς για την αναθεωρητική πολιτική της Αγκυρας. Σχετικά με την κατάσταση στη Μέση Ανατολή, σημειώνει ότι ο Αμερικανός πρόεδρος άνοιξε τον ασκό του Αιόλου, αλλά και ότι το Ιράν δεν είναι - όπως νομίζουν κάποιοι - μια άλλη Λιβύη. Αποτελεί μια περιφερειακή δύναμη, με πλέγμα συμμαχιών εντός και εκτός της περιοχής, και γι'' αυτόν ακριβώς τον λόγο δεν μπορεί να υπάρξει στρατιωτική λύση στο θέμα.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Βλέπετε μια αποκλιμάκωση της έντασης μεταξύ Ισραήλ - Ιράν ή παραμένει πάντα υψηλός ο κίνδυνος γενικευμένης ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή;
Η απόφαση Tραμπ να τορπιλίσει την συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν έχει υπονομεύσει την περιφερειακή ασφάλεια και δεν εξυπηρετεί τα αμερικανικά συμφέροντα στη Μέση Ανατολή. Η πρόσφατη ανταλλαγή πυρών μεταξύ ιρανικών και ισραηλινών δυνάμεων είναι πολύ ανησυχητική εξέλιξη. Πάντως, το Ιράν δεν είναι Λιβύη. Είναι μια περιφερειακή δύναμη, που έχει χτίσει ένα πλέγμα συμμαχιών εντός και εκτός Μέσης Ανατολής. Εκτός από μαστίγιο, λοιπόν, χρειάζεται και καρότο. Δεν υπάρχει στρατιωτική λύση στο ζήτημα του Ιράν.
- Τελικά, γιατί ο Τράμπ επέλεξε να ρίξει λάδι στη φωτιά της Μέσης Ανατολής;
Η απόφασή του δεν πρέπει να μας προκαλεί εντύπωση. Ηταν μία από τις βασικές προεκλογικές δεσμεύσεις του. Αφενός, συσπειρώνει τους συντηρητικούς ψηφοφόρους του που θεωρούσαν τη συμφωνία απειλή για την ασφάλεια του Ισραήλ, αφετέρου, επιχειρεί να προσεταιριστεί τμήμα του αμερικανικού στρατιωτικού κατεστημένου που διαφωνούσε με την πολιτική του Ομπάμα για σταδιακή εξομάλυνση των σχέσεων με το Ιράν.
- Το γεγονός ότι οι κυρώσεις θα πλήξουν τις εκτεταμένες σχέσεις της Aγκυρας με την Τεχεράνη, δεν θα επιδεινώσει περαιτέρω τις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας;
Η πολιτική της Τουρκίας έναντι του Ιράν είναι καιροσκοπική. Οι δύο χώρες έχουν διαφορετικούς στρατηγικούς στόχους στη Συρία, αφού η Αγκυρα θέλει ανατροπή του Ασαντ, που είναι σύμμαχος της Τεχεράνης. Ταυτόχρονα, η τουρκική ηγεσία επιζητεί την υποστήριξη του Ιράν, προκειμένου να εμποδίσει τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους στη Συρία ή στο Ιράκ. Η ένταση στις αμερικανοϊρανικές σχέσεις δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα στην Αγκυρα για τον λόγο που αναφέρατε.
- Αραγε θα τολμήσει ο Ερντογάν να προχωρήσει στην αγορά των ρωσικών S-400, όταν αυτό θα τον αποξενώσει περαιτέρω από τη Δύση και από την απόκτηση των F-35;
Η Ουάσινγκτον δεν εμπιστεύεται την τουρκική ηγεσία για πολλούς λόγους. Ο Ερντογάν έχει καλλιεργήσει συστηματικά τον αντιαμερικανισμό για να ενισχύσει τη θέση του στο εσωτερικό της χώρας. Ταυτόχρονα, διατηρεί στενές σχέσεις με τη Χαμάς, η οποία αντιμετωπίζεται ως τρομοκρατική οργάνωση από την Ουάσινγκτον. Αν η Αγκυρα προχωρήσει στην αγορά των S-400, θεωρώ σχεδόν δεδομένο ότι θα παγώσει η πώληση στρατιωτικού εξοπλισμού από τις ΗΠΑ. Η Τουρκία έχει αρχίσει να αυτονομείται από τη Δύση, αλλά είναι πολύ δύσκολο για τους Αμερικανούς να το διαχειριστούν πολιτικά και ψυχολογικά.
- Βλέπετε ξανά αύξηση της έντασης στο Αιγαίο, εφόσον οδηγηθούμε σε οριακή αναμέτρηση στις τουρκικές εκλογές του Ιουνίου;
Χωρίς να υποτιμώ τους εσωτερικούς πολιτικούς λόγους που ωθούν τον Ερντογάν στο παιχνίδι της ελεγχόμενης έντασης στο Αιγαίο, εκτιμώ ότι η τουρκική αναθεωρητική στάση οφείλεται σε δομικούς λόγους. Η Τουρκία αντιμετωπίζει την Ελλάδα πλέον ως μια μικρή χώρα που παρακμάζει οικονομικά και δημογραφικά. Η τουρκική ηγεσία έχει την απόλυτη πρωτοβουλία κινήσεων χρησιμοποιώντας υβριδικές μεθόδους εναντίον της Ελλάδας. Σε αυτό πρέπει να εστιάσουμε.
- Στο βιβλίο σας «The New Political Islam: Human Right, Democracy and Justice», που εκδόθηκε πρόσφατα στις ΗΠΑ, υποστηρίζετε ότι η Τουρκία ισλαμοποιείται ολοένα και περισσότερο. Πώς φαντάζεστε τη χώρα σε μερικά χρόνια από σήμερα;
Πιστεύω ότι την Τουρκία που ξέραμε πρέπει να την ξεχάσουμε. Η χρεοκοπία του κεμαλισμού δημιουργεί ένα κενό που θα καλυφθεί, αργά ή γρήγορα, από άλλη ιδεολογία. Από έναν ιδιότυπο ισλαμισμό με στοιχεία οικονομικού φιλελευθερισμού (π.χ. δυναμικός ιδιωτικός τομέας), που θα προτάσσει συντηρητικές αξίες, συμβατές με την πατριαρχική κοινωνία της «βαθιάς Τουρκίας» (π.χ. παραδοσιακός ρόλος της γυναίκας).
- Σε αυτό το περιβάλλον γενικότερης αστάθειας, δεν πρέπει η ελληνική εξωτερική πολιτική να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο της;
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Ελλάδα αναγνωριζόταν σχεδόν από όλους ως ηγέτιδα δύναμη των Βαλκανίων. Η κρίση όμως έχει κάνει την ελληνική διπλωματία εσωστρεφή και προσωποπαγή. Για να αλλάξει αυτό, χρειάζεται ένα θετικό αφήγημα που θα επιτρέψει στην Ελλάδα να επανατοποθετηθεί στον κόσμο. Η δική μου πρόταση είναι να ενισχύσουμε τη θέση μας μέσα σε Ε.Ε. και ΝΑΤΟ. Να διεκδικήσουμε έναν νέο ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο ως πάροχος ασφάλειας. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι πρέπει να ενισχυθούν οι Ενοπλες Δυνάμεις για να μπορούν να επιχειρούν εκτός επικράτειας στο πλαίσιο ευρωπαϊκών-ΝΑΤΟϊκών αποστολών. Ταυτόχρονα, επιβάλλεται η εμβάθυνση των συμμαχιών μας με χώρες που μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες για την Τουρκία του Ερντογάν. Η γεωπολιτική αναβάθμιση θα μας θωρακίσει απέναντι στον τουρκικό αναθεωρητισμό.
* Ο κ. Μάνος Καραγιάννης είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Ασφάλειας στο King's College του Λονδίνου.
** Αναδημοσίευση από τον «Φιλελεύθερο» της Δευτέρας 14 Μαΐου.
