Εξακολουθούμε να έχουμε υψηλές προσδοκίες όσον αφορά στην «αυτονόητη» υποστήριξη εταίρων (ΕΕ) και συμμάχων (ΗΠΑ και ΝΑΤΟ) στις ελληνικές θέσεις, τονίζει ο Παναγιώτης Τσάκωνας, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Σπουδών Ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, υπογραμμίζοντας ότι η επιμονή μας αυτή σημαίνει ότι δυστυχώς δεν μαθαίνουμε από το «χάσμα προσδοκιών-πραγματικότητας» που έχουν επανειλημμένα βιώσει οι ελληνικές κυβερνήσεις και το οποίο δεν αφορά μόνο τις ελληνοτουρκικές σχέσεις αλλά και άλλα ζητήματα εθνικού ενδιαφέροντος.
Για το θέμα των δύο Ελλήνων στρατιωτικών, ο κ. Τσάκωνας είναι επιφυλακτικός όσον αφορά το κατά πόσο λόγω των «ευρωπαϊκών πιέσεων» θα επιταχυνθούν οι διαδικασίες αποφυλάκισής τους. Για τη διαχείριση του θέματος, σημειώνει ότι περάσαμε στη διεθνοποίηση του ζητήματος αφού πρώτα είχε αποτύχει η διαχείριση και επίλυσή του σε χαμηλότερο επίπεδο, όπως συνήθως συνέβαινε σε ανάλογα περιστατικά, συνεπώς επιτυχία θα ήταν να μη χρειαστεί να λάβει το πρόβλημα τη διεθνή διάσταση που έλαβε.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Στον απόηχο της Συνόδου της Βάρνα τι να κρατήσουμε; Τι έδωσε στην Ευρώπη, τι πήρε η Τουρκία και ποια τα οφέλη για την Ελλάδα;
Τόσο μετά το τελευταίο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο όσο και μετά τη Σύνοδο στη Βάρνα η Ελλάδα αποκόμισε ορισμένα κέρδη στο διπλωματικό πεδίο (που έχουν βεβαίως κυρίως διακηρυκτικό χαρακτήρα) και αφορούν στη εκπεφρασμένη ισχυρή βούληση της ΕΕ να εγκαλέσει την Τουρκία ως διεθνή ταραξία, αναφερόμενη για πρώτη φορά σε παράνομες ενέργειες της στην Ανατολική Μεσόγειο, να διαμηνύσει στον κ. Erdogan ότι με τον τρόπο που πορεύεται στο εσωτερικό και συμπεριφέρεται στο εξωτερικό υπονομεύει ο ίδιος τη σχέση του με την Ευρωπαϊκή Ένωση, και να τονίσει ότι το μέλλον της Τουρκίας με την ΕΕ συνδέεται ευθέως ή/και εξαρτάται από τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ελλάδα και την Κύπρο.
Η Ευρώπη έδειξε να μετακινείται από την μέχρι τώρα παντελώς αμήχανη θέση της σχετικά με τη διαχείριση της Τουρκίας αλλά είναι υποχρεωμένη να κινείται μέσα στο ίδιο περιοριστικό πλαίσιο: δεν θέλει να υπάρξει ρήξη με την Τουρκία αλλά γνωρίζει, όπως γνωρίζουν οι πάντες, ότι δεν μπορεί να υπάρξει επαναφορά στο παλαιό καθεστώς των ομαλών σχέσεων. Ταυτόχρονα ανησυχεί για την περαιτέρω απομάκρυνση της Τουρκίας όχι μόνο από την Ευρώπη αλλά γενικότερα από τη Δύση (τάση που δείχνει να νομιμοποιείται και να ενισχύεται στο εσωτερικό της Τουρκίας).
Συμφωνείτε ότι το "παζάρι" Erdogan στη Βάρνα απέδωσε; Το ρωτώ με την έννοια ότι εμφανίζοντας ένα πρόσωπο διαφορετικό από αυτό των τελευταίων μηνών, πήρε αυτό που ήθελε, δηλαδή την οικονομική βοήθεια για τους πρόσφυγες. Ήταν αναμενόμενο να την πάρει;
Δεν γνωρίζω επακριβώς το είδος της διαπραγμάτευσης στη Βάρνα ούτε και κατά πόσον είχε τα χαρακτηριστικά του "ανατολίτικου παζαριού". Θεωρώ πάντως ότι ήταν αναμενόμενο στη συγκεκριμένη σύνοδο ο κ. Erdogan να εμφανίσει το πρόσωπο του ηγέτη που παρακολουθεί τον ευρωπαϊκό πολιτικό πολιτισμό και όχι του αυταρχικού λαϊκιστή και εθνικιστή που απευθύνεται, κάποιες φορές με παραληρηματικό τρόπο, στο εσωτερικό πολιτικό ακροατήριο. Η παροχή της οικονομικής βοήθεια για την καλυτέρευση των συνθηκών των σχεδόν 4 εκατομμυρίων προσφύγων και μεταναστών στην Τουρκία ήταν ειλημμένη απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Κοινή επίσης παραδοχή είναι ότι ναι μεν οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι έθεσαν στον Erdogan ως βασική παράμετρο της πορείας του προς την ΕΕ, τις σχέσεις της Τουρκίας με Ελλάδα και Κύπρο, εντούτοις εκείνος δεν δεσμεύθηκε σε κάτι. Ποια η γνώμη σας;
Δεν νομίζω ότι πέραν της αποστολής όσο το δυνατόν ισχυρότερων και αυστηρότερων μηνυμάτων προς τη Τουρκία, προκειμένου να τεθεί ακριβώς το πλαίσιο της μελλοντικής σχέσης της Τουρκίας με την ΕΕ, θα ανέμενε κάποιος -- και μάλιστα δημόσια-- δήλωση συμμόρφωσης του κ. Erdogan με τις ευρωπαϊκές επιταγές. Συνεπώς είναι μόνον απέναντι σε αυτό το περισσότερο σαφές πλέον πλαίσιο που καλείται ο κ. Erdogan να ξανασκεφτεί και να πάρει τις επόμενες αποφάσεις του.
Στην Ελλάδα καλλιεργούμε συχνά υψηλές προσδοκίες για την παρεμβατική δύναμη των εταίρων και συμμάχων μας στα ελληνοτουρκικά. Συμφωνείτε;
Συμφωνώ με την παρατήρηση ότι στην Ελλάδα εξακολουθούμε να έχουμε υψηλές προσδοκίες όσον αφορά στην "αυτονόητη" υποστήριξη εταίρων (ΕΕ) και συμμάχων (ΗΠΑ και ΝΑΤΟ) στις ελληνικές θέσεις. Η επιμονή μας αυτή σημαίνει ότι δυστυχώς δεν μαθαίνουμε από το "χάσμα προσδοκιών-πραγματικότητας" που έχουν επανειλημμένα βιώσει οι ελληνικές κυβερνήσεις και το οποίο δεν αφορά μόνο τις ελληνοτουρκικές σχέσεις αλλά και άλλα ζητήματα εθνικού ενδιαφέροντος.
Η κυβέρνηση, πάντως, διαρρέει ότι και η Ελλάδα βγήκε κερδισμένη. Το σκεπτικό της είναι ότι διεθνοποίησε το θέμα των δύο στρατιωτικών, για τους οποίους όμως ο Τούρκος εισαγγελέας ανακοίνωσε ότι παραμένουν προφυλακιστέοι μέχρι νεωτέρας. Πως το σχολιάζετε;
Για τη διαχείριση της σύλληψης των δύο στρατιωτικών να σημειώσω ότι περάσαμε στη διεθνοποίηση του ζητήματος αφού πρώτα είχε αποτύχει η διαχείριση και επίλυσή του σε χαμηλότερο επίπεδο, όπως συνήθως συνέβαινε σε ανάλογα περιστατικά. Συνεπώς επιτυχία θα θεωρούσα το να μη χρειαστεί να λάβει το πρόβλημα τη διεθνή διάσταση που έλαβε. Εξακολουθώ πάντως να είμαι επιφυλακτικός όσον αφορά στο κατά πόσον λόγω των "ευρωπαϊκών πιέσεων" θα επιταχυνθούν οι διαδικασίες αποφυλάκισης των δύο στρατιωτικών.
Πάντως παρά τους χαμηλούς τόνους του Erdogan στη Βάρνα, χθες οι τόνοι ανέβηκαν και πάλι τόσο από τον Πρωθυπουργό Yildirim που επιτέθηκε σε Ελλάδα, Κύπρο και ΕΕ, όσο και από τον σύμμαχο του Τούρκου Προέδρου, D. Bahceli. Ενώ ο Erdogan απευθύνθηκε χθες στο ευρωπαϊκό ακροατήριο, οι παραπάνω "φροντίζουν" το εσωτερικό;
Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει η συνέχιση της γνωστής εθνικιστικής ρητορικής απέναντι στο εσωτερικό ακροατήριο. Μεγαλύτερη απογοήτευση και προβληματισμό (κυρίως για την Ελλάδα που έχει την ανάγκη ανάδειξης και κινητοποίησης των "εσωτερικών αντιβάρων" στην Τουρκία) δημιουργεί η εξάλειψη κάθε αντιπολιτευτικής φωνής στον αυταρχισμό, τον λαϊκισμό και τον εθνικισμό του κ. Erdogan, ο οποίος έχει καταφέρει να απονομιμοποιήσει ή/και να "ευνουχίσει" κάθε αντίδραση στην πολιτική του κυριαρχία ή ακόμα χειρότερα να σπρώξει την αντιπολίτευση, σχεδόν στο σύνολό της, σε εθνικιστική πλειοδοσία.
Βλέπετε να προχωρά αυτή η "ειδική σχέση" που επιχειρεί να κτίσει η Τουρκία με την ΕΕ , και με ποιο τρόπο;
Δεν υφίσταται καμιά προοπτική οικοδόμησης "ειδικής σχέσης" της ΕΕ με την Τουρκία στο άμεσο μέλλον ούτε βεβαίως και επαναφορά της στο απώτερο παρελθόν των ομαλών σχέσεων. Έχει επίσης εκπνεύσει, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, η στρατηγική "κοινωνικοποίησης" της Τουρκίας που εκπόνησε και υλοποίησε η Ελλάδα με βασικό εργαλείο την Ευρωπαϊκή Ένωση και με συγκεκριμένα απτά αποτελέσματα (ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ). Η μοναδική ίσως --αν και αποδυναμωμένη-- ευρωπαϊκή μόχλευση για το άμεσο μέλλον προκειμένου να υποστηριχτεί η δημοκρατία και το κράτος δικαίου στην Τουρκία αφορά στην Τελωνειακή Ένωση της Τουρκίας με την ΕΕ. Όμως και εδώ χρειάζεται προσοχή, λόγω του στοιχείου της "αιρεσιμότητας", ώστε το περιεχόμενο της Τελωνειακής Ένωσης να μην περιοριστεί στον οικονομικό τομέα.
