Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Όταν και ο τελευταίος αγοραστής απογοητευτεί, τότε είναι η ώρα να ξεκινήσεις να αγοράζεις! Αυτή είναι η σοφή συμβουλή κορυφαίων χρηματιστών. Η ερώτηση είναι αν η στιγμή αυτή έχει φτάσει για το Χρηματιστήριο Αθηνών.
Η απάντηση δεν είναι απλή. Όμως, υπάρχουν πολλές ενδείξεις που μας κάνουν να πιστεύουμε ότι αν η στιγμή αυτή δεν έχει ακόμη φτάσει, ενδεχομένως την πλησιάζουμε. Η πρώτη ένδειξη είναι ότι οι παλιές, παραδοσιακές εταιρείες που πλούτιζαν στον χρηματοοικονομικό χώρο έχουν καταστραφεί και οι ιστορίες καταστροφής έχουν γίνει καθημερινό αντικείμενο συζήτησης στην Ελλάδα. Αφού καταστράφηκαν όσοι επιχειρηματίες εισηγμένων εταιρειών «τζόγαραν» στο Χρηματιστήριο, ήρθε η σειρά των ελληνικών τραπεζών, των οποίων η χρηματιστηριακή αξία κυριολεκτικά μηδενίστηκε.
Χτες, ενδεικτικά, ανακοινώθηκε ότι έκλεισε ακόμη και η Κούμπας Συμμετοχών, μια εκ των εταιρειών με κερδοσκοπικό/επενδυτικό στόχο και αρκετά ενδιαφέρουσα διαφοροποίηση επενδύσεων διαχρονικά. Είχε προηγηθεί η μακρόχρονη συρρίκνωση των εταιρειών που σχετίζονται, άμεσα ή έμμεσα, με τις επενδύσεις σε ακίνητα, κατασκευαστικά έργα, ή μηχανολογικό εξοπλισμό. Εκείνο που έχει απομείνει, σε όσες από αυτές τις εταιρείες επιβίωσαν, είναι ένα πολύ μικρό, σχεδόν συμβολικό, κομμάτι των εργασιών τους.
Θα ήταν, όμως λάθος να υποτελείς ότι το κεφάλαιο του επιχειρηματικού κόσμου έχει εξαφανιστεί. 60 περίπου δισ. ευρώ ήταν οι εκροές κεφαλαίων από το τραπεζικό σύστημα της Ελλάδος το 2015, κεφάλαια που έχουν «παρκαριστεί» στο εξωτερικό κυρίως. Εκείνο που έχει μειωθεί/εξαφανιστεί είναι μόνο η δραστηριότητα και τα κέρδη των εδώ δραστηριοτήτων.
Σε προσωπικό επίπεδο, ακόμη και οι ακριβοπληρωμένοι υπάλληλοι/μεγαλοστελέχη μεγάλων εταιρειών, αλλά και τραπεζών, είτε απολύθηκαν σε μεγάλη έκταση, είτε περιορίστηκαν σε μισθολογικά δεδομένα καθαρά συμβολικού χαρακτήρα, για να το πούμε με ήπιους όρους. Έχοντας την πολυτέλεια να ζω στην Αγγλία τα τελευταία 5 χρόνια και να πηγαινοέρχομαι στην πατρίδα 3 - 4 φορές το χρόνο, θα έλεγα ότι οι ιστορίες καταστροφής σε προσωπικό επίπεδο που είδα και άκουσα το τελευταίο 15μηνο είναι η απόλυτη ένδειξη του ότι η οικονομία μας έχει «πιάσει πάτο». Τον απόλυτο πάτο.
Όμως, ο περιορισμός και η καταστροφή του παραγωγικού ιστού, όμως, από μόνα τους δεν αποτελούν ευκαιρία. Η ευκαιρία απαιτεί να υπάρξει ανάκαμψη της δραστηριότητας και αλλαγή στις προσδοκίες για τις αξίες.
Η ανάκαμψη της δραστηριότητας, σύμφωνα με όσα έχουν όχι μόνο καταγραφεί στα επίσημα στατιστικά στοιχεία, αλλά και με συζητήσεις που έχω κάνει με παραγωγικούς φορείς σε διαφορετικούς κλάδους το τελευταίο διάστημα, και το επιβεβαίωσαν «off the record», έχει ήδη ξεκινήσει από Σεπτέμβριο του 2015. Η ανάκαμψη αυτή είναι μικρή, αλλά όχι ισχνή. Και ασφαλώς θα περίμενα να επιβεβαιωθεί από τα στατιστικά στοιχεία, αλλά και επί 3 με 4 ακόμη μήνες, ώστε να επιβεβαιωθεί ότι δεν αποτελεί ένα ευκαιριακό φαινόμενο που παρουσιάστηκε για λίγους μήνες, διότι είναι και αυτό πιθανό να συμβαίνει. Θα σημειώσω ενδεικτικά, καθώς οι αριθμοί παρέχουν καλές ενδείξεις, ότι η τιμή για την άδεια ταξί, που είχε καταρρεύσει από 170.000 σε 42.000 ευρώ, τώρα βρίσκεται στις 70.000 ευρώ, δηλαδή άρχισε να ανακάμπτει εντυπωσιακά.
Σε ό,τι αφορά το Χρηματιστήριο Αξιών, όμως, όλα φαίνεται να έχουν καταρρεύσει, καθώς φαίνεται ότι τόσο τα κατασκευαστικά έργα, όσο και ο τραπεζικός κλάδος φαίνεται να είναι σε απόλυτη κατάρρευση. Αυτό είναι σωστό, όμως θα σημειώσουμε εδώ ότι η περαιτέρω πτώση τιμών στις τράπεζες αλλά και τις άλλες εισηγμένες θα είναι συνάρτηση του κατά ποσόν μπορεί να υπάρξει η όχι ανάκαμψη. Αν υπάρξει ανάκαμψη, οι περαιτέρω ζημιές στα χαρτοφυλάκια (δάνεια) των τραπεζών θα περιοριστούν και τα υπάρχοντα επίπεδα θα αποτελέσουν βάση για σημαντική άνοδο. Το ίδιο, σε μικρότερη αναλογία και στις υπόλοιπες εταιρείες.
Εφόσον, επομένως, οι ενδείξεις συνεχιστούν, και επιβεβαιωθούν από τα γεγονότα, τότε τον Μάρτιο - Απρίλιο θα έχουμε επιπλέον ενδείξεις αν ξεκίνησε η ανάκαμψη στην Ελλάδα μετά 6 χρόνια ύφεσης, και αν ναι, τότε το Χρηματιστήριο θα αντικατοπτρίζει αυτήν την εξέλιξη με σημαντική, ενδεχομένως εντυπωσιακή, ανάκαμψη τιμών. Καθώς την ίδια περίπου περίοδο αναμένεται ότι η ελληνική κυβέρνηση θα κλείσει τις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές, τότε θα λέγαμε ότι εκείνη είναι μια κρίσιμη περίοδος που θα καθορίσει αν το Χρηματιστήριο Αθηνών θα αποδειχτεί στο επόμενο διάστημα χρυσός ή κάρβουνο.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία.
Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.
