Του Ανδρέα Ζαμπούκα
Το ζήτημα με την διάθεση των κονδυλίων για τους πρόσφυγες αναδεικνύεται ως μία δαιδαλώδης υπόθεση γεμάτη γρίφους και ερωτήματα. Γύρω από το Προσφυγικό εμπλέκονται δεκάδες δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς. Ο καθένας τους αναλαμβάνει τόση ευθύνη, όση χρειάζεται για να μην μπορεί κανείς να έχει καθαρή εικόνα να καταλογίσει παρατυπίες.
Στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών είχα την ευκαιρία να μιλήσω με τον Επίτροπο για την Ανθρωπιστική Βοήθεια και την Διαχείριση Κρίσεων, Χρήστο Στυλιανίδη. Μεταξύ άλλων, η μεγάλη απορία του κ. Στυλιανίδη είναι η απροθυμία της ελληνικής κυβέρνησης να απορροφήσει τα ευρωπαϊκά κονδύλια που περιμένουν προς εκταμίευση.
Μπορεί στην Ελλάδα να θεωρούμε δεδομένη την κατασπατάληση πόρων χωρίς αντίκρισμα αλλά σύμφωνα με τον Κύπριο αξιωματούχο της ΕΕ, το μεγάλο πρόβλημα βρίσκεται στο ότι το ελληνικό κράτος δεν καταθέτει σχέδια. «Μπορεί κάποιες ΜΚΟ να λειτουργούν ανεξέλεγκτα, μπορεί κάποια μικρά εμβάσματα να μην πάνε εκεί που πρέπει αλλά είναι λάθος να εστιάζουμε σε τέτοια ζητήματα, από τη στιγμή που τεράστια ποσά περιμένουν στα ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να βοηθήσουν τους πρόσφυγες. Εκεί που πρέπει να αναζητήσει κανείς ευθύνες, πολύ περισσότερο από την διαχείριση των έκτακτων κονδυλίων, είναι γιατί δεν απορροφώνται τα τακτικά κονδύλια, βάσει προγραμματισμού» δηλώνει στο Liberal ο κ. Στυλιανίδης, δημιουργώντας έντονους προβληματισμούς για τις επιλογές της ελληνικής κυβέρνησης.
Με πρωτοβουλία του ίδιου το Κολέγιο των Επιτρόπων αποφάσισε τη δημιουργία μηχανισμού βοήθειας για την αντιμετώπιση ανθρωπιστικής κρίσης μέσα στα σύνορα της Ε.Ε. Όπως επίσης ότι το ποσό των 700 εκατ. ευρώ που συνοδεύουν τον μηχανισμό δεν θα αφαιρεθεί από υφιστάμενα εξωτερικά προγράμματα ανθρωπιστικής βοήθειας.
Ταυτόχρονα καθορίστηκε ο τρόπος λειτουργίας του ταμείου το οποίο υλοποιείται ειδικά για την αντιμετώπιση των ανθρωπιστικών αναγκών. Είναι δε συμπληρωματικό στα ήδη υπάρχοντα κονδύλια για hotspots, επανεγκατάσταση, επιστροφή, κοινωνική συνοχή, ανοικοδόμηση και πολιτικές συνοχής. Υπάρχουν και άλλα ταμεία στη διάθεση των κρατών-μελών για να αντιμετωπίσουν τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες ανάγκες, όπως είναι το ταμείο για τη μετανάστευση, τα διαρθρωτικά ταμεία, το ταμείο αλληλεγγύης και το ταμείο για τους περισσότερο αδυνάμους.
Σύμφωνα με τον Κύπριο Επίτροπο, για το 2016 προβλέφτηκε αρχικά η διάθεση 300 εκατομμυρίων ευρώ. Επιπλέον, ποσό ύψους 200 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως θα προβλεφθεί για χρήση εντός του 2017 και του 2018, αντίστοιχα. Σύνολο 700 εκατομμύρια ευρώ για τα επόμενα τρία χρόνια. Το ποσό αυτό θα είναι άμεσα διαθέσιμο μετά την υιοθέτηση της πρότασης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Από κει και πέρα, η κυβέρνηση της κάθε χώρας – εν προκειμένω της Ελλάδας – έχει την πλήρη ευθύνη και τον συντονισμό όλων των φορέων που δρουν στη εθνική της επικράτεια, αναλαμβάνοντας φυσικά και την ευθύνη του προγραμματισμού και της διαχείρισης.
Οι αιτιάσεις όμως μέσα και έξω από την χώρα, πληθαίνουν διαρκώς. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ανεξάρτητου φορέα Refugees Deeply, από το 2015 έχουν εισρεύσει στη χώρα μας περίπου 803 εκατομμύρια δολάρια σε κρατική βοήθεια και ιδιωτικές δωρεές. Αξιωματούχος όμως του Guardian εκτιμά ότι το 70% έχει σπαταληθεί, εκτιμώντας ότι το ποσό αυτό θα αντιστοιχούσε σε 14.088 δολάρια για κάθε πρόσφυγα!
Κι ακόμα περισσότερο ενισχύουν τις ανησυχίες οι δηλώσεις του τέως Γραμματέα Υποδοχής και Ταυτοποίησης Οδυσσέα Βουδούρη ο οποίος καταγγέλει ανομία, κακοδιαχείριση και αδυναμία απορρόφησης κονδυλίων, ταυτιζόμενος σε πολλά σημεία με τους προβληματισμούς του κ. Στυλιανίδη.
Είναι πραγματικά αδύνατον να βγει άκρη σε όλο αυτόν τον κυκεώνα των ετερόκλητων στοιχείων που δεν ελέγχονται από πουθενά. Πρόσφατα στη Βουλή οι βουλευτές του Ποταμιού, Γιώργος Αμυράς, Γιώργος Μαυρωτάς και Γρηγόρης Ψαριανός κατέθεσαν ερώτηση προς τον υπουργό Μεταναστευτικής Πολιτικής, με την οποία ζητούν εξηγήσεις. Πολύ αμφιβάλλω όμως, για την επάρκεια των στοιχείων που θα δώσουν φως στην υπόθεση. Η μόνη απάντηση μπορεί να δοθεί από κάποιον εισαγγελέα ο οποίος θα πρέπει κάποτε να ξεκινήσει μία ενδελεχή έρευνα συγκεντρώνοντας στοιχεία από όλους τους εμπλεκόμενους. Μέχρι τότε, μπορεί κανείς να καταλήξει σε κάποια πιθανά συμπεράσματα, τα οποία όσο περνάει ο καιρός γίνονται βεβαιότητες.
Το πρώτο είναι πως όλη αυτή η σύγχυση παραγόντων που συμμετέχουν ως «αμέριμνοι ιεραπόστολοι» ή «ερασιτέχνες επιθεωρητές» στην υπόθεση εξυπηρετεί τον ερασιτεχνισμό της κυβέρνησης. Η ασάφεια, τα ετερόκλητα δεδομένα, τα λάθη της καταγραφής των προσφύγων και η μετάθεση ευθυνών διευκολύνει το έργο της εξαπάτησης και της ανομίας.
Το δεύτερο είναι η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση που δίνεται με το σταγονόμετρο και παρουσιάζει σημαντικές καθυστερήσεις. Ακριβώς αυτή η αδυναμία, που συντηρείται επίτηδες, οδηγεί στην άντληση πόρων από τα εθνικά ταμεία τα οποία δύσκολα μπορεί να ελέγξει ο οιοσδήποτε
Το τρίτο και σημαντικότερο είναι πως μέχρι το τέλος του 2016, έχουν δοθεί στην Ελλάδα περίπου 262 εκατομμύρια ευρώ από τα έκτακτα κονδύλια των δύο ευρωπαϊκών ταμείων που εμπλέκονται στο προσφυγικό, του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ενταξης (ΤΑΜΕ) και του Ταμείου Εξωτερικών Συνόρων (ΤΕΣ). Τα έκτακτα βεβαίως, κονδύλια τα διαχειρίζεται η Γενική Διεύθυνση Εσωτερικών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (γνωστότερη ως DG HOME) μέσω ενός ευέλικτου μηχανισμού που επιτρέπει στο ελληνικό κράτος, αλλά και σε διεθνείς οργανισμούς, σε ΜΚΟ και σε οργανισμούς της Ε.Ε. να υποβάλλουν αιτήσεις για χρηματοδότηση. Αν εγκριθούν οι αιτήσεις, τα χρήματα αυτά είναι διαθέσιμα και μπορούν να εκταμιευτούν αμέσως, σε αντίθεση με την πιο χρονοβόρα, δυσκίνητη και γραφειοκρατική διαδικασία εκταμίευσης των τακτικών κονδυλίων των δύο ταμείων, που καλύπτουν την περίοδο 2014-2020.
Και το μεγάλο αίνιγμα φαίνεται να λύνεται κάπου εδώ: Τι γίνεται με τα τακτικά κονδύλια των ΤΑΜΕ και ΤΕΣ, συνολικού ύψους σχεδόν 520 εκατομμυρίων για την περίοδο 2014-2020; Τι απέγινε ο ρόλος της Ειδικής Γραμματείας Μεταναστευτικής Πολιτικής στο υπουργείο Ανάπτυξης η οποία αναλαμβάνει την διαχείριση της χρηματοδότησης των ταμείων, ως προαπαιτούμενο της εκταμίευσης τακτικών κονδυλίων;
Λίγο πολύ το συμπέρασμα είναι το εξής: Η παρελκυστική πολιτική της κυβέρνησης στοχεύει στην απορρόφηση από τα «έκτακτα ταμεία» και όχι από τα «τακτικά». Η αναβλητικότητα στα προγράμματα, δημιουργεί σαφέστατα, μεγαλύτερη ευελιξία στις κινήσεις που δεν ελέγχονται από κανέναν. Και τέλος, μολονότι υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να χαθούν πάνω από τα μισά χρήματα και να σταματήσει κάθε ροή από το 2018, προτιμούν να παραμένουν αδρανείς εκμεταλλευόμενοι την γνωστή τακτική της «δημιουργικής ασάφειας».
Η κουβέντα που κάναμε με τον Επίτροπο Στυλιανίδη ήταν σαφώς διαφωτιστική για το πώς λειτουργεί ολόκληρο το σύστημα. Φυσικά δεν είναι δουλειά του συγκεκριμένου ανθρώπου να αποδώσει κρίσεις ή να καταλογίσει ευθύνες. Ο ίδιος μπορεί μόνο να εκφράσει τον προβληματισμό του, ο οποίος αφορά και την στάση της Κομισιόν: Γιατί οι Έλληνες δεν απορροφούν τα κονδύλια που τους περιμένουν; Από εκεί και πέρα, είναι δικό μας θέμα να διερευνήσουμε τους λόγους και να βρούμε την άκρη για ένα ζήτημα που εκθέτει την χώρα διεθνώς και δημιουργεί τεράστια προβλήματα στις τοπικές κοινωνίες.
Κι αυτό δεν είναι δυνατόν να το κάνει ούτε η δημοσιογραφική πένα ούτε και η δημόσια φλυαρία της καχυποψίας και της συνομοσιωλογίας. Θα πρέπει η Δικαιοσύνη να αναλάβει αυτεπάγγελτα την έρευνα, έστω και για την αποκάλυψη της αλήθειας, σε περίπτωση που ο νόμος περί ευθύνης υπουργών καλύπτει την εξουσία.
Παραθέτω πληροφοριακό υλικό για την διάθεση κονδυλίων και την λειτουργία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ανθρωπιστικής Βοήθεια και Διαχείριση Κρίσεων που μου έστειλε ο κ. Στυλιανίδης.
- Oικονομική βοήθεια έκτακτης ανάγκης για τους πρόσφυγες στην Ελλάδα.
- Managing the refugee crisis - EU Financial Support to Greece
