Την έκτακτη κατάσταση στην οποία βρίσκεται η τουρκική οικονομία εξαιτίας των ανορθόδοξων πολιτικών που εφαρμόζει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επισημαίνει με δηλώσεις του στο Liberal.gr ο Ντέσμοντ Λάχμαν, πρώην στέλεχος του ΔΝΤ και νυν συνεργάτης του American Enterprise Institute, εκτιμώντας παράλληλα ότι το sell-off σε τουρκική λίρα και μετοχές υποδεικνύει ότι η κρίση έχει ήδη αρχίσει στην Τουρκία.
Ο κ. Λάχμαν τονίζει ότι τόσο η εξωτερική όσο και η οικονομική πολιτική του Τούρκου προέδρου διώχνουν τους επενδυτές και ενώ υπάρχει χρόνος για να… γυρίσει το καράβι της οικονομίας, ο Ερντογάν δεν δείχνει διατεθειμένος να κάνει αυτό που πρέπει. Όσο ο Ερντογάν εφαρμόζει αλλοπρόσαλλη οικονομική πολιτική και εξωτερική πολιτική που φοβίζει τους επενδυτές, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να καταφύγει στη λύση των capital controls, εκτιμά ο ίδιος.
Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Μαριόλη:
- Παραδοσιακά η Τουρκία δέχεται εισροές Άμεσων Ξένων Επενδύσεων κυρίως από την Ε.Ε. και τα τελευταία δύο χρόνια και από τις ΗΠΑ. Πιστεύετε ότι η εξωτερική πολιτική που ακολουθεί ο Ερντογάν -όπως η κόντρα με την ΕΕ για Αγία Σοφία και Αιγαίο- θα έχει αντίκτυπο;
Η εξωτερική πολιτική που εφαρμόζει ο Ερντογάν δεν συμβάλλει θετικά στην προσέλκυση Άμεσων Ξένων Επενδύσεων από την Τουρκία. Δεν βοηθά επίσης στο να λάβει διεθνή στήριξη από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην περίπτωση που ξεσπάσει μία συναλλαγματική κρίση. Ούτε οι αλλοπρόσαλλες οικονομικές πολιτικές του Τούρκου προέδρου κάνουν καλό στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Οι επενδυτές φοβούνται όλο και περισσότερο ότι στην περίπτωση που ξεσπάσει οικονομική κρίση στην Τουρκία, ο Ερντογάν θα καταφύγει στη λύση των capital controls, κάτι που θα καταστήσει δύσκολο το να βγάλουν χρήματα από την Τουρκία.
Κινδυνεύει πραγματικά με οικονομική κρίση η Τουρκία; Το ρωτάω διότι και το 2018 είδαμε ανάλογες εξελίξεις αλλά τελικά φαίνεται πως πάντα ο Τούρκος πρόεδρος καταφέρνει να χρησιμοποιήσει τη διπλωματία προς όφελός του.
Η Τουρκία μοιάζει να βρίσκεται πολύ κοντά σε μία γενικευμένη συναλλαγματική κρίση. Η Κεντρική της Τράπεζα εμφανίζει πλέον αρνητικά συναλλαγματικά αποθέματα που συνεπάγεται ότι έχουν ξεμείνει από άμυνες για να υπερασπιστούν το νόμισμά τους. Στο μεταξύ, η τουρκική λίρα καταρρέει.
- Πώς σχολιάζετε την πτώση της τουρκικής λίρας σε νέα ιστορικά χαμηλά, την βουτιά του χρηματιστηρίου και την εκτίναξη των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων;
Οι συγκεκριμένες κινήσεις στις αγορές αποτελούν ισχυρές ενδείξεις ότι η κρίση έχει ήδη ξεκινήσει. Μέχρι και πριν από λίγες ημέρες η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας προσπαθούσε να «κλειδώσει» την ισοτιμία της λίρας με το δολάριο στις 6,85 λίρες/δολάριο. Το γεγονός ότι το τουρκικό νόμισμα ξεπέρασε κατά πολύ το επίπεδο αυτό και έφτασε πάνω και από τις 7,25 λίρες, σε μία συγκυρία μάλιστα που το δολάριο είναι αποδυναμωμένο, υποδεικνύει ότι η κεντρική τράπεζα έχει ξεμείνει από συναλλαγματικά αποθέματα. Αυτό επίσης εξηγεί γιατί οι αποδόσεις των τουρκικών ομολόγων κινούνται έντονα ανοδικά. Ο Ρούντι Ντόρνμπους έλεγε ότι οι οικονομικές κρίσεις χρειάζονται πολύ περισσότερο χρόνο να ξεσπάσουν απ’ ότι θα φανταζόταν κανείς. Όμως όταν ξεσπάσουν, το κάνουν πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι κανείς θα περίμενε. Αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Τουρκία στηρίζει αυτή την άποψη.
- Επομένως, ο Ερντογάν βρίσκεται σε αδιέξοδο; Μήπως έχει ακόμη μία ευκαιρία να γυρίσει το παιχνίδι αν κάνει κάτι από αυτά που… μισεί, όπως να αυξήσει τα επιτόκια ή είναι πλέον αργά;
Ναι, είναι πλέον ξεκάθαρο ότι ο Ερντογάν πλησιάζει στο τέλος αυτού του δρόμου. Αυτό που θα έπρεπε να κάνει είναι να προσεγγίσει το ΔΝΤ για να εξασφαλίσει ένα πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής. Παρ’ όλα αυτά, από τη στιγμή που κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι θα έπρεπε να αυξήσει τα επιτόκια και να μειώσει τις δαπάνες του προϋπολογισμού, το πιθανότερο είναι ότι θα αντισταθεί και θα καταφύγει εν τέλει στη λύση των capital controls.
- Πρόσφατα ένα στέλεχος της BlackRock υποστήριξε ότι η οικονομία της Τουρκίας αρχίζει να μοιάζει με του Λιβάνου. Εσείς πιστεύετε ότι θα μπορούσαν οι συνθήκες να επιδεινωθούν τόσο πολύ στην Τουρκία;
Όχι. Πιστεύω ότι η όποια παρομοίωση με τον Λίβανο που είναι ένα αποτυχημένο κράτος είναι υπερβολική. Η Τουρκία έχει πολύ χρόνο στη διάθεσή της για να μπει στη σωστή κατεύθυνση. Εντούτοις, για να γίνει αυτό θα πρέπει να εγκαταλειφθούν οι ανορθόδοξες οικονομικές πολιτικές.
- Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζουν οι τουρκικές τράπεζες;
Κατά τη γνώμη μου το τραπεζικό σύστημα της Τουρκίας είναι ευάλωτο για δύο λόγους. Πρώτον, η κεντρική τράπεζα έχει υποχρεώσει τις τράπεζες να της δανείσουν ξένο συνάλλαγμα το οποίο έχει «κάψει» στις παρεμβάσεις της στην αγορά συναλλάγματος. Αυτό σημαίνει ότι οι τράπεζες δεν θα έχουν το ξένο συνάλλαγμα που χρειάζονται για να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους. Δεύτερον, σε μία βαθιά ύφεση οι τουρκικές τράπεζες θα δουν επιχειρήσεις και νοικοκυριά να σταματούν με μαζικό τρόπο να εξυπηρετούν τα δάνειά τους.
- Σε πρόσφατο άρθρο σας αναφέρετε ότι στην περίπτωση γενικευμένης κρίσης θα υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις για γαλλικές, ιταλικές και ισπανικές τράπεζες. Τι ακριβώς εννοείτε;
Τράπεζες της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας έχουν δανείσει μεγάλες ποσότητες χρημάτων σε τουρκικές εταιρείες. Το τελευταίο πράγμα που χρειάζονται είναι αυτές οι επιχειρήσεις σταματήσουν να πληρώνουν τα δάνειά τους, σε μία στιγμή που η βαθιά ύφεση που βιώνουν οι χώρες τους ασκεί ήδη ισχυρές πιέσεις στις τράπεζες.
* Ο Ντέσμοντ Λάχμαν είναι συνεργάτης του think tank American Enterprise Institute. Έχει διατελέσει στέλεχος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου την περίοδο 1984-1996, επικεφαλής ανάλυσης της Salomon Smith Barney, βραχίονα επενδυτικής τραπεζικής της Citigroup, από το 1996 έως το 2003, καθώς και καθηγητής στα πανεπιστήμια Johns Hopkins και Georgetown. Είναι κάτοχος διδακτορικού τίτλου στα Οικονομικά από το Πανεπιστήμιο του Cambridge.
