Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Μετά τα αποτελέσματα των stress tests, οι τράπεζες στην Ευρωπαϊκή Ένωση ολοκληρώνουν, όπου αυτό θεωρείται αναγκαίο, αυξήσεις κεφαλαίων. Έτσι, πολλοί πιστεύουν ότι θα είναι σε θέση να παρέχουν δάνεια και επιτόκια καταθέσεων όπως παλιά! Ισχύει; Η απάντηση δεν είναι απλή!
Αν λάβουμε υπόψιν τις εξελίξεις τόσο στην πραγματική αγορά και την νομοθεσία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ο ρόλος και η φυσιογνωμία των τραπεζών, όπως τις ξέραμε, αλλάζουν. Μένει να δούμε αν αλλάζουν προς το καλύτερο, ή προς το χειρότερο!
Μία υπόθεση είναι ότι τα επιτόκια στις καταθέσεις θα επηρεαστούν θετικά από την άνοδο των επιτοκίων στις ΗΠΑ, και έτσι οι καταθέσεις θα οδεύσουν προς υψηλότερες αποδόσεις. Αυτή η υπόθεση αφορά, πράγματι, καταθέσεις σε αδύναμα νομίσματα περιφερειακών χωρών. Η Τουρκική Κεντρική Τράπεζα, για παράδειγμα, κάτω από την πίεση των εκροών προς τις ΗΠΑ που προσφέρουν υψηλότερα επιτόκια, και χαμηλότερο ρίσκο, ίσως χρειαστεί όχι απλά να αφήσουν την τουρκική λίρα να υποτιμηθεί κατά 5%, 10% ή 20%, αλλά παράλληλα ίσως να υποχρεωθούν να αυξήσουν τα επιτόκια. Επιτόκια καταθέσεων αλλά και επιτόκια…δανεισμού! Εύκολα αντιλαμβανόμαστε, τι σημαίνει αυτό για οποιαδήποτε περιφερειακή οικονομία. Άνοδος επιτοκίων οδηγεί σε απόσυρση χρημάτων από παραγωγικές επενδύσεις και πολύ σύντομα επιταχύνει την ύφεση.
Όμως, η άνοδος επιτοκίων για καταθέσεις ίσως δεν θα συμβεί για ισχυρά νομίσματα, ούτε για τις καταθέσεις που πολίτες και εταιρείες έχουν σε ισχυρά νομίσματα άλλων χωρών!
Η Κρατική τράπεζα του Βιετνάμ, για παράδειγμα (το ισότιμο, δηλαδή της Τραπέζης της Ελλάδος, για το Βιετνάμ), κατάργησε στις 17 Δεκεμβρίου τα όποια όρια καταθέσεων υπήρχαν σε πολίτες και εταιρίες για να κρατούν λογαριασμούς σε δολάρια ΗΠΑ. Τώρα οι καταθέσεις σε δολάρια θα είναι απεριόριστες. Παράλληλα, όμως, διεμήνυσε, με συνέντευξη του διοικητή της, ότι όσοι έχουν καταθέσεις σε ξένο νόμισμα, αυτές ακριβώς οι καταθέσεις θα έχουν αντί για επιτόκιο, κάποιου είδους χρέωση. Εν ολίγοις, οι καταθέτες, θα βλέπουν τις καταθέσεις τους να απομειώνονται, για τη «χάρη που τους κάνει» η τράπεζα να κρατάει τα δολάρια τους!
Από την άλλη πλευρά, ήδη υπάρχουν τρεις χώρες, (Δανία, Σουηδία και Ελβετία) όπου τα αρνητικά επιτόκια πλέον είναι πραγματικότητα, σε επίπεδο κεντρικής τράπεζας, και σιγά - σιγά περνάει το κόστος στον καταναλωτή, με μεμονωμένες αποφάσεις τραπεζών να χρεώνουν τυς κατόχους repos, και πλέον σε κάποιες περιπτώσεις καταθέσεις, τάση που υπάρχει μεγάλο ενδεχόμενο να γενικευτεί.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ο καταθέτης διασφαλίζεται για τις πρώτες 100.000 ευρώ κατάθεσης ανά φυσικό πρόσωπο, όμως, από την άλλη, το επιτόκιο καταθέσεων ημέρας (overnight) στην Διατραπεζική Αγορά έγινε αρνητικό τον Ιούνιο του 2014, και μειώθηκε περαιτέρω, στο -0,3% φέτος τον Δεκέμβριο. Επί του παρόντος, οι τράπεζες στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχουν περάσει το κόστος στον καταναλωτή. Όμως, καθώς από 1/1/2016 εφαρμόζεται σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση η οδηγία περί bail-in των τραπεζών, που ουσιαστικά προβλέπει ότι σε περίπτωση που οι τράπεζες, αλλά και οι θυγατρικές αυτών σε μη ευρωπαϊκές χώρες, δεν είναι σε θέση να «βρουν» από την αγορά τα απαραίτητα κεφάλαια, μέτοχοι, αλλά και ομολογιούχοι και καταθέτες θα συνεισφέρουν για τη διάσωσή τους, με απλή απόφαση των αρχών. Σε τι βαθμό, οι εξελίξεις αυτές θα οδηγήσουν σε αρνητικά επιτόκια, τις Ευρωπαϊκές τράπεζες είναι άγνωστο. Το σίγουρο είναι ότι οποιαδήποτε και αν είναι η «τιμολογιακή πολιτική» τω τραπεζών στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυτή ουσιαστικά εμπλέκει ενεργά τον καταθέτη στους κινδύνους της, είτε με τακτικές «απλές» χρεώσεις, είτε με απομείωση αξίας των καταθέσεων, όπου υπάρχει πρόβλημα.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία
Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.
