Του Μιχάλη Τουτζιάρη*
«Η οικονομική ανάπτυξη της εποχής του Ρέιγκαν διέτρεχε ήδη το τέταρτο έτος της, και ενώ η οικονομία ήκμαζε, ταυτόχρονα έδειχνε σαφή σημάδια αστάθειας... Τα τεράστια κρατικά ελλείμματα υπό τον Ρέιγκαν είχαν τριπλασιάσει περίπου το εθνικό χρέος…Ήταν διάχυτη η ανησυχία ότι η Αμερική θα έχανε την ανταγωνιστικότητά της- τα ΜΜΕ δεν έχαναν ευκαιρία να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου για την αυξανόμενη «ιαπωνική απειλή» Από την αρχή του χρόνου, όπου ο μέσος βιομηχανικός δείκτης Dow Jones ξεπέρασε για πρώτη φορά τις 2000 μονάδες, το χρηματιστήριο είχε κερδίσει παραπάνω από 40% φτάνοντας τις 2700 μονάδες και η Wall Street είχε πέσει με τα μούτρα στην κερδοσκοπία..
Τη Δευτέρα, 19/10/1987, το απόγευμα είχα προγραμματισμένο ταξίδι για το Ντάλας, όπου την Τρίτη θα μιλούσα στην Ένωση Αμερικανών Τραπεζιτών…Η αγορά εκείνο το πρωί άνοιξε αδύναμα...Δεν είχα τηλέφωνο στο αεροπλάνο. Οπότε το πρώτο πράγμα που έκανα όταν έφθασα ήταν να ρωτήσω αυτούς που με υποδέχτηκαν, πώς πήγε τελικά το χρηματιστήριο; Εκείνος απάντησε, κάτω 508! Συνήθως όταν λέμε 508, εννοούμε 5,08. άρα η αγορά είχε πέσει μόνο κατά 5 μονάδες. Ουφ, είπα, δεν άξιζε όλη η αγωνία που τραβήξαμε! Καθώς πρόφερα τα λόγια μου όμως είδα ότι η έκφραση του προσώπου του δεν έδειχνε ανακούφιση. Η πραγματικότητα ήταν ότι η αγορά είχε πέσει 508 μονάδες-πτώση 22,5%, στη μεγαλύτερη μονοήμερη απώλεια της ιστορίας, μεγαλύτερη και από αυτή με την οποία ξεκίνησε η μεγάλη ύφεση με αφορμή τη Μαύρη Παρασκευή του 1929….Οι πιο δυσάρεστες συζητήσεις μου ήταν με χρηματιστές και τραπεζίτες που γνώριζα από χρόνια, που οι φωνές τους έτρεμαν από τον φόβο.» Άλαν Γκρίνσπαν, Η εποχή των αναταράξεων (πρώην κεντρικός τραπεζίτης Fed).
Η μαύρη Δευτέρα του 1987 ξεχάστηκε γρήγορα όπως και η Μαύρη Παρασκευή του 1929, με τους δείκτες να γράφουν νέα υψηλά μέχρι την επόμενη «μαύρη μέρα» κ.ο.κ. Στην αναζήτηση της επόμενης «μαύρης μέρας» των αγορών και της οικονομικής κατάρρευσης των χρηματοπιστωτικών καζίνο του πλανήτη οι περισσότεροι οίκοι μας βομβαρδίζουν καθημερινά με τις επερχόμενες εικόνες καταστροφής που θα ζήσουμε. Στα προηγούμενα άρθρα μου ανέλυσα διεξοδικά τις πιθανότητες να ζήσουμε μια κατάρρευση η οποία αναμένεται από το 2014 αλλά δεν έρχεται! Οι μεγάλοι οίκοι μας προειδοποίησαν άπειρες φορές με άπειρες αναλύσεις γιατί φυσικά θέλουν το καλό μας και έπρεπε όλοι να πουλήσουμε την υπερτιμημένη μετοχή του 2014, του 2015, του 2016 και η οποία ανέβηκε 200% μέχρι σήμερα!
Μέσα στο 2019 είχαμε άπειρες προειδοποιήσεις για τον ερχομό ενός καταστροφικού τυφώνα που θα σαρώσει τις αγορές. Αφορμές και αιτίες πολλές, ως συνήθως! Και φυσικά όλες σωστές και ικανές να δώσουν επιτέλους την πολυπόθητη καθοδική κίνηση. Στο άρθρο μας “Sell in May but don't go away!”.(9,4,2019) αναφέρω «Είναι πολύ πιθανό η προσμονή ενός κραχ να οδηγήσει εκ νέου σε νέα υψηλά τον Dow Jones και κατά συνέπεια και τις υπόλοιπες αγορές. Η επιφυλακτικότητα των επενδυτών και ο φόβος της πτώσης που κυριαρχεί στους περισσότερους είναι πιθανόν να ενδυναμώσει την ανοδική τάση, όπως και παρατηρήσαμε έπειτα από τις δύο πτώσεις που έγιναν τον τελευταίο χρόνο αλλά και από το 2014 έως σήμερα. Όλες οι διορθώσεις της τάξεως του -8%-12% των τελευταίων ετών οδηγούσαν τους δείκτες σε νέα υψηλά. Ο φόβος της πτώσης τις περισσότερες φορές φέρνει ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα. H υπερβολική σιγουριά, ότι πάντα θα γίνεται το ίδιο, δηλ. θα υποχωρούν οι δείκτες και στη συνέχεια θα καταγράφουν νέα υψηλά (με το «μαγικό χέρι» από τις παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών),θα οδηγεί σε τοποθετήσεις μια μεγάλη μερίδα επενδυτών και διαχειριστών κεφαλαίων. Από τη μεριά του το «έξυπνο χρήμα» θα βρει τους αγοραστές για να ξεπουλήσει τις μετοχές που συγκέντρωσε τα τελευταία χρόνια, ενώ οι θέσεις short στις αγορές παραγώγων θα αυξάνονται και θα οδηγούν σε υψηλότερα επίπεδα τους δείκτες λόγω stop loss.»
Όπως αναμέναμε οι δείκτες, σε πείσμα όλων των αρνητικών γεγονότων, κατέγραψαν εκ νέου νέα υψηλά. Πουλήστε τον Σεπτέμβριο γιατί τον Οκτώβριο θα δείτε εξελίξεις που δε θα φαντάζεστε ανέφεραν σε εκθέσεις τους Goldman, Bank of America και πλειάδα διαφόρων μικρότερων επενδυτικών οίκων. Στον αντίποδα οι δείκτες φλερτάρουν εκ νέου με τα νέα υψηλά.
Η ίδια εικόνα και στην πολύπαθη ελληνική αγορά η οποία βρίσκεται σε πλήρη αντιστοιχία με τις διεθνείς. Η αλήθεια είναι ότι για πρώτη φορά οι διεθνείς οίκοι μπορεί να πέσουν μέσα στις προβλέψεις τους για τον Οκτώβριο αλλά και πολύ έξω, καθώς τα τεχνικά σήματα που παρακολουθούν ή ανά τον κόσμο επενδυτές είναι αμφιλεγόμενα. Ενώ κάποια αρνητικά νέα για παράδειγμα μπορεί να δώσουν την ώθηση για διάσπαση των κινητών μέσων 200άρη και 50άρη, σε μετοχές και δείκτες (είμαστε πολύ κοντά), κάποια άλλα μπορεί να εκτινάξουν τους δείκτες και να ξαναδούμε νέα υψηλά. Ενώ λοιπόν όλοι περιμένουν τις αρνητικές ανακοινώσεις των εταιρικών κερδών του S&P 500 τις επόμενες ημέρες να έχουμε την σύνηθη και προσφιλής ανατροπή. Περιμένουμε χειρότερα αποτελέσματα αλλά βγάζουμε λίγο καλύτερα από τις αρνητικές προβλέψεις και κοιτάμε το θετικό. Δηλαδή περιμένω 40 σεντ κέρδη από 80 την περασμένη χρονιά αλλά βγάζω 50 σεντ και είμαι χαρούμενος και γράφω νέα υψηλά ενώ το κλείσιμο των σορτ θέσεων οδηγεί σε νέα υψηλά και τους υποκείμενους δείκτες. Φυσικά αυτό θα τοποθετηθεί ως ένα ακόμη κομμάτι στην συμπλήρωση του πάζλ!
Καθώς μπήκαμε στον μήνα Οκτώβριο με τις πολλές αρνητικές επετείους να θυμίζουν στους επενδυτές ότι η απληστία και η κερδοσκοπία είναι πάντα οι βασικές πηγές ενός κραχ, ξεκίνησα το άρθρο μου με ένα απόσπασμα από τα απομνημονεύματα του Άλαν Γκρίνσπαν, Δεκέμβριος 2007.
Ίσως αντιπροσωπεύει την σημερινή εικόνα που ζούμε και βοηθήσει αρκετούς να σχηματίσουν μια στρατηγική για τις επόμενες ημέρες (αν και όλο το βιβλίο περιέχει περισσότερα και αξιόλογα στοιχεία προς ανάγνωση). Η πτώση στις αγορές δε θα έρθει από την ανεπιτυχής έκβαση του εμπορικού πολέμου, από τους γεωπολιτικούς κινδύνους, από την κατάρρευση των τραπεζών, από την κατάρρευση εταιρειών (όπως η Thomas Cook), από το αδηφάγο τέρας του παγκοσμίου χρέους, από τις καμπύλες των ομολόγων, από τα 11 χρόνια ανόδου όλων των ενεργητικών του πλανήτη(ομόλογα-μετοχές-εμπορεύματα κ.λ.π.), από τη βόμβα μεγατόνων των παραγώγων προϊόντων των αγορών, από τόσα και τόσα που ακούμε καθημερινά και κάθε ένα από μόνο του είναι ικανό να πυροδοτήσει το φιτίλι. Από την αποπομπή του Τραμπ, (το τελευταίο νέο) που αν θέλουν θα το πάρουν πάλι θετικό οι αγορές και να ξαναγράψουν νέα υψηλά! Όλα αυτά συμπληρώνουν το πάζλ αλλά δεν το ολοκληρώνουν! Γιατί απλά η επόμενη «μαύρη μέρα» δε θα προαναγγελθεί, όπως ποτέ δεν έχει προαναγγελθεί! Απλώς ένα πρωινό θα ξυπνήσουμε και θα ρωτήσουμε τι έκανε χθες ο Dow Jones.
* Ο κ. Μιχάλης Τουτζιάρης είναι χρηματιστηριακός αναλυτής.
