Του Δημήτρη Καμπουράκη
Αν σας πω τώρα ότι Δεκαπενταυγουστιάτικα εγώ καθόμουν και αναλογιζόμουν γύρω από τον θάνατο του Σαμίρ Αμίν, θα με θεωρήσετε τρελό, έτσι; Ε, δεν θα 'χετε άδικο. Πλην όταν εμβληματικές φυσιογνωμίες της νεότητας μας αφήνουν τον μάταιο τούτο κόσμο, λογικό είναι να μας καταλαμβάνει μια στιγμιαία κατάθλιψη, αλλά και μια διάθεση αναπόλησης για όσα ονειρικά (και εν πολλοίς χαζούλικα) μας συνέπαιρναν στα νιάτα μας.
Διαβάζαμε λοιπόν τότε την «Άνιση ανάπτυξη» (1976) και την «Συσσώρευση σε παγκόσμια κλίμακα» (1980) και μέναμε εμβρόντητοι από το εύρος και το βάθος της ανάλυσης, δίχως να έχουμε την δυνατότητα (18χρονα παιδιά και με το κλίμα της εποχής) να αντιληφθούμε ότι πολλά απ' αυτά που έγραφε ήταν το λιγότερο υπερβολικά και αυθαίρετα, μην σας πω τίποτα χειρότερο. Και για να μην επαναστατήσουν κάποιοι λέγοντας μου ''σιγά ρε μεγάλε, που θα τα βάλεις με τον Σαμίρ Αμίν'', ας περιοριστώ στην υπόθεση πως και καλά να τα 'λεγε ο Γαλλοαιγύπτιος, εμείς στην Ελλάδα τα καταλάβαμε ντιπ λάθος.
Υπήρχε τότε ένα διεθνές αριστερό παρεάκι με τον Σαμίρ Αμίν, τον Πωλ Σουίζι, τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον Κωστή Βεργόπουλο και μερικούς ακόμα, που διαφοροποιημένοι από την Σοβιετόφιλη ανάλυση του «κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού» υποστήριζαν την περίφημη θεωρία της «μητρόπολης-περιφέρειας». Έλεγαν δηλαδή ότι ο κόσμος χωρίζεται σε λίγες ανεπτυγμένες καπιταλιστικές «μητροπόλεις» και σε μια πελώρια κακομοιριασμένη υπανάπτυκτη «περιφέρεια» που δεν είχε στον ήλιο μοίρα. Όπως υποστήριζαν, η θηριώδης οικονομική ανάπτυξη και η προκλητική ευημερία των «μητροπόλεων», οφειλόταν στην ποικιλότροπη λεηλασία στην οποία αυτές επιδίδονταν πάνω στον δύστυχο και ανήμπορο Τρίτο κόσμο.
Χαρήκαμε πολύ. Αυτό το (απλουστευμένο όπως το περιγράφω εδώ) παγκόσμιο σχήμα το καταλάβαινε ως και η Κουτσή Μαρία, δεν χρειαζόταν να μας το πει ο Σαμίρ Αμίν. Το πολιτικό συμπέρασμα αυτής της ανάλυσης βέβαια, ήταν ότι μόνο ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας του Τρίτου κόσμου (Ασία, Αφρική, Λατινική Αμερική) μπορούσε να φέρει την ανατροπή αυτής της παγκόσμιας αδικίας. Εν μέρει είχε δίκιο (όπως και η τότε ανάλυση του φιλοσοβιετικού ΚΚΕ για την εσωτερική διάρθρωση του καπιταλισμού είχε πολλά σωστά στοιχεία) απλώς εμείς εδώ στην Ελλάδα πήραμε την θεωρία του και την κάναμε σαν τα μούτρα μας.
Επειδή υπήρχε ο Ανδρέας (ο αριστερός ακαδημαϊκός, όχι αυτός της πολιτικής πράξης) πιστέψαμε ότι η Ελλάδα ανήκε στην κακόμοιρη περιφέρεια και ότι έπρεπε περίπου να πάρουμε τα όπλα μαζί τους Αφρικανούς και Λατινοαμερικάνους συντρόφους μας για να απελευθερωθούμε απ' την αδηφάγα δυτική «μητρόπολη» που μας έπινε το αίμα. Είχαμε μπει στην ΕΟΚ, το ευρωπαϊκό χρήμα είχε αρχίσει να ρέει άφθονο (χρήμα που προερχόταν από την λεηλασία του Τρίτου κόσμου) αλλά εμείς ήμασταν σταθερά με τα φτωχαδάκια των οποίων τον πλούτο ροκανίζαμε. Διακονώντας τέτοια μυαλά, φτάσαμε την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα να είμαστε η 17η πλουσιότερη χώρα της υφηλίου, αλλά εμείς να θεωρούμε τον εαυτό μας τον φτωχότερο και πιο αδικημένο λαό.
Είχαμε φαγωθεί να ανήκουμε στην «περιφέρεια» του Σαμίρ Αμίν και του Σουίζι. Οι Ευρωπαίοι μας έδωσαν την δυνατότητα να γίνουμε μια κανονική «μητρόπολη», αλλά εμείς επιμέναμε να ψηφίζουμε ένα πολιτικό προσωπικό που προτιμούσε να μοιράζει δανεικά παρά να χτίζει σωστές αναπτυξιακές βάσεις και να επιβάλλει αντίστοιχες νοοτροπίες. Φτιάξαμε μια χώρα που θεωρούσε δικαίωμα της να έχει απολαβές «μητρόπολης» με κοινωνική, παραγωγική και πολιτική συμπεριφορά Τρίτου κόσμου. Σα να απαιτείς να εισπράττεις ως εργοστασιάρχης, αλλά να συμπεριφέρεσαι σαν λούμπεν-προλετάριος.
Γι αυτό και γελώ όταν διαβάζω αναλύσεις (με την ευκαιρία του θανάτου του Σαμίρ Αμίν) που λένε ότι η πρόσφατη κρίση στην Ελλάδα δικαίωσε την θεωρία του. Μπούρδες. Φάγαμε μόνοι μας το κεφάλι μας κι έπειτα τα ρίξαμε στο κακό παγκόσμιο σύστημα, λες και είμαστε καμιά χώρα της υποσαχάριας Αφρικής που ουδέποτε της δόθηκε η ευκαιρία να ξεφύγει απ' την κακομοιριά της. Με όλα τούτα δεν υποτιμώ τον στοχαστή και στρατευμένο διανοούμενο που έφυγε. Εμάς οικτίρω για όσα καταλάβαμε από κείνον. Στο κάτω-κάτω, δεν έφταιξε ο Μάρξ για όσα έγραψε αναλύοντας τον καπιταλισμό του καιρού του, οι Μαρξιστές ως πολιτικά υποκείμενα τα κάνανε μαντάρα.
