Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Η κατάρρευση των τιμών μετοχών τις τελευταίες ημέρες στις διεθνείς αγορές επαναφέρει στο προσκήνιο τις ανησυχίες για χρεοκοπίες στο τραπεζικό σύστημα, καθώς οι τράπεζες πρώτες «πληρώνουν τη νύφη» όταν η οικονομία ασθενεί. Καθώς στις χρεοκοπίες, όπως σε κάθε θάνατο, δεν υπάρχουν «προαναγγελίες», μένει να δούμε προσεκτικά τα δεδομένα για να δούμε ποιος είναι ο επόμενος αδύναμος κρίκος στην Ευρώπη. Ο νέος «μεγάλος ασθενής», της γερμανοκρατούμενης Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν υπάρχει τέτοιος ασφαλώς.
Το τραπεζικό σύστημα αποτελεί τη ραχοκοκκαλιά των σύγχρονων οικονομιών, αλλά, λόγω της «μόχλευσης» του, δηλαδή του γεγονότος ότι λειτουργεί κυρίως με δανειακά κεφάλαια, αποτελεί παράλληλα τον πρώτο «μεγάλο ασθενή» στις σύγχρονες οικονομίες. Το πρόβλημα ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2015, όταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ξεκίνησε τον έλεγχο για τράπεζες με προβλήματα ποιότητας δανειακού χαρτοφυλακίου. Λίγο μετά, τον Νοέμβριο, 4 Ιταλικές τράπεζες, οι Banca delle Marche, Banca Popolare dell'Etruria e del Lazio, Carife (Cassa di Risparmio di Ferrara) και Carichieti (Cassa di Risparmio della Provincia di Chieti) τέθηκαν σε εκκαθάριση, σπάζοντας σε καλές και κακές τράπεζες. Το ιταλικό δημόσιο υποχρέωσε τις τράπεζες σε ένα ιδιότυπο bail-out (δηλαδή διάσωση με τα χρήματα φορολογουμένων), που όμως συνδύαζε και κάποιας μορφής bail-in (δηλαδή διάσωση με τα λεφτά ομολογιούχων, καταθετών και μετόχων -στη συγκεκριμένη περιλάμβανε μόνο μετόχους και ομολογιούχους), ενός bail-in που μάλιστα οδήγησε και σε αυτοκτονίες πολιτών που έχασαν, ως ομολογιούχοι, πλήρως την αξία των ομολόγων τους στη διαδικασία διάσωσης. Τα περιουσιακά τους στοιχεία, αφού αποτιμήθηκαν πλέον στο... 20% της αξίας τους, δηλαδή περίπου 1,5 δισ. ευρώ, μεταβιβάστηκαν σε ένα «επενδυτικό όχημα», για να αποτελέσουν αντικείμενο μεταπώλησης σε εξειδικευμένα επενδυτικά funds, αμερικάνικα κυρίως, όπως τα Cerberus, Apollo και Fortress, που θα προσπαθήσουν να ανακτήσουν ότι μπορούν από την αξία τους, ώστε το ιταλικό δημόσιο να πάρει ότι μπορεί από τα χαμένα.
Οι ανησυχίες όμως πλέον αναζωπυρώθηκαν μετά την είδηση ότι δημιουργήθηκε νέα ομάδα «μελέτης» των προβλημάτων των τραπεζών, και παίρνει διαστάσεις καχυποψίας και έλλειψης πίστης. Η είδηση ότι διεξάγονται έλεγχοι για την ποιότητα δανείων και άλλων ιταλικών τραπεζών οδήγησε σε σημαντικές απώλειες την Banca Monte dei Paschi di Siena, την Banca Popolare και και την Unicredit, αγγίζοντας πλέον και μεγάλου μεγέθους ιταλικές τράπεζες. Η κατάρρευση αξιών ήταν απότομη, καθώς ομόλογα όπως εκείνα της Banca Monte dei Paschi di Siena έχασαν 40% της αξίας τους σε μία μόνο ημέρα, χτες (!), ενώ οδήγησε σε μεγάλη απώλεια τιμών και τις τιμές των μετοχών των εν λόγω τραπεζών.
Οι προβληματισμοί της αγοράς δεν είναι καθόλου υπερβολικοί. Σε μελέτη του 2015 (συγκεκριμένα στο WP/15/24) για τις ιταλικές τράπεζες για το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, οι Jassaud and Kang βρήκαν ότι η κεφαλαιοποίηση των ιταλικών τραπεζών δεν φτάνει να καλύψει ενδεχόμενες απώλειες από ζημίες από χαρτοφυλάκια, ενώ, μεταξύ άλλων, βρίσκει ότι 13 από τις 15 ιταλικές τράπεζες, δηλαδή σχεδόν όλες, είχαν κεφαλαιακή επάρκεια σημαντικά χαμηλότερη του μέσου όρου των ευρωπαϊκών τραπεζών, ενώ παράλληλα τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια ως ποσοστό των Κεφαλαίων και Διαθεσίμων, γνωστά και ως «δείκτης Τέξας» στη γλώσσα των τραπεζιτών, στέκονταν στο... απίστευτα αδικαιολόγητο ποσοστό του 90% ήδη από τον Ιούνιο του 2014!
Η κατρακύλα επομένως που μπορεί να περιμένει το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα ίσως ξεκινήσει αυτήν τη φορά από τον αδύναμο κρίκο που δείχνει τώρα να είναι η Ιταλία. Δεδομένης της νευρικότητας των επενδυτών σε αυτήν τη φάση, αλλά και του τεράστιου μεγέθους της ιταλικής οικονομίας στην Ευρωζώνη αλλά και του μεγέθους των ιταλικών τραπεζών, αν αυτό θα συμβεί, θα αποτελεί όχι απλά ατομική βόμβα, αλλά βόμβα υδρογόνου και τόσο οι συνέπειες για την οικονομία, όσο και τις αγορές θα είναι ανυπολόγιστες...
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία.
Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.
