Tου Χαράλαμπου Τσιλιώτη
Σύμφωνα με το Σύνταγμα του 1975 το πολίτευμα της χώρας μας είναι προεδρευομένη κοινοβουλευτική δημοκρατία (άρθρο 1 παρ. 1 Σ σε συνδυασμό με άρθρο 84 Σ).
Αυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση είναι υπεύθυνη απέναντι στη Βουλή, η οποία με τη σειρά της είναι υπεύθυνη έναντι του λαού (πρβλ. και άρθρα 1 παρ. 2 και 3 και 51 παρ. 3 Σ). Η ευθύνη της κυβέρνησης ως συλλογικού κρατικού οργάνου είναι κατά βάση πολιτική, καθότι η μεν ποινική ευθύνη αφορά μόνο τα μέλη της κυβέρνησης ως φυσικά πρόσωπα (πρβλ. άρθρο 86 Σ), η δε αστική ευθύνη για πράξεις και παραλείψεις των υπουργών ή της κυβέρνησης συλλογικά καταλογίζεται στο νομικό πρόσωπο του Ελληνικού Δημοσίου. Πολιτική ευθύνη σημαίνει εν πρώτοις ότι η Βουλή μπορεί να άρει την εμπιστοσύνη της από την κυβέρνηση κατά τους ορισμούς του άρθρου 84 Σ, ο δε λαός να εκλέξει μία άλλη κοινοβουλευτική πλειοψηφία στις επόμενες εκλογές που θα στηρίξει μία άλλη κυβέρνηση.
Παράλληλα οι υπουργοί και τα λοιπά μέλη της κυβέρνησης τελούν υπό την εξάρτηση του πρωθυπουργού που προτείνει στον ΠτΔ τον διορισμό και την παύση τους (άρθρο 37 παρ. 1 Σ) και εξασφαλίζει την ενότητα της κυβέρνησης (άρθρο 82 παρ. 2 Σ).
Το θέμα όμως δεν τελειώνει εδώ. Σε ένα κοινοβουλευτικό πολίτευμα όπως το δικό μας οι διατάξεις του Συντάγματος συμπληρώνονται από άγραφους κανόνες, νομικά μη δεσμευτικούς, τις συνθήκες του πολιτεύματος, οι οποίες έλκουν μεν την καταγωγή τους από τη Μεγάλη Βρετανία, σε πολιτεύματα όμως με ισχυρή κοινοβουλευτική παράδοση όπως τα περισσότερα στη Δυτική Ευρώπη αλλά και σε άλλες χώρες της Δύσης (π.χ. Αυστραλία, Καναδάς, Ιαπωνία) έχουν μεγαλύτερη πολιτική δύναμη απ' ό,τι γραπτοί κανόνες δικαίου.
Σύμφωνα λοιπόν με μία τέτοια κοινοβουλευτική συνθήκη, όταν μία κυβέρνηση ή μέλος της αναλαμβάνουν εξ υποκειμένου ή και εξ αντικειμένου την πολιτική ευθύνη για μία αστοχία, αβελτηρία ή αρνητική κατάσταση με σημαντικές συνέπειες στο πολιτικό, κοινωνικό ή οικονομικό γίγνεσθαι οφείλουν να παραιτηθούν. Σε σοβαρά κοινοβουλευτικές χώρες δεν νοείται ανάληψη πολιτικής ευθύνης χωρίς ταυτόχρονη παραίτηση. Τα παραδείγματα πλείστα όσα, ο χώρος που φιλοξενεί αυτό το άρθρο δεν επιτρέπει να αναφερθούν ονομαστικά.
Υπό αυτή την έννοια η ανάληψη πολιτικής ευθύνης από υπουργό για το χαρτοφυλάκιό του ή τον πρωθυπουργό για την κυβέρνηση συλλογικά, χωρίς την ταυτόχρονη παραίτηση της κυβέρνησης ή την αποπομπή του υπουργού, όπως συνέβη πρόσφατα με τις δηλώσεις του πρωθυπουργού, αποτελεί υποκρισία και προσπάθεια διαφυγής «διά του αρραβώνος».
Επειδή, όμως, και στο παρελθόν υπήρξαν περιπτώσεις που πρωθυπουργοί κατά καιρούς ανέλαβαν την πολιτική ευθύνη από τις συνέπειες των χειρισμών τους σε μείζονα θέματα χωρίς να παραιτηθούν, είναι εξαιρετικά αμφίβολη η ύπαρξη μιας τέτοιας συνθήκης στο πολίτευμά μας. Εάν πράγματι συμβαίνει αυτό, αποτελεί άλλη μία απόδειξη από αυτές που είδαμε πλείστες τον τελευταίο καιρό, για το πόσο μη σοβαρή κοινοβουλευτικά είναι η χώρα μας.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο στις 31 Ιουλίου.
