Της Βάσως Κόλλια*
Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση έχει ήδη ξεκινήσει φέρνοντας πάρα πολλές ευκαιρίες αλλά και απειλές. Αλίμονο στις κοινωνίες εκείνες που θα καθυστερήσουν να προσαρμοσθούν στα νέα δεδομένα καθώς οι ανισότητες που θα δημιουργηθούν θα έχουν τραγικές επιπτώσεις από την «ασυγκράτητη» 4η Βιομηχανική Επανάσταση. Ένα από τα μεγάλα προβλήματα που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν οι κοινωνίες μας είναι η μη ενσωμάτωση των γυναικών στη νέα αυτή εποχή.
Τι εννοώ, όμως.
Για να αποφασίσει μια γυναίκα να κάνει «ψηφιακή καριέρα», πρέπει προηγουμένως ένα μικρό κορίτσι να ενθουσιαστεί, να παίξει και να πειραματιστεί με την τεχνολογία.
Η εικόνα που πλάθει ο πολιτισμός μας για τα κορίτσια, είναι το κυριότερο εμπόδιο στο στόχο αυτό, αρκεί να σκεφθούμε τα πρότυπα των φύλων που προβάλλει η βιομηχανία παιχνιδιών ή τους ρόλους των φύλων όπως διαμορφώνονται στο προαύλιο του σχολείου και αργότερα μέσα στην οικογένεια. Το κορίτσι λοιπόν και όχι η γυναίκα είναι το στοίχημα.
Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα είχε υποστήριξε ότι για κάθε δολάριο με το οποίο αμείβονται οι άνδρες, οι γυναίκες αμείβονται μόνον με 77 σεντς για ανάλογη εργασία. Ο τύπος επιτέθηκε στον Πρόεδρο κατηγορώντας τον για λαϊκισμό.
Σήμερα, στην ΕΕ το μισθολογικό χάσμα ανδρών και γυναικών είναι τουλάχιστον 16%, με εξαίρεση τη Νορβηγία (8%). Όπως, η ετήσια μισθολογική ψαλίδα σε όλο τον κόσμο φθάνει έως και το 40%. Εφημερίδες με μεγάλη επιρροή, όπως η Washington Post και η Wall Street Journal, υποστηρίζουν ότι ο χαμηλότερος «μέσος μισθός» των γυναικών οφείλεται στο γεγονός ότι οι γυναίκες προτιμούν καριέρες με ανθρωπιστικό προσανατολισμό, που δεν αμείβονται τόσο καλά όσο τα επαγγέλματα σε κλάδους θετικών επιστημών (STEM).
Φαίνεται ότι το μισθολογικό κίνητρο από μόνο του δεν επαρκεί για να αντιστρέψει το πρόβλημα. Όπως κάποτε δεν μπορούσαμε να φανταστούμε γυναίκες επαγγελματίες – γιατρούς, αρχιτέκτονες, δικηγόρους – σήμερα η κοινωνία δυσκολεύεται να στρέψει αρκετά κορίτσια προς τις λεγόμενες «θετικές κατευθύνσεις».
Η φετινή παγκόσμια κατάταξη ισότητας των φύλων του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ, που μελέτησε την κατάσταση σε 192 χώρες δείχνει κάτι πολύ σημαντικό. Όλες οι χώρες υστερούν στη συμμετοχή των γυναικών σε σπουδές, έρευνα και καριέρες «θετικής κατεύθυνσης» (STEM). Πανευρωπαϊκά, η αντιστοιχία των γυναικών αποφοίτων της πληροφορικής σε σχέση με τους άνδρες απόφοιτους είναι 3 προς 10. Από τις 1000 γυναίκες πτυχιούχους στην Ευρώπη, μόλις 4 θα απασχοληθούν με τον τομέα των ΤΠΕ, ενώ μόλις 20% των επιχειρηματιών του κλάδου ΤΠΕ είναι γυναίκες.
Έως το 2020, 500 000 νέες θέσεις εργασίας θα δημιουργηθούν στον τομέα της τεχνολογίας. Δυστυχώς, οι Ευρωπαίες ενδέχεται να μην μπορέσουν να αξιοποιήσουν αυτές τις ευκαιρίες. Η παρουσία περισσότερων γυναικών σε θέσεις εργασίας στον ψηφιακό τομέα θα μπορούσε να δημιουργήσει ετήσια αύξηση του ΑΕΠ της ΕΕ ύψους 16 δις ευρώ. Επίσης, οι νεοφυείς επιχειρήσεις με γυναίκες ιδιοκτήτριες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας, αλλά μόνο το 14,8%των ιδρυτών νεοφυών επιχειρήσεων είναι γυναίκες.
Το πρόβλημα εδώ δεν είναι ο αποκλεισμός, αλλά ο αυτοαποκλεισμός των γυναικών. Ενώ ήδη το 90% των θέσεων εργασίας απαιτούν συγκεκριμένες ψηφιακές δεξιότητες, οι σχεδιαστές συστημάτων εξακολουθούν να είναι άντρες. Οι διαχειριστές συστημάτων είναι κυρίως άντρες και δευτερευόντως γυναίκες. Όμως, οι απλοί χειριστές είναι κυρίως γυναίκες! Τι μπορεί να σημαίνουν όλα αυτά; Ότι οι άνδρες υπερτερούν σε εξειδικευμένες γνώσεις ψηφιακών τεχνολογιών ενώ οι γυναίκες τείνουν να αναλαμβάνουν βοηθητικούς ρόλους στους κλάδους νέων τεχνολογιών, που δεν περιλαμβάνουν διοίκηση ή λήψη αποφάσεων.
Το ψηφιακό χάσμα ανανεώνει παράλληλα ένα χάσμα ιεραρχίας στον εργασιακό χώρο. Η διοίκηση παραμένει ανδρική υπόθεση ακόμα και σε εταιρείες που εφαρμόζουν πολιτική ισορροπίας μεταξύ των φύλων, με υψηλά ποσοστά γυναικών εργαζομένων (LinkedIn 39%, Yahoo 37%, Google 30%). Στην Ευρώπη, στον κλάδο Τεχνολογίας Πληροφορικής και Επικοινωνίας (ΤΠΕ), μόλις το 9% των προγραμματιστών είναι γυναίκες και μόλις το 19% κατέχουν διευθυντικές θέσεις.
Το στοίχημα που πρέπει να κερδίσουμε αφορά τα στερεότυπα. Για να κερδίσουμε τη γυναίκα, πρέπει να κερδίσουμε το κορίτσι. Για να επιτύχουμε στο στόχο αυτό, απαιτείται μια συναινετική αντίληψη για τους ρόλους των φύλων, μια συμφωνία ανάμεσα στα φύλα για μια ποιοτικά και ποσοτικά ισόρροπη κατανομή των ευθυνών στην κοινωνία, εντός και εκτός σπιτιού. Στην προσπάθεια αυτή μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά όλα τα κανάλια μαζικής επικοινωνίας, η τηλεόραση, η διαφήμιση, τα κοινωνικά δίκτυα, με κατάλληλη στήριξη από τα προγράμματα κοινωνικής εταιρικής ευθύνης.
Η αλλαγή των στερεοτύπων γύρω από τα φύλα είναι μια ευθύνη που όλοι μας πρέπει να μοιραστούμε, αν θέλουμε πραγματικά δημιουργικές αλλαγές στην κοινωνία μας.
*Η κ. Βάσω Κόλλια είναι πολιτικός επιστήμων, πρώην Γενική Γραμματέας Ισότητας των Φύλων του Υπουργείου Εσωτερικών.
