Της Σοφίας Βούλτεψη*
Η βόμβα πυροδοτήθηκε σχεδόν ταυτόχρονα σε τρεις ευρωπαϊκές χώρες και μια δυτικοβαλκανική. Για τις πολιτικές αναλύσεις, όσο επικίνδυνη είναι κάθε θεωρία συνωμοσίας, άλλο τόσο επικίνδυνη είναι και η θεωρία των συμπτώσεων. Και είναι πολλές οι συμπτώσεις σε Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία και Σκόπια. Γιατί και στις τέσσερις αυτές χώρες οι κυβερνήσεις Σαμαρα, Ραχοι, Κοελιου και Γκρουεφσκι έπεσαν είτε χωρίς εκλογές, είτε με προσχηματικές εκλογές. Η τελευταία πράξη του δράματος παίζεται αυτές τις μέρες στην Ισπανία. Για άλλη μια φορά…
Την Κυριακή, ο σοσιαλιστής Πέδρο Σάντσεθ κέρδισε στις εκλογές – τέταρτες μέσα σε τέσσερα χρόνια – αλλά και πάλι δεν βρίσκει την Δεδηλωμένη για να σχηματίσει κυβέρνηση, σ' αυτήν την τετραετή περίοδο αστάθειας που καταπονεί την χώρα.
Ο Σάντσεθ κέρδισε 120 έδρες, τρεις λιγότερες από την προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση, το Λαϊκό Κόμμα 88 (πολύ περισσότερες από τις 66 του Απριλίου), η ακροδεξιά του VOX αναδείχθηκε σε τρίτο κόμμα και με 52 έδρες υπερδιπλασίασε τις έδρες της (από 24 στις εκλογές του περασμένου Απριλίου), οι Podemos έχασαν 7 έδρες, πέφτοντας από τις 42 στις 35 και οι Ciudadanos καταβαραθρώθηκαν εξασφαλίζοντας μόλις 10 έδρες από τις 57 που είχαν αποσπάσει στις εκλογές του Απριλίου.
Μετά από τέσσερις εκλογικές αναμετρήσεις σε τέσσερα χρόνια, η Ισπανία βρίσκεται ξανά στο σημείο μηδέν. Οι 176 έδρες της Δεδηλωμένης παραμένουν μια σπαζοκεφαλιά που οδηγεί σε νέο πολιτικό αδιέξοδο.
Και τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο, καθώς στη χώρα όπου οι οπαδοί του φρανκισμού παρέμεναν στο περιθώριο από το 1975, η ακροδεξιά αναβιώνει. Με μεγάλο χορηγό τον σοσιαλιστή Σάντσεθ που σ' όλη τη διάρκεια της θητείας του ασχολήθηκε με την εκταφή του δικτάτορα – ξεθάβοντας συγχρόνως και τον φρανκισμό, αφού κάθε δράση προκαλεί αντίδραση.
Το κοινό σχέδιο σε Ελλάδα και Ισπανία
Σκοπός του ήταν φυσικά να αφαιρέσει δύναμη από το Λαϊκό Κόμμα – όπως ακριβώς ο Τσίπρας συμμαχούσε συστηματικά με τη Χρυσή Αυγή για να μειώνει τα ποσοστά της Νέας Δημοκρατίας και να οδηγήσει σε εκλογική ήττα τον Σαμαρά.
Το αποτέλεσμα ήταν ακριβώς το ίδιο και για τους δυο: Το 2015, το Λαϊκό Κόμμα στην Ισπανία και η Νέα Δημοκρατία στην Ελλάδα έχασαν δυνάμεις και VOX και Χρυσή Αυγή βρέθηκαν στη Βουλή. Στην Ελλάδα, η Χρυσή Αυγή εξανεμίστηκε μόνο μετά από 4,5 χρόνια διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – χάρη στην περιφανή νίκη της Νέας Δημοκρατίας – ενώ στην Ισπανία η πορεία του VOX συνεχίζεται θριαμβευτικά, ακολουθώντας παράλληλη πορεία με τους Σοσιαλιστές.
Μέσα στη γενική σύγχυση, οι Καταλανοί αυτονομιστές διατήρησαν τις δυνάμεις τους (23 έδρες από 22 τον Απρίλιο) και συνέχισαν τις διαδηλώσεις τους από την επομένη των εκλογών, ο αρχηγός των Ciudadanos παραιτήθηκε, ο Σάντσεθ αποκλείει την περίπτωση μεγάλου συνασπισμού με το Λαϊκό Κόμμα, ο Ιγκλέσιας των Podemos άρχισε πάλι τα ίδια παζάρια με τον Σάντσεθ καλώντας τον σε συνομιλίες, το VOX ζητά μια «πατριωτική εναλλακτική» και γενικά χάνει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα.
«Σύμπτωση» και η Ισπανία;
Στην Ισπανία η κατάσταση έχει ως εξής:
Ο Ραχόι, αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος, πρωθυπουργός από το 2011, είχε καταφέρει να βγάλει από την κρίση την Ισπανία, την οδήγησε σε ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 3,2%, μείωσε την ανεργία κατά 8 μονάδες – η μεγαλύτερη μείωση από το 1996 – μείωσε το έλλειμμα, οδήγησε σε μισθολογικές αυξήσεις, προχώρησε σε πρόωρη αποπληρωμή των δανείων της χώρας.
Στις εκλογές της 20ής Δεκεμβρίου 2015, το Λαϊκό Κόμμα εξέλεξε 123 βουλευτές (από τους 350 του ισπανικού κοινοβουλίου), ενώ ο Σάντσεθ με το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα της Ισπανίας (PSOE), απέσπασε 90 έδρες. Δεν δέχθηκε, όμως, να συνεργαστεί στον σχηματισμό κυβέρνησης. Αυτό που επεδίωκε ήταν να συνεργαστεί με τους Podemos, που είχαν εξασφαλίσει 69 έδρες, και με τα μικρότερα αριστερά κόμματα «Compromis» και «Izquierda Unida».
Σε δύο ψηφοφορίες στη Βουλή δεν στάθηκε δυνατόν να εξασφαλιστεί η Δεδηλωμένη.
Στις 25 Ιουνίου 2016 η Ισπανία οδηγήθηκε και πάλι στις κάλπες. Το Λαϊκό Κόμμα ήλθε και πάλι πρώτο, με περισσότερες αυτή τη φορά έδρες (137), ενώ οι Podemos, με 71 έδρες, δεν κατάφεραν να εξασφαλίσουν την πολυπόθητη δεύτερη θέση. Οι «δεύτεροι», οι Σοσιαλιστές, με 85 έδρες, όπως και οι Ciudadanos, που έπεσαν στις 32 έδρες, ανακοίνωσαν αμέσως πως δεν θα στηρίξουν τον Ραχόι.
Τον Οκτώβριο του 2016, οι Σοσιαλιστές ήραν το βέτο και αποφάσισαν αποχή από την ψηφοφορία στη Βουλή, ώστε ο Μαριάνο Ραχόι να σχηματίσει κυβέρνηση. Έτσι, ο Ραχόι ορκίστηκε πρωθυπουργός χάρη στις ψήφους των Ciudadanos και την αποχή κάποιων σοσιαλιστών βουλευτών.
Αλλά ο Ραχόι έπρεπε να πέσει οπωσδήποτε. Και αφορμή στάθηκε μια υπόθεση διαφθοράς στελεχών του Λαϊκού Κόμματος, που όμως αναγόταν σε περίοδο που δεν υπήρχε ο Ραχόι στο προσκήνιο. Την 1η Ιουνίου 2018, ο Σάντσεθ άρπαξε την ευκαιρία και κατέθεσε πρόταση μομφής, η οποία πέρασε με τις ψήφους των Σοσιαλιστών, των Podemos, των Βάσκων εθνικιστών και των αυτονομιστών Καταλανών.
Με αυτόν τον τρόπο ορκίστηκε πρωθυπουργός ο Σάντσεθ, που πλέον στηριζόταν σε ένα συνονθύλευμα – πραγματική εκρηκτική ύλη.
Από εκβιασμό σε εκβιασμό
Με αποτέλεσμα, αμέσως μετά, οι Podemos να διαφωνήσουν με το προσχέδιο του προϋπολογισμού. Οπότε ο Σάντσεθ, για να αποφύγει την πτώση του, έσπευσε να υποκύψει και να προχωρήσει σε «διορθώσεις» κατά τα γούστα του Ιγκλέσιας. Ήλθε, όμως, η ΕΕ και απέρριψε το νέο προσχέδιο, οπότε ο Σάντσεθ – που εκβίασε την εκλογή του για να εκβιάζεται μετά από τους πάντες. Και τον Φεβρουάριο του 2019, ο προϋπολογισμός του καταψηφίστηκε από τους συμμάχους του – στο μεταξύ είχαν αγριέψει και οι Καταλανοί αυτονομιστές και οι Βάσκοι εθνικιστές, στους οποίους άλλα είχε υποσχεθεί.
Οι Καταλανοί αυτονομιστές απέσυραν την εμπιστοσύνη τους όταν στη Μαδρίτη άρχισε η δίκη των συντρόφων τους.
Με λίγα λόγια, μόλις έκανε το χατίρι του ενός (στους Podemos για τον προϋπολογισμό), έχασε τον άλλο που ήθελε την αυτονομία του.
Έτσι, η Ισπανία οδηγήθηκε ξανά στις κάλπες στις 28 Απριλίου του 2019. Ο Σάντσεθ εξασφαλίζει 123 έδρες και αρχίζει πάλι το πανηγύρι. Περνά όλο το καλοκαίρι χαϊδολογώντας τον Ιγκλέσιας, που όμως θέλει τα καλύτερα υπουργεία. Μετά παρακαλάει τους Ciudadanos και το Λαϊκό Κόμμα ώστε με την αποχή τους από την ψηφοφορία να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης. Προφανώς δεν δέχεται κανείς τους και τελικά ξαναπροκηρύσσει εκλογές για τις 10 Νοεμβρίου.
Εδώ βρισκόμαστε τώρα. Με τον Σάντσεθ να αναζητά ξανά συμμαχίες, με το VOX στα πάνω του, με την Ισπανία χωρίς κυβέρνηση επί τέσσερα χρόνια! Εξαιτίας ενός ανθρώπου που χωρίς κανέναν λόγο προκάλεσε την πτώση μιας επιτυχημένης κυβέρνησης.
«Σύμπτωση» και η Πορτογαλία;
Πάμε τώρα στο άλλο «πρότυπο», την Πορτογαλία. Εκεί, ο συνασπισμός της δεξιάς υπό τον πρώην πρωθυπουργό Πέντρο Πάσους Κοέλιου κέρδισε τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2015, αλλά έπεσε μέσα στη Βουλή μετά από δέκα μόλις μέρες. Οι Σοσιαλιστές του Αντόνιο Κόστα, το ΚΚ Πορτογαλίας και το Μπλόκο της Αριστεράς συνασπίστηκαν και καταψήφισαν στη Βουλή το κυβερνητικό πρόγραμμα.
Επί Κοέλιου, ήδη από τον Μάιο του 2015, η Πορτογαλία είχε ήδη βγει από τα μνημόνια, καθώς από τον Μάρτιο του 2015 είχε προχωρήσει σε πρόωρη αποπληρωμή των δανείων του ΔΝΤ. Παράλληλα, ήδη από το 2013 η χώρα είχε βγει από την ύφεση, τα ομόλογά της είχαν υποχωρήσει (στο 3% από το 18% τον Ιανουάριο 2012), η ανεργία είχε μειωθεί, ο κατώτατος μισθός είχε αυξηθεί από τον Σεπτέμβριο του 2015, ενώ οι εργοδοτικές εισφορές είχαν μειωθεί.
Ωστόσο, ο Κόστα έριξε την κυβέρνηση Κοέλιου στη Βουλή και σχημάτισε κυβέρνηση στις 26 Νοεμβρίου 2015 στηριζόμενος σε μια ετερόκλητη συμμαχία, που προέκυψε από… τρεις χωριστές συμφωνίες με το Αριστερό Μπλοκ, το Κομμουνιστικό Κόμμα και τους Πράσινους.
Οι οποίοι δεν ψήφιζαν όλοι μαζί! Οι Κομμουνιστές, το Αριστερό Μπλοκ και οι Πράσινοι καταψήφιζαν συχνά τα νομοσχέδια της κυβέρνησης – συνέβη με το νόμο για τη διάσωση των τραπεζών - αλλά αυτά περνούσαν επειδή το κεντροδεξιό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα επέλεγε την οδό της αποχής για να «βγαίνουν τα κουκιά».
Για ποιο λόγο, λοιπόν, έπρεπε να συμβεί αυτό στην Πορτογαλία; Τα περί διαφθοράς δεν περνάνε, καθώς τον Οκτώβριο του 2017 απαγγέλθηκαν κατηγορίες για διαφθορά και ξέπλυμα χρήματος σε βάρος του Σοσιαλιστή πρώην πρωθυπουργού (από το 2005 ως το 2011) Ζοζέ Σόκρατες, ο οποίος είχε συλληφθεί και προφυλακιστεί τον Νοέμβριο του 2014 και αποφυλακίστηκε τον Σεπτέμβριο του 2015, αλλά τέθηκε σε κατ' οίκον περιορισμό.
Εδώ η διαφθορά δεν έπαιξε κανένα ρόλο, σε αντίθεση με την περίπτωση της Ισπανίας.
Τώρα θα κυβερνάνε με… διάλογο!
Στην Πορτογαλία, λοιπόν, στις εκλογές της 6ης Οκτωβρίου 2019, οι Σοσιαλιστές του Κόστα συγκέντρωσαν το 36,34% των ψήφων και 108 έδρες από τις 230 του Κοινοβουλίου.
Το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (κεντροδεξιά) ήρθε δεύτερο με ποσοστό 27,76% των ψήφων και 79 έδρες και οι χριστιανοδημοκράτες των CDS-PP (Δημοκρατικό Κοινωνικό Κέντρο – Λαϊκό Κόμμα) εξασφάλισαν το 4,22% των ψήφων και πέντε έδρες έναντι των 18 που κατείχαν.
Το Μπλοκ της Αριστεράς παρέμεινε τρίτο κόμμα διατηρώντας τις 19 έδρες του με ποσοστό 9,52% των ψήφων, ενώ ο συνασπισμός Κομμουνιστών-Πρασίνων (CDU) έπεσε στους 12 βουλευτές από τους 17 του 2015. Στη Βουλή μπήκαν και μερικά μικρότερα κόμματα – το οικολογικό με τέσσερις έδρες και το Chega! («Αρκετά!», λαϊκιστική δεξιά), η Φιλελεύθερη Πρωτοβουλία (φιλελεύθεροι) και το Livre (Ελεύθερο - αριστερά), που με ποσοστό 1% κέρδισαν από 1 έδρα.
Σημειώστε επίσης ότι είχαμε και θηριώδη αποχή της τάξης του 51,43%!
Από την πλευρά του, ο Κόστα έλαβε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης και στηρίζει την πλειοψηφία του σε μια εύθραυστη κατάσταση ανοχής. Τα κόμματα της αριστεράς συμφώνησαν σε έναν… μόνιμο διάλογο σε όλη τη διάρκεια της νομοθετικής περιόδου για να εξευρεθούν λύσεις για τον προϋπολογισμό, το Μπλόκο της Αριστεράς διαπραγματεύεται μέτρα που θα περιληφθούν στο πρόγραμμα της κυβέρνησης και έχει επικρατήσει η άποψη ότι «αν χρειαστεί» σε κάποιες ψηφοφορίες ο Κόστα θα βασίζεται στην αποχή της αριστεράς, δεδομένου ότι η κοινοβουλευτική του ομάδα είναι μεγαλύτερη από το σύνολο της δεξιάς.
Έτσι πορεύεται τώρα η Πορτογαλία…
«Σύμπτωση» και στα Σκόπια
Εκεί, έκανε και ο Ζάεφ την έφοδό του στην εξουσία. Από τον Σεπτέμβριο ως τον Νοέμβριο του 2014 πίεζε και εκβίαζε τον Γκρουέφσκι να παραιτηθεί ώστε να σχηματιστεί μεταβατική κυβέρνηση και να προκηρυχτούν εκλογές. Ως «όπλο» χρησιμοποιούσε κασέτες με υποκλοπές τηλεφωνικών συνομιλιών πολιτικών και πολιτών.
Καθώς το σχέδιό του δεν προχωρούσε, τον Φεβρουάριο του 2015 έδωσε στη δημοσιότητα το περιεχόμενο των υποκλοπών. Τελικά οι εκλογές πραγματοποιήθηκαν στις 12 Δεκεμβρίου 2016 και νικητής αναδείχθηκε πάλι ο Γκρουέφσκι.
Στη νέα Βουλή, επί συνόλου 120 εδρών, το VMRO DPMNE είχε 51 έδρες, 49 το SDSM του Ζάεφ, 10 το αλβανικό DUI του Αλί Αχμέτι και άλλες 10 άλλα δυο αλβανικά κόμματα.
Όλοι αυτοί συνασπίστηκαν κατά του VMRO, το οποίο δεν κατάφερνε να σχηματίσει κυβέρνηση με αποτέλεσμα εκτεταμένες ταραχές αποκορύφωμα των οποίων υπήρξε η αιματηρή επίθεση κατά του κοινοβουλίου, τον Απρίλιο του 2017.
Τελικά, ο Ζάεφ έλαβε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στις 17 Μαΐου 2017 και ορκίστηκε πρωθυπουργός την 1η Ιουνίου. Ο δρόμος για τις Πρέσπες είχε πια εξελιχθεί σε λεωφόρο…
«Σύμπτωση» και η Ελλάδα;
Αυτά που συνέβησαν στην Ελλάδα είναι γνωστά. Η κυβέρνηση Σαμαρά έπεσε μετά τις ψηφοφορίες για εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας – με 168 «ναι» και 132 «παρών», δηλαδή με διαπιστωμένη Δεδηλωμένη στη Βουλή - την ώρα που η χώρα έβγαινε από την ύφεση, παρουσίαζε για πρώτη φορά ανάπτυξη, οι φόροι μειώνοντας, οι καταθέσεις επέστρεφαν, όλοι οι δείκτες βελτιώνονταν, έγιναν δύο έξοδοι στις αγορές, οι διεθνείς οίκοι μας αναβάθμιζαν και είχαμε ζητήσει δίμηνη περίοδο για να βγούμε από τα μνημόνια.
Αλλά ήλθε ο ΣΥΡΙΖΑ και αντί να βγούμε, πήγαμε σε τρίτο μνημόνιο, αφού έκλεισαν οι τράπεζες και επιβλήθηκαν capital control. Για ποιο λόγο; Μα γιατί το τρίτο μνημόνιο περιλάμβανε παράδοση όλης της δημόσιας περιουσίας στο υπερταμείο και παράδοση όλων των δανείων των Ελλήνων – και των εξυπηρετούμενων – στα ξένα funds, τα κατά Τσίπρα «αδηφάγα κοράκια της καταστροφής». Και ακολούθησαν σειρά συμπληρωματικών μνημονίων, νέες μειώσεις συντάξεων μέσω της επιβολής εισφοράς υπέρ υγείας 6%, θηριώδης υπερφορολόγηση, γκρέμισμα όλων των οικονομικών δεικτών, ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί, ενώ οι διεθνείς οίκοι μας έριξαν στα σκουπίδια των 3 c.
Συγγνώμη, αλλά σαν πολλές συμπτώσεις δεν μαζεύτηκαν τα τελευταία πέντε χρόνια;
*Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών Ν.Δ., πρώην υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ και κυβερνητική εκπρόσωπος, δημοσιογράφος
