Του Θανάση Χειμωνά
Στην Ελλάδα –και κυρίως μετά την ανάπτυξη του ίντερνετ και τα σόσιαλ μίντια- δεν υπάρχει θάνατος «επωνύμου», ντόπιου ή ξένου, που να μην ξεσηκώνει ποικίλες αντιδράσεις. Είτε πρόκειται για τον Στυλιανό Παττακό είτε για τον David Bowie πάντα θα υπάρξουν εκείνοι που θα αποθεώσουν το θανόντα, χτυπώντας κόκκινο στην υπερβολή, αλλά και αυτοί που θα πανηγυρίσουν ξέφρενα το χαμό. Συνήθως βέβαια όταν πρόκειται για κάποιον πολιτικό ή έστω πολιτικοποιημένο οι δεύτεροι είναι περισσότεροι. Όταν έχουμε να κάνουμε με κάποιον που υπηρέτησε οποιασδήποτε μορφής τέχνης υπερισχύουν οι πρώτοι. Όλοι πάντως νιώθουν υποχρεωμένοι να σχολιάσουν. Ένα είδος μακάβριου ψυχαναγκασμού.
Ο Στάθης Ψάλτης δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Αυτό όμως που ακολούθησε το θάνατό του μάλλον ξεπερνάει τα εσκαμμένα, καταδεικνύοντας πως είμαστε ο λαός της υπερβολής, της επίδειξης αλλά και της κοινοτοπίας.
Καταρχήν τι ακριβώς ήταν ο Στάθης Ψάλτης; Πάνω απ' όλα ένα λαϊκό είδωλο της δεκαετίας του '80. Και ο λόγος που υπήρξε εξαιρετικά δημοφιλής ήταν σχεδόν αποκλειστικά οι κινηματογραφικές ταινίες που γύρισε εκείνη την εποχή (Αντίθετα με αυτό που πιστεύεται οι βιντεοταινίες στις οποίες συμμετείχε ήταν ελάχιστες). Έκτοτε, δεν ξαναεμφανίστηκε στο σινεμά παρά μόνο στο θέατρο, κυρίως σε επιθεωρήσεις. Αεικίνητος, αθυρόστομος (σε μια εποχή σαφώς πιο συντηρητική από τη σημερινή) και με ένα αποκλειστικά δικό του προσωπικό στυλ (που είτε το λάτρευες είτε το μισούσες) το οποίο ουσιαστικά αποτέλεσε τον τρόπο με τον οποίο ο ίδιος αντιλαμβανόταν την «εξέλιξη» των κωμικών του «Παλιού καλού ελληνικού κινηματογράφου».
Με άλλα λόγια, ο Στάθης Ψάλτης υπήρξε ουσιαστικά ένας ρολίστας της κωμωδίας, με τεράστια επιτυχία σε συγκεκριμένους καιρούς. Με αυτό τον τρόπο και εκείνα τα χρόνια «έφτιαξε» το όνομά του και γι'' αυτό προκάλεσε τέτοια συγκίνηση με το θάνατό του. Άνθρωποι που τον γνώρισαν δε, μιλάνε για έναν πολύ γλυκό άνθρωπο που είχε μοιράσει πολλά από τα χρήματά του σε φιλανθρωπίες.
Όλα αυτά όμως δεν αρκούν στο νεοέλληνα. Από την πρώτη στιγμή που μαθεύτηκε ο θάνατος του Ψάλτη ξεκίνησε ένας μακάβριος διαγωνισμός πριμοδότησης. Μια προσπάθεια για το ποιος θα γράψει την πιο εξωφρενική υπερβολή, προσδίδοντας στον αδικοχαμένο ηθοποιό ιδιότητες που δεν διέθετε. Που δεν τον ενδιέφερε να διαθέτει.
Όλα αυτά φυσικά πλάι σε φράσεις-κλειδιά: Οι περισσότεροι από τους «νεκρολόγους» δεν ήθελαν να παραδεχτούν πως είχαν γουστάρει ταινίες όπως το «Καμικάζι αγάπη μου» και «Κλεφτρόνι και τζέντλεμαν» ξεκαθαρίζοντας πως είτε «δεν έβλεπαν τις ταινίες του αλλά…» είτε τις έβλεπαν όταν ήταν μικροί σε ηλικία. Και οι μεν και οι δε συμφωνούσαν πως στην πραγματικότητα εκτίμησαν τον «Πίπη Παρλαπίπα» ή «Στάθη Μπιρμπιτσόλη» (ονόματα χαρακτήρων που υποδύθηκε στην ταινίες του) στην τηλεοπτική σειρά της ΕΡΤ «Ο Συμβολαιογράφος». Η συγκεκριμένη σειρά ήταν ασπρόμαυρη και προβλήθηκε το 1979 με πρωταγωνιστές τον Βασίλη Διαμαντόπουλο, τον Γιάννη Φέρτη και τη Μιμή Ντενίση. Ο Ψάλτης έπαιζε εκεί ένα δεύτερο ρόλο.
Ο ρόλος αυτός όμως αποτέλεσε ένα πρώτης τάξης άλλοθι για τους «πχιοτικούς» αλλά και «πάτημα» για «αγιογραφίες» σύμφωνα με τις οποίες ο Στάθης Ψάλτης στην πραγματικότητα υπήρξε ένας εξαιρετικός δραματικός ηθοποιός (συμπέρασμα που προέκυψε από έναν ρόλο σε μια σειρά που οι περισσότεροι «αγιογράφοι» ήταν αγέννητοι όταν προβαλλόταν), ένα σπάνιο ταλέντο το οποίο «σπαταλήθηκε» στις κωμωδίες επειδή ο ίδιος είχε την ατυχία να ζήσει στην παρακμιακή (sic) δεκαετία του '80. Η αλήθεια βέβαια είναι πως οι δραματικοί ρόλοι του Ψάλτη μέσα στα χρόνια ήταν απειροελάχιστοι (φωτεινή εξαίρεση η φετινή εμφάνισή του στον Ρωμαίο και Ιουλιέτα του Δημήτρη Λιγνάδη) και ειδικά τους τηλεοπτικούς (όπως π.χ. εκείνο του «Ευλογητού» στο «Καλημέρα Ζωή») μάλλον θα ήθελε να τους ξεχάσει. Πέρα από την εξωφρενικότητα του παραπάνω ισχυρισμού όμως έχω την εντύπωση πως πρόκειται για ό,τι χειρότερο μπορεί να ειπωθεί για έναν κωμικό. Η κωμωδία είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο και περίπλοκο είδος. Το να βγάλεις γέλιο από τον θεατή είναι τέχνη. Δεν ξέρω αν υπάρχει άλλη χώρα στον κόσμο που το είδος αυτό της υποκριτικής να είναι τόσο υποτιμημένο όσο εδώ.
Ο Στάθης Ψάλτης αγαπήθηκε από πολύ κόσμο. Το πιο τραγικό στην ιστορία είναι πως πρόκειται για έναν άνθρωπο ο οποίος έφυγε πρόωρα από τη ζωή και αφού ταλαιπωρήθηκε πολύ. Οι υπερβολές –οι οποίες λειτουργούν περισσότερο ως μέσο επίδειξης μιας ψευτομεγαλοψυχίας και ενός δήθεν απέραντου συναισθηματικού κόσμου αυτού που τις εκφράζει- είναι το ίδιο προσβλητικές με τις κατάρες τύπου «Καλά να πάθει» που εξαπολύουν διάφοροι ψυχανώμαλοι για κάθε «επώνυμο» που φεύγει από τη ζωή.
Ο Στάθης Ψάλτης θα λείψει στους φαν του. Θα τον θρηνήσουν οι δικοί του άνθρωποι αλλά και οι συνεργάτες του. Από όλα τα φαιδρά σεντόνια που τον παρουσίαζαν ως ένα κράμα Μόντι Πάιθον (όλους μαζί) και Σερ Τζον Γκίλγουντ αλλά και τα αδιανόητα σαχλά σχόλια του στυλ: «Πολύ κωλόπαιδο ο καρκίνος» (!) σαφώς πιο ουσιαστικό και συγκινητικό υπήρξε το, λιτό, στάτους στο Facebook της επί χρόνια παρτενέρ του, Καίτης Φίνου (το οποίο αναφέρεται στην ταινία «Βασικά καλησπέρα σας» στο οποίο είχαν πρωταγωνιστήσει μαζί): «Πως να γράψω αντίο... Καλή αντάμωση Στάθη μου... Η "Κουλάρα" σου».
