Του Τάσου Ι. Αβραντίνη
Ακούσαμε, ότι ο υποψήφιος δήμαρχος Παρισίων Σεντρίκ Βιλανί, εάν εκλεγεί, σκοπεύει να επενδύσει 5 δισ. ευρώ σε κάποιο «πράσινο» πρόγραμμα για τα τρένα στο κέντρο της πόλης. Καλό νέο, θα πει κανείς, όταν κάποιος πρόκειται να επενδύσει ένα τέτοιο θηριώδες ποσό για ένα τέτοιας εκτάσεως έργο. Υπάρχει μια μικρή λεπτομέρεια στην ιστορία... Ο διακεκριμένος Γάλλος μαθηματικός (βραβείο Φιλντς) δεν πρόκειται να επενδύσει από την τσέπη του το ποσό που ανακοίνωσε, ούτε βεβαίως μέσω πλουσίων φίλων του, ούτε ανακάλυψε κάποιο μεγάλο επιχειρηματικό κεφάλαιο που θα βάλει τα χρήματα. Τα χρήματα θα πληρωθούν από... ιδιωτικά κεφάλαια μεν, αλλά μέσω του δημοσίου ταμείου. Πρόκειται για χρήματα που απαλλοτριώθηκαν μέσω της φορολογίας από τους φορολογουμένους. Δυστυχώς, μολονότι αρχάριος στην πολιτική, ο Βιλανί προσχώρησε πολύ γρήγορα στον παραδοσιακό πολιτικαντισμό, δηλαδή τη σίγουρη συνταγή εύκολης αναρρίχησης σε δημόσια αξιώματα.
Με δυσκολία συγκρατώ τον εκνευρισμό μου, όταν συναντώ τέτοιους -υπερτιμημένους από τα δυσθεώρητα αδαή ΜΜΕ- τύπους, οι οποίοι, επιδιώκοντας αποκλειστικά και μόνο τη μεγιστοποίηση του ατομικού τους συμφέροντος, με πρόσχημα την εξυπηρέτηση κάποιου ασαφούς και απροσδιόριστου δημοσίου συμφέροντος προσπαθούν να χώσουν όλο και πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη των άλλων (βλέπε φορολογουμένων). Οι απολύτως ορθολογικές συμπεριφορές τους έχουν αναλυθεί προ πολλού από τη Σχολή της Δημόσιας Επιλογής.
Ας ξαναγυρίσουμε στο μεγάλο αυτό έργο που το μεγαλοφυές μυαλό Βιλανί επινόησε... Γνωρίζουμε προφανώς τι ακριβώς θα κατασκευαστεί και γνωρίζουμε επίσης πώς και πόσο θα χρηματοδοτηθεί. Εκείνο, όμως, το οποίο δεν σκεφτήκαμε, είναι τι θα συνέβαινε, εάν το ιλιγγιώδες αυτό ποσό δεν αφαιρούνταν με βίαιο (δηλαδή μέσω της φορολογίας) τρόπο από τους παραγωγούς του πλούτου; Πώς θα το είχαν διαχειριστεί οι ίδιοι, ποιος θα ήταν ο προορισμός του;
Μα -θα αντιτείνει κάποιος- είστε εναντίον των δημοσίων έργων;
Κάθε άλλο, αλλά ας μην παραγνωρίζουμε ότι η μεγαλύτερη σπατάλη της εποχής μας γίνεται στα δημόσια έργα. Ειδικά σε εκείνα που το κράτος είναι ο απευθείας χρηματοδότης τους. Κάποια δημόσια έργα ασφαλώς χρειάζονται για την παροχή των βασικών υπηρεσιών εκ μέρους του κράτους. Αν πρόκειται για κάτι τέτοιο, ας το πούμε λοιπόν ευθαρσώς κι ας πάψουμε να επικαλούμαστε κάτι άλλο, τη φιλική προς το περιβάλλον, στην προκειμένη περίπτωση, διάσταση του έργου. Όταν κάτι άλλο προβάλλεται ως η κύρια επιδίωξη, τότε είναι πρόδηλο ότι δεν υπάρχει κάποια ουσιαστική αναγκαιότητα του έργου.
Η ουσία του ζητήματος βρίσκεται αλλού. Την ανέδειξε εδώ και εκατόν εξήντα χρόνια ο Μπαστιά γράφοντας «ένα δημόσιο έργο είναι ένα νόμισμα με δύο όψεις». Όταν ένας φορολογούμενος υποχρεώνεται να συνεισφέρει στην κατασκευή ενός πολυδάπανου έργου, στην ουσία του αφαιρούνται χρήματα, τα οποία σε διαφορετική περίπτωση θα δαπανούσε ο ίδιος εντελώς διαφορετικά (λ.χ. με την αγορά ενός αυτοκινήτου, ενός διαμερίσματος, ενός σακακιού ή ενός υπολογιστή) ή θα τα αποταμίευε. Στην ορατή όψη βλέπουμε τη βαρύγδουπη πιστοποίηση, ότι πρόκειται για φιλικό προς το περιβάλλον έργο. Στην αόρατη όψη ανακαλύπτουμε χαμένες θέσεις εργασίας, κλειστές επιχειρήσεις και τη χαμένη αποταμίευση που θα στερήσει από τις τράπεζες τα κεφάλαια που θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν την πραγματική οικονομία ή να μειώσουν τα επιτόκια δανεισμού της. Στο τέλος της ημέρας το σκέλος του παθητικού θα είναι μεγαλύτερο.
Μη γελιέστε, εάν υπήρχε πραγματική ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος θα είχε ενδιαφερθεί η αγορά, όπως συμβαίνει σε πλείστες όσες περιπτώσεις.
Γνωρίζουμε από την οικονομική επιστήμη ότι το κράτος διαχειρίζεται τα χρήματα που αφαιρεί από τους φορολογουμένους με μικρότερη αποτελεσματικότητα από τους ίδιους. Τέτοιου είδους έργα, όπως αυτό που υπόσχεται ο Βιλανί, μειώνουν παρά αυξάνουν την ευημερία και τις παραγωγικές δυνατότητες μιας χώρας και των πολιτών της.
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο του Σαββάτου 1ης Φεβρουαρίου
AP Photo/Thibault Camus
