Η καραντίνα μπορεί να κρατήσει μέχρι τα μέσα ή και τα τέλη Απριλίου. Οι πιο απαισιόδοξοι μιλάνε ακόμη και για τον Μάιο. Κι ύστερα, λέει, θα επιστρέψουμε στις εργασίες μας. Θα ήταν στρουθοκαμηλισμός να πιστέψει κάποιος ότι θα επιστρέψει σε μία κανονικότητα, σαν να έχει φύγει την Παρασκευή για το εξοχικό του και να επιστρέφει τη Δευτέρα το πρωί στο γραφείο του. Ο κόσμος της εργασίας δεν θα είναι ο ίδιος. Ούτε και οι κοινωνίες μας…
Θα έχετε ακούσει οικονομολόγους να σας μιλάνε για την αντίδραση τύπου V. Μία κάθετη πτώση, δηλαδή, θα ακολουθηθεί από μία αντίστοιχη κάθετη αύξηση. Μάλλον πρόκειται για ένα αισιόδοξο σενάριο. Με τα μέχρι στιγμής στοιχεία που διαθέτουμε, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι πρόκειται για ένα άκρως αισιόδοξο σενάριο.
Πόσες φορές μας έχει συμβεί κάτι παρόμοιο; Η καραντίνα είναι κάτι πρωτόγνωρο για την ανθρωπότητα στο σύνολό της. Είναι από εκείνες τις εμπειρίες που σημαδεύουν τη ζωή κάποιου ανθρώπου. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για μια συλλογική και όχι ατομική εμπειρία. Σκεφτείτε τι συνέβη μετά τους Δίδυμους πύργους. Αυτή η κρίση, όμως, είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ ότι ήταν εκείνη του Μπιν Λάντεν. Και ασύγκριτα μεγαλύτερη από τις μεγάλες χρηματιστηριακές κρίσεις. Το απολύτως βέβαιο είναι ότι η ζωή μας την επόμενη ημέρα δεν θα είναι η ίδια. Ούτε και οι θέσεις εργασίας θα είναι όσες αφήσαμε την… Παρασκευή το απόγευμα.
Το άγχος έχει καταβάλει τους πάντες. Είναι απόλυτα φυσιολογικό. Και για να επαναλάβουμε αυτό που είπαμε και άλλη φορά, μπορείτε να πανικοβληθείτε ελεύθερα. Είναι από τις λίγες εκείνες φορές που ο πανικός είναι μια απολύτως λογική αντίδραση. Η τουριστική βιομηχανία, που είναι μία από τις ατμομηχανές της ελληνικής Οικονομίας, θα έχει φέτος τις μηχανές της κλειστές. Δεν είναι μόνο τα ξενοδοχεία. Είναι τα εστιατόρια, η εφοδιαστική αλυσίδα, οι μεταφορές. Μόνο και μόνο αυτό θα οδηγήσει σε ύφεση μεγαλύτερη του 10%. Και θα είναι μόνο αυτό; Εστιάζουμε στον τουρισμό επειδή εκεί είναι πιο εύκολο να μετρήσουμε. Αλλά δεν είναι έτσι.
Πρόκειται για μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Δεν ξέρουμε ακόμη την έκταση των ζημιών, καθώς το φαινόμενο βρίσκεται σε εξέλιξη. Αυτό που σίγουρα ξέρουμε είναι ότι δεν πρόκειται για μια περαστική μπόρα. Αλλά για μία θύελλα που θα αφήσει βαριά τη σκιά της πάνω από τις κοινωνίες.
Λένε ότι θα ρίξουν όσα χρήματα χρειαστούν στις αγορές για να μην κλείσουν τα εργοστάσια, να μην πληγεί η παραγωγή. Ως πρώτη σκέψη είναι σωστή. Είναι όμως άγνωστο αν από μόνη της μια τέτοια κίνηση είναι αρκετή. Αν οι αγορές χρειάζονται ένα ελικόπτερο για να τους πετάξει άπειρα πληθωριστικά ευρώ και δολάρια.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το κράτος θα αναλάβει αυξημένες αρμοδιότητες για την αντιμετώπιση αυτής της κρίσης. Για πόσο διάστημα και με τι όρους; Η κρίση αυτή θα γεννήσει πολιτικά γεγονότα. Προς ποια κατεύθυνση; Αυτό είναι ένα καλό ερώτημα που δεν θα απαντηθεί με όρους χριστιανικής ηθικής. Για παράδειγμα, ο τρόπος που αντιμετώπισαν τον κορονοϊό οι πολιτικές ηγεσίες σε ΗΠΑ και Μεγάλη Βρετανία δεν ήταν εκείνος που αρμόζει στην «αυτοκρατορία του καλού». Εκτός κι αν είναι «χριστιανικό» να στέλνει ένας ηγέτης χιλιάδες στην αγχόνη για να μην… αλλοιωθούν οι καμπύλες των οικονομικών δεικτών. Πέρα από το γεγονός ότι οι πρακτικές αυτές αποδείχτηκαν ανώφελες για την Οικονομία, στη βάση τους δεν διαφέρουν πολύ από τις επιλογές που έκαναν αιμοσταγείς ηγέτες στο παρελθόν.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος αποτέλεσε την αφορμή για να αφήσει η Μεγάλη Βρετανία τα κλειδιά του δυτικού κόσμου στις ΗΠΑ. Η κρίση αυτή είναι ανάλογη ενός μεγάλου πολέμου. Μήπως, λοιπόν, θα γεννήσει γεγονότα που αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε καν να φανταστούμε; Κατά πάσα πιθανότητα, ναι! Ποια ακριβώς; Αυτό δεν το γνωρίζουμε.
Επιμένουμε πολύ στα γεγονότα που θα ακολουθήσουν της κρίσης. Επειδή αυτό θα καθορίσει τις ζωές μας για τις επόμενες δεκαετίες. Το σοκ που έχει υποστεί ο κόσμος μας είναι ήδη μεγάλο και αυτό θα αλλάξει πολλά στην καθημερινότητά μας. Όχι, δεν θα είναι τα πάντα όπως ήταν πριν από την καραντίνα. Οι ίδιοι θα πιάσουμε τον εαυτό μας να είναι αλλιώς!
Εμείς που μεγαλώσαμε από τα παιδιά του πολέμου, θυμόμαστε τη μαμά μας να μας κυνηγάει στον δρόμο για να μας ταΐσει το αυγό! Ήθελαν τα παιδιά να έχουν κάποια κιλά, μην τυχόν και βρεθούν σε συνθήκες ανάλογες με εκείνες του πολέμου. Να έχουν… απόθεμα. Ήταν ένα κατάλοιπο του πολέμου, των εμπειριών εκείνης της εποχής.
Τα παιδιά μας θα μεγαλώσουν τα δικά τους με την αφήγηση ότι μία μέρα υπήρξε καραντίνα. Τι πιο φυσιολογικό από το να υπάρξει κι άλλη φορά; Τα παιδιά των παιδιών μας θα μεγαλώσουν αλλιώς. Από εκεί ξεκινάμε τις σκέψεις μας για το πώς θα είναι ο κόσμος μας και η Οικονομία αύριο.
Θανάσης Μαυρίδης
[email protected]
*Το άρθρο αναδημοσιεύεται από τη στήλη Εκ Θέσεως του Φιλελεύθερου του Σαββάτου 28 Μαρτίου.
