Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Πριν 4 μέρες πραγματοποιήθηκε η σύνοδος των επτά πιο ανεπτυγμένων κρατών (G7) στον χώρο του ρομαντικού, χτισμένου μέσα σε δάσος, ιερού ναού του Ise, στην Ιαπωνία, 300 χιλιόμετρα νότια του Τόκιο. Εκεί συζητήθηκαν και αποφασίστηκαν οι κατευθυντήριες γραμμές για την κοινή στάση των κορυφαίων αυτών κρατών σε σημαντικά ζητήματα. Πίσω από τα χαμόγελα, όμως, υπήρξε το αίσθημα της αμηχανίας ανάμεσα στους καλεσμένους, όταν στη διάρκεια της συνόδου ο Ιάπωνας πρωθυπουργός, σύμφωνα με το αμερικάνικο ειδησιογραφικό πρακτορείο CBS, έβγαλε ένα σχήμα και το έδειξε στον Αμερικανό πρόεδρο και τους άλλους ηγέτες. Τι όμως έδειχνε το μυστηριώδες αυτό σχήμα; Και τι, παράλληλα, έκρυβε;
Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός εμφάνισε ένα διάγραμμα με τις τιμές των εμπορευμάτων (commodities), συγκεκριμένα του δείκτη του ΔΝΤ «primary commodities» το οποίο δείχνει ότι κάτι δεν πάει καλά στην παγκόσμια οικονομία. Το διάγραμμα είναι 10ετές και δείχνει ότι η κατάρρευση τιμών εμπορευμάτων που βιώνουμε μοιάζει πολύ με εκείνη που ξεκίνησε το 2008, με την εκδήλωση της τότε παγκόσμιας κρίσης. Η διόρθωση τιμών τώρα, όπως και τότε, είναι 55%. Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός, σύμφωνα με δημοσιογραφικές πηγές, ανέφερε ότι αυτό που συμβαίνει στην Κίνα το 2015, και επηρέασε τις τιμές εμπορευμάτων, είναι προάγγελος κρίσης στη δύση. Και πρότεινε συντονισμό δράσης για έξοδο από το αδιέξοδο. Η διαπίστωσή του είναι σωστή, το σχήμα λέει την αλήθεια και ερμηνεύτηκε σωστά. Έρχεται κρίση. Εκεί που έπεσε έξω είναι ότι η κρίση μπορεί να αντιμετωπιστεί εύκολα. Στην παρούσα φάση φαίνεται ότι υπάρχουν τρία δεδομένα, χαμηλή ζήτηση, υπερπαραγωγή και υπερδανεισμός. Ο Αμερικανός Πρόεδρος, Μπαράκ Ομπάμα, πρότεινε αύξηση βασικών μισθών ως μέτρο, που έχει κάποια βάση, ενώ άλλοι ηγέτες αναλώθηκαν σε θέματα… φεμινιστικά, μεταναστών ή τρομοκρατίας, που σαφέστατα έχουν το ενδιαφέρον τους αλλά είναι άγνωστο, ιδιαίτερα τα 3 τελευταία θέματα, αν και πώς θα οδηγήσουν σε παγκόσμια… ανάπτυξη!
Είναι σαφές ότι οι παγκόσμιοι ηγέτες έχουν χάσει την μπάλα. Και δεν αναφερόμαστε στην υποκρισία ότι έχουν σκοπό να αντιμετωπίσουν την τρομοκρατία που επί έτη χρηματοδότησαν και εξόπλισαν (Λιβύη, Ιράκ, Συρία κλπ) για να ελέγξουν τη «δεξαμενή» παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου που υπάρχει στη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική. Ούτε στα κύματα προσφύγων και νεόπτωχων που αυτοί δημιούργησαν με τις επεμβάσεις τους. Είναι σε κάτι πολύ σημαντικότερο, συνεχίζουν να «διυλίζουν τον κώνωπα και να καταπίνουν τον ελέφαντα» στο θέμα του χρέους!
Κατά ορισμένους ο Λένιν είπε κάποτε τη φράση «ο καπιταλισμός θα φτιάξει και το σκοινί με το οποίο θα κρεμαστεί». Αν πράγματι είχε ποτέ ειπωθεί αυτή η φράση, κάποιοι θα έβαζαν όρκο ότι η αυτοκτονία του καπιταλισμού θα γίνει με το σκοινί του χρέους! Ρωσία και Κίνα, που δεν προσκλήθηκαν στη σύνοδο, ετοιμάζονται για την κρίση αντλώντας ήδη ποσά χρημάτων με ομόλογα, και προσπαθώντας να διεθνοποιήσουν τα δικά τους νομίσματα. Για παράδειγμα η Κίνα ξεκίνησε δοκιμαστικά την έκδοση ομολόγων σε κινεζικό νόμισμα. Όμως οι δυο αυτές χώρες έχουν περιορισμένο χρέος, είναι μόλις 18% και 41% του ΑΕΠ, αντίστοιχα. Η κατάσταση είναι τραγικά άσχημη στη δύση!
Όλες οι δυτικές χώρες που συμμετείχαν στη διάσκεψη G7 (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, ΗΠΑ, Βρετανία, Καναδάς, Ιαπωνία) είναι υπερχρεωμένες! Το χρέος κάθε μιας των χωρών που μαζεύτηκαν, ως ποσοστό του ΑΕΠ, είναι σημαντικά υψηλότερο εκείνου που είχαν κατά το 2008 και παντού ξεπερνάει το 80%! Το χρέος, δε, της διοργανώτριας χώρας, της Ιαπωνίας, που ήταν 170% πριν 8 έτη τώρα είναι μόλις… 220% του ΑΕΠ!
Η νέα παγκόσμια οικονομική κρίση, όπως καλά το βλέπει ο Ιάπωνας πρωθυπουργός, έρχεται! Όμως η δύση είναι ανέτοιμη! Είτε πρέπει να προχωρήσουν στην αύξηση μισθών (αλλά και πληθωρισμό) όπως προτείνει ο Ομπάμα, είτε σε μείωση δαπανών, για να μειώσουν το χρέος, ή σε βαθιά αναδιάρθρωση και διαγραφή χρέους, ή σε μεταφορά του «μουτζούρη» (μετακύλιση του χρέους στους ιδιώτες, με τεράστιες χρεοκοπίες και bail in τραπεζών)! Χωρίς να είμαστε μέντιουμ, στοιχηματίζουμε ότι οι άλλοι ηγέτες, για τους δικούς τους λόγους, θα απορρίψουν τη λύση Ομπάμα (μισθοί-πληθωρισμός) και δεν θα ασχοληθούν με αναδιάρθρωση χρέους. Και όταν τους έρθει η κρίση… θα αυτοσχεδιάσουν! Είτε θα περάσουν σε τεράστια προγράμματα λιτότητας και μείωση κράτους ή θα περάσει το κόστος στις… τράπεζες και στη συνέχεια θα δούμε κολοσσιαίες χρεοκοπίες τραπεζών και bail-in (διάσωση, δηλαδή, τραπεζών με τα χρήματα ομολογιούχων, μετόχων και… καταθετών)…
Σε κάθε περίπτωση, η κατάσταση… Νιρβάνα των ηγετών, που, ενώ βλέπουν το σχήμα που δείχνει για την κρίση, συζητούν περί ανέμων και υδάτων θυμίζει συζήτηση ρομαντικού ζευγαριού που βρίσκεται στον Τιτανικό και συζητάει ενώ το καράβι βουλιάζει. Εισερχόμαστε σε μακρόχρονη πορεία ύφεσης που, ενώ όλοι την βλέπουν, κανένας δεν ετοιμάζεται γι'' αυτήν! Όπως το 2008 και το 2009, που οι Έλληνες υπουργοί Οικονομικών ήξεραν ότι το 2010 θα έληγαν ομόλογα αξίας… 30 δισ. ευρώ, ενώ η χώρα μπορεί να πληρώσει μόνο 8 δις, και αντί να αναδιαρθρώσουν το χρέος εκδίδοντας έγκαιρα νέες εκδόσεις 30-ετών ομολόγων, έτρωγαν αστακούς και έκαναν κοκτέιλ πάρτι στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία! Χρηματιστηριακά, ας ετοιμαζόμαστε λοιπόν όχι απλά για πτώσεις, αλλά για το χειρότερο. Η μετακύλιση του… μουτζούρη στις τράπεζες μεταφράζεται σε πολύ άσχημες εξελίξεις για τη χρηματιστηριακή αξία τραπεζών και ομολόγων που σχετίζονται με αυτές στο επόμενο διάστημα και άσχημα νέα για τους καταθέτες παγκοσμίως…
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία.
Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.
