Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Η πτώση της τιμής του πετρελαίου, το οποίο αποτελεί στο 12%-15% του κόστους σε πολλούς κλάδους, οδήγησε σε χαμηλότερο πληθωρισμό για τον μέσο δυτικό πολίτη και ενίσχυση των εταιρικών κερδών κατά τα τελευταία χρόνια. Αναδεικνύει, όμως, παράλληλα, νέους κινδύνους.
Το πρόβλημα ξεκίνησε πριν ενάμιση περίπου χρόνο από τη Ρωσία, χώρα με εξάρτηση περίπου 10% του ΑΕΠ από πετρέλαιο και φυσικό αέριο (οι τιμές των δυο αυτών βρίσκονται σε αναλογία), που μπήκε πρόωρα σε ύφεση, και η οποία κατάφερε να ανακάμψει μετά σημαντική υποτίμηση του νομίσματός της. Οι κίνδυνοι άρχισαν να ενισχύονται το περασμένο καλοκαίρι. Τα άσχημα νέα πέρασαν στην Βενεζουέλα και την Βραζιλία, χώρες με σημαντικά έσοδα σε πετρέλαιο, που μπήκαν σε ύφεση και προβλήματα το καλοκαίρι του 2015. Η κρίση όμως δεν περιορίστηκε εκεί.
Η Σαουδική Αραβία, δεν είναι πλέον η χώρα που μάθαμε στις κωμωδίες του Κώστα Βουτσά, με σεΐχηδες να μοιράζουν χρυσά ρολόγια και εκατονταδόλαρα. Όχι μόνο δεν έχει ρευστό εν αφθονία, αλλά έφτασε στο σημείο να δανείζεται αυξανόμενα. Η χώρα πρόκειται να δανειστεί 5 δισ. άμεσα, ενώ το πρόγραμμά της δανεισμού μέσω ομολόγων αναμένεται να φτάσει τα 25-30 δισ. δολάρια, το οποίο είναι 1.000 δολάρια δανεισμός ανά πολίτη! Η χώρα αυτή που, όπως πολλοί τονίζουν, δεν διαθέτει δημοκρατία και χρηματοδότησε ακραίες οργανώσεις ώστε να αποσταθεροποιήσει χώρες με πιο δημοκρατική διάρθρωση, όπως Συρία και Ιράν, στράφηκε τώρα ακόμη και σε εκτέλεση θρησκευτικών ηγετών άλλων δογμάτων, για να στρέψει εκεί τα φώτα, από τα δικά της προβλήματα, κάτι που δείχνει πόσο δύσκολα τα πάει οικονομικά.
Χτες ανακοινώθηκε ότι επίσης η Νιγηρία, η σημαντικότερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα της Αφρικής, και πέμπτη μεγαλύτερη εξαγωγός πετρελαίου στον κόσμο, βγαίνει πάλι στην αγορά ομολόγων, μετά δυόμισι χρόνια απουσίας. Η χώρα λόγω της πτώσης των τιμών πετρελαίου έφτασε να έχει έλλειμμα 11 δισ. δολάρια, αλλά αποφάσισε να αυξήσει τις δημόσιες επενδύσεις κατά 20% ώστε να αντισταθμίσει τις επιπτώσεις της κρίσης. Η χώρα σε πρώτη φάση αναμένεται να δανειστει 1,5 δις δολάρια και έπεται συνέχεια.
Αλήθεια όμως είναι ότι η αύξηση του δανεισμού μέσω ομολογιακών δανείων δεν θα είναι χωρίς... κόστος! Ενδεικτικά μιλώντας, παρότι η Νιγηρία, για παράδειγμα, μπορεί άνετα να δανειστεί σε βάση 10ετίας, όπου τα επιτόκια φαίνονται να είναι κάτω του 7%, τα επιτόκια δανεισμού στο πενταετές ομόλογο της Νιγηρίας βρίσκονται σε επίπεδα 8,5%, αντί 5,5% που ήταν όταν το προηγούμενο 5ετές εκδόθηκε. Το κόστος δανεισμού, μάλιστα, έχει εκτοξευτεί σε διψήφια επίπεδα για περιφερειακές χώρες, καθώς οι χώρες αυτές «στριμώχνονται» στην ουρά πλέον για να εκδώσουν ομόλογα, αλλά οι διεθνείς μακροοικονομικοί κίνδυνοι, που είναι πλέον εμφανείς από την κρίση σε Βραζιλία και Κίνα, αναδεικνύει το μεγάλο πρόβλημα που είναι η επερχόμενη παγκόσμια ύφεση, αλλά και την πίεση που ασκείται σε επιτόκια περιφερειακών χωρών, από την άνοδο των αμερικανικών επιτοκίων.
Αυτή, όμως, ακριβώς, η πίεση οδηγεί σε σημαντικά αδιέξοδα και χρεοκοπίες. Παρότι η πτώση της τιμής του πετρελαίου επιταχύνθηκε από υπερπαραγωγή και έναν εξαιρετικά θερμό χειμώνα, χαμηλή δηλαδή κατανάλωση για θέρμανση, σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην επιβράδυνση της ανάπτυξης της βιομηχανικής δραστηριότητας σε σειρά χωρών όπως της Κίνας. Τα προβλήματα χωρών - παραγωγών πετρελαίου, όπως της Νιγηρίας, σύντομα αναμένεται να διαχυθούν σε γειτονικές χώρες, με ότι αυτό συνεπάγεται όχι μόνο από πλευράς νομισματικής αποσταθεροποίησης και χρεοκοπίας τραπεζικών συστημάτων, αλλά και γεωπολιτικών κινδύνων, ένα εκρηκτικό μείγμα που κάθε άλλο παρά καλό είναι για τις αγορές εμπορευμάτων, ομολόγων, αλλά και μετοχών. Παρότι, επομένως ακόμη οι αγορές μετοχών δεν δείχνουν ευτυχώς σημάδια αντιστροφής τάσης στις μεγάλες αγορές, ο Φεβρουάριος, μήνας ιστορικά σημαντικών αναταραχών στις αγορές, αντί μήνας συνέχισης του ράλι μετοχών, ίσως αποδειχτεί μήνας όπου θα «δοκιμαστούν» οι αντοχές της παγκόσμιας αγοράς σε κρίσεις.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία.
Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.
