Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Η είδηση πέρασε στα «ψιλά», αλλά η οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί bail in ξεκίνησε να εφαρμόζεται έμπρακτα, και μάλιστα με αγριότητα στην Ευρωπαϊκή ένωση! Δεδομένου ότι η Πορτογαλία αποτελεί μία από τις χώρες - θύματα της γερμανικής «εμπνευσης» λιτότητας στην Ευρώπη, αξίζει να την δούμε αναλυτικότερα, διότι ίσως αποτελεί το πρότυπο που θα εφαρμοστεί και σε άλλες τράπεζες της ευρωπαϊκής «περιφέρειας», όπως στις ελληνικές τράπεζες.
Το πρόβλημα ξεκίνησε όταν, λόγω της οικονομικής κρίσης, το 2014 χρεοκόπησε η Banco Espirito Santo. Η τράπεζα πράγματι ετέθη σε εκκαθάριση, και στις 4 Αυγούστου 2014, με διαδικασία που κράτησε πάνω από ένα χρόνο, δημιουργήθηκε μια «Καλή Τράπεζα», η οποία ονομάστηκε Novo Banco, και μια «Κακή Τράπεζα», η οποία είναι πλέον η Banco Espirito. Συνήθως, ο λογαριασμός με τα «τοξικά υπολείματα» της χρεοκοπημένης τράπεζας πήγαινε στον φορολογούμενο, καθώς το κράτος αναλάμβανε να πληρώσει τον «λογαριασμό». Αυτό όμως δεν συνέβη στη συγκεκριμένη περίπτωση, καθώς η Κεντρική Τράπεζα της Πορτογαλίας, με την ανοχή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, πέρασε στις 29 Δεκεμβρίου 2015 τον λογαριασμό στους κατόχους ομολόγων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται θεσμικοί επενδυτές, αλλά και κερδοσκοπικά funds, όπως η Pacific Investment Management και η γνωστή μας BlackRock. Αυτό έγινε με μεταφορά πέντε τύπων ομολόγων σχετικά υψηλής εξασφάλισης (senior) από την «καλή τράπεζα Novo Banco», στην «Κακή τράπεζα Banco Espirito», τα οποία πάντως στο παρελθόν ανήκαν, έτσι και αλλιώς στην Banco Espirito, πριν την σπάσουν σε καλή και κακή!
Αυτή όμως η διαδικασία δημιουργεί ένα απίστευτο προηγούμενο, καθώς δείχνει ότι υπάρχουν πλέον νέες «γκρι ζώνες» σε επίπεδα επενδύσεων, και επενδύσεις που κανονικά θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «διασφαλισμένες», στην πραγματικότητα δεν είναι, καθώς ομόλογα που θεωρούνταν μεχρι τις 28 Δεκεμβρίου 2015 υψηλής διασφάλισης, έρχονται να καλύψουν περιουσιακά στοιχεία της «κακής τράπεζας» που μόνο διασφαλισμένα δεν είναι.
Είναι ευνόητο ότι αυτή δεν είναι μια απλή «πρωτοβουλία» της Πορτογαλικής Κεντρικής Τράπεζας, αλλά αποτελεί μια κίνηση με το ευρωπαικό «ΟΚ». Και ουσιαστικά, αυτό δημιουργεί ένα παράξενο προηγούμενο. Ομόλογα που θεωρούνται «διασφαλισμένα», μπορούν πλέον ανα πάσα στιγμή να μεταφερθούν από τη μια τράπεζα στην άλλη, για να καλύψουν «χασούρες». Υπάρχουν πολλά ερωτηματικά σε αυτές τις πρακτικές. Ερωτηματικά σε σχέση με το κατά πόσον είναι «τυπικά εντάξει», αυτές οι κινήσεις, ερωτηματικά για το κατά πόσον είναι «ηθικές». Άνετα κάποιος μπορεί να πει ότι είναι καλύτερα να πληρώσουν κάποιοι κερδοσκόποι, παρά οι πολίτες ενός κράτους τις ζημίες των τραπεζών. Όμως είναι η μισή αλήθεια. Η άλλη μισή αλήθεια είναι ότι πλέον ότι ο βαθμός κινδύνων στις επενδύσεις σε ευρωπαϊκές τράπεζες δεν μπορεί να υπολογιστεί σωστά. Καμιά επένδυση δεν είναι εξασφαλισμένη, και αυτό αποτελεί, με τη σειρά του, μέρος ενός μεγάλου προβληματισμού. Όταν θα θελήσουν στο μέλλον οι ευρωπαϊκές τραπεζες να μαζέψουν κεφάλαια, οι επενδυτές πλέον θα λάβουν υπόψιν τους τους αυξημένους κινδύνους της «μεταφοράς χασούρας» από τη μια τράπεζα σε μια άλλη, και θα ζητήσουν υψηλότερο επιτόκιο. Και οπωσδήποτε αυτό θα έχει δραματικές επιπτώσεις στις αγορές ομολόγων, που ήδη αρχισαν να επηρεάζονται αρνητικά μετα την απόφαση αυτή, αλλά και στην αγορά των Μετοχών, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με ο,τι αυτό σημαίνει για το νέο τοπίο των επενδύσεων στη «Νέα Ευρωπαϊκή Ένωση», μετα την εφαρμογή της οδηγίας bail in…
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία.
Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.
