Το NCAA κινούνταν στις αρχές της δεκαετίας του ’90 στους ρυθμούς της θεαματικής πεντάδας του πανεπιστήμιου Μίσιγκαν. Η «Fab-Five» των Κρις Ουέμπερ, Τζέιλερ Ρόουζ, Τζουάν Χάουαρντ, Τζίμι Κινγκ και Ρέι Τζάκσον δεν «τρομοκρατούσε» απλώς τα αντίπαλα καλάθια. Εκείνη η παρέα (που, πάντως, δεν κατέκτησε τίτλο) δεν έκανε μόνο μόδα τα φαρδιά σορτς και τις μαύρες μακριές κάλτσες. Οι πέντε παίκτες θεωρούσαν ότι ο κολεγιακός οργανισμός τούς εκμεταλλεύεται και άρχισαν να φορούν δικές τους, μπλε μπλούζες στην προθέρμανση, ως διαμαρτυρία...
Το σχολείο τιμωρούνταν κάθε φορά με ένα μικρό πρόστιμο. Την ίδια εποχή, ο φημισμένος κόουτς του Ντουκ, Μάικ Σιζέφσκι, κέρδιζε 210.000 δολάρια ετησίως. Στις μέρες μας, ο Αμερικανός προπονητής αμείβεται με 8,9 εκατομμύρια κάθε χρόνο, αυξάνοντας τις αντιδράσεις παικτών και μέρος του κοινού για τον φερόμενο ερασιτεχνισμό του πανεπιστημιακού αθλητισμού. Βάσει κανονισμών, οι φοιτητές – παίκτες είναι ερασιτέχνες και απαγορεύεται να έχουν οποιαδήποτε μορφή αμοιβής από τρίτους.
Ο νυν φόργουορντ της Ζάλγκιρις Κάουνας, Νάιτζελ Χέιζ, ήταν από τους πρωταγωνιστές της πορείας του πανεπιστήμιου Ουισκόνσιν ως το φάιναλ φορ του 2015. Ο Αμερικανός φόργουορντ, ωστόσο, έγινε πρώτο θέμα όταν άρχισε, ως αστείο, να δοκιμάζει τις γνώσεις της... στενογράφου στις συνεντεύξεις Τύπου, χρησιμοποιώντας τις λέξεις «Cattywampus, Onomatopoeia, Antidisestablishmentarianism, Soliloquy, Quandary, Zephyr, Xylophone»!!! Την επόμενη σεζόν, συμμαθητές του άρχισαν να τυπώνουν μπλουζάκια και τα πουλούσαν στο κολέγιο. Οταν επιχείρησαν να δώσουν χρήματα για τα πνευματικά δικαιώματα στον Χέιζ, το NCAA τούς σταμάτησε...
Οι απορίες παραμένουν για το αν το κολεγιακό σύστημα, το οποίο ετησίως κερδίζει δισεκατομμύρια, εκμεταλλεύεται τους αθλητές. Ωστόσο, από την περασμένη εβδομάδα το Ανώτατο Δικαστήριο των Η.Π.Α. άρχισε τις ακροάσεις στην υπόθεση «NCAA vs. Alston», που ενδέχεται να αλλάξει για τα καλά τα δεδομένα και να επαναπροσδιορίσει τον «ερασιτεχνισμό» στα κολεγιακά σπορ. Και δεν αποκλείεται να υποχρεώσει τα σχολεία να προσφέρουν κάτι περισσότερο από υποτροφίες σπουδών για να «στρατολογούν» παίκτες.
Ο Σον Αλστον, πρώην παίκτης αμερικανικού φούτμπολ στο πανεπιστήμιο της Δυτικής Βιρτζίνια, είχε καταθέσει το 2014 αγωγή κατά του NCAA, ζητώντας την άρση των περιορισμών περί αμοιβών ή δυνατότητας εμπορικών συμφωνιών των αθλητών. Αν το Ανώτατο Δικαστήριο αποφασίσει υπέρ του, θα υποχρεώσει τα κολέγια να πληρώνουν αποζημιώσεις για ακαδημαϊκές ανάγκες (υπολογιστές ή ηλεκτρονικό εξοπλισμό) και να προσφέρουν ευκαιρίες αμειβόμενη πρακτικής άσκησης στους απόφοιτους.
Τον Αύγουστο του 2014, η δικαστής Κλαούντια Ουίλκεν αποφάσισε ότι οι πρακτικές του NCAA για απαγόρευση πληρωμών στους αθλητές παραβιάζουν τον αντιμονοπωλιακό νόμο, αλλά και τους νόμους της ελεύθερης αγοράς. Το NCAA, βεβαίως, κατέθεσε έφεση και το Ενατο Δικαστήριο αντέστρεψε την απόφαση… Είχε προηγηθεί, το 2009, αγωγή του πρωταθλητή του 1995 με το UCLA και για λίγο (τη σεζόν 1999 – 2000) παίκτη του Ηρακλείου, Εντ Ο’Μπάνον, για διαφυγόντα κέρδη, επειδή ο κολεγιακός οργανισμός χρησιμοποιούσε την εικόνα του για διαφημίσεις ή ως εξώφυλλο βιντεοπαιχνιδιού.
Εκτοτε, το NCAA κερδίζει περίπου ένα δισεκατομμύριο ετησίως μόνο από τηλεοπτικές συμφωνίες. Τα σχολεία της Division I κερδίζουν περίπου 8,5 δισ. τον χρόνο(!), με το 58% του ποσού να προέρχεται απευθείας από τα προγράμματα μπάσκετ και φούτμπολ ανδρών! Μάλιστα, πολλά κολέγια του κορυφαίου επιπέδου έχουν ετησίως έσοδα άνω των 20 εκατ. από αθλητικές εταιρίες, όμως βάσει κανονισμών δεν επιτρέπεται οι παίκτες να υπογράφουν αντίστοιχες προσωπικές συμφωνίες.
Ο κολεγιακός οργανισμός επιμένει ότι «αν οι αθλητές πληρώνονται άμεσα, θα αλλοιωθεί ο χαρακτήρας του όρου “μαθητή - παίκτη”». Και επαναλαμβάνει πως οι αθλητές ουσιαστικά αμείβονται όταν λαμβάνουν υποτροφίες σπουδών που αξίζουν δεκάδες χιλιάδες δολάρια. Το NCAA, από την άλλη, εξακολουθεί και ξοδεύει την τελευταία δεκαετία περισσότερα από 25 εκατ. ετησίως για νομικές αμοιβές. Το ποσό ανέβηκε στα 36 εκατ. το 2017, στα 46 εκατ. το 2018 και στα 54 εκατ. για το 2019!
Τον Οκτώβριο του 2018, ο πρόεδρος του NCAA, Μαρκ Εμερτ, ανακοίνωσε την ίδρυση της Επιτροπής Κολεγιακού Μπάσκετ, με επικεφαλής την άλλοτε υπουργό εξωτερικών των Η.Π.Α. (επί Τζορτζ Μπους τζούνιορ), Κοντολίζα Ράις. Εναν χρόνο αργότερα, πάντως, η Καλιφόρνια (η οποία αυτόνομη θα ήταν η πέμπτη ισχυρότερη οικονομία στον κόσμο), αποφάσισε να «ταράξει τα νερά». Ο κυβερνήτης Γκάβιν Νιούσομ, σε εκπομπή μαζί με τον ΛεΜπρον Τζέιμς, υπέγραψε σε ζωντανή μετάδοση το νομοσχέδιο Fair Pay to Play Act, με το οποίο από τον Ιανουάριο του 2023 θα επιτρέπει στους παίκτες κολεγίων της πολιτείας να κερδίζουν χρήματα από εμπορικές συμφωνίες!
Ο Μαρκ Εμερτ αποκάλεσε το νομοσχέδιο του Νιούσον «επιβλαβές και αντισυνταγματικό». Πολλοί Γερουσιαστές, όμως, τάσσονται υπέρ του. Ο Τύπος στις Η.Π.Α., άλλωστε, πιστεύει ότι αργά ή γρήγορα θα ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο κι άλλες πολιτείες και αυτό θα πιέσει το NCAA να δεχθεί να καταργήσει τον ερασιτεχνισμό, ώστε να διατηρηθεί η ισονομία τόσο μεταξύ των αθλητών όσο και ανάμεσα στα πανεπιστήμια. Εκτός αν το Ανώτατο Δικαστήριο αποφασίσει νωρίτερα υπέρ του Σον Αλστον και αλλάξει για πάντα τον κολεγιακό ερασιτεχνισμό...
