Η έννοια του ενεργού πολίτη που δραστηριοποιείται έξω από τα κόμματα είναι μια συζήτηση την οποία έχουν επαναφέρει δύο συνθήκες: Πρώτον, η λεγόμενη κρίση αντιπροσώπευσης όπως αυτή αποτυπώνεται σε πλήθος ερευνών κοινής γνώμης.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα το εύρημα της έρευνας που παρουσίασε χθες το πρωί στο συνέδριο του Κύκλου των Ιδεών ο Στράτος Φαναράς, σύμφωνα με το οποίο μόλις ένα 31% δηλώνει ότι τον αντιπροσωπεύει το κόμμα που ψηφίζει.
Η δεύτερη συνθήκη που επανέφερε τη συζήτηση για τον ενεργό πολίτη έξω από τα κόμματα είναι βέβαια η διάδοση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης. Μέσα από αυτά αναδείχθηκαν φωνές που αποδείχθηκαν εξαιρετικά επιδραστικές στη διαμόρφωση των πολιτικών στάσεων.
Ειδικά για την Ελλάδα, τα σόσιαλ μίντια αναδείχθηκαν σε εξαιρετικά σημαντικό πεδίο παραγωγής πολιτικού λόγου και διαμόρφωσης όχι μόνο του πολιτικού κλίματος αλλά και των γεγονότων όταν, για παράδειγμα, τα κόμματα εκλέγουν τους αρχηγούς τους μέσα από ανοιχτές διαδικασίες, χωρίς εκλεκτορικό σώμα. Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη είναι η πρώτη που συνομιλεί σε τόσο μεγάλο βαθμό με τους χρήστες-πολίτες των σόσιαλ μίντια χωρίς αυτό να σημαίνει πάντα ότι είναι και θετικό. Παρ'όλα αυτά είναι ένα από τα αξιοπρόσεκτα της αυτής της διακυβέρνησης και πρέπει να αποδοθεί αφενός στο γεγονός ότι ο Πρωθυπουργός εξελέγη αρχηγός στο κόμμα του μέσα από μια ανοιχτή διαδικασία χρησιμοποιώντας με μεγάλη επιτυχία τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης ενώ την αυτοδυναμία την κέρδισε από ανθρώπους που δεν είχαν καμία σχέση με τον μηχανισμό της Νέας Δημοκρατίας.
Παρ’όλα αυτά όμως, όταν μιλάμε για τον ενεργό πολίτη εκτός κόμματος πρέπει να επαναδιατυπώσουμε τους όρους της συζήτησης.
Θα ήταν ακριβέστερο αν αντί για τον πολίτη εκτός κόμματος μιλούσαμε για τον αποκλεισμού των πολιτών της μεσαίας τάξης από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων.
Νομίζω ότι είναι ο φιλόσοφος Μάικλ Σάντελ που το διατύπωσε, σχετικά πρόσφατα, σε άρθρο του με αφορμή την έκδοση του τελευταίου του βιβλίου «Η Τυραννία της Αξίας|», δεν κατάφερα να επιβεβαιώσω την αναφορά που κάνω από μνήμης, πάντως σίγουρα δεν είμαι εγώ αυτή που έχει κάνει την παρακάτω σοφιστικέ σκέψη: σε όλες τις δυτικές κοινωνίες οι άριστοι, οι άξιοι, οι ικανοί, τα άτομα με μόρφωση και δεξιότητες είναι περισσότερα από τις διαθέσιμες θέσεις ευθύνης τόσο στην πολιτική όσο και στις επιχειρήσεις κι αυτό είναι σίγουρο ότι θα τροφοδοτήσει κοινωνικές εντάσεις, αν δεν το κάνει ήδη.
Στην Ελλάδα η οικογενειοκρατία που επικρατεί στα κόμματα αλλά και στις επιχειρήσεις αποκλείει τη μεσαία τάξη από τις θέσεις ευθύνης.
Μοιραία λοιπόν ο ενεργός πολίτης θα περιοριστεί στο σχολιασμό στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και δευτερευόντως στη δράση μέσα από τις ΜΚΟ ειδικά στις μέρες μας που οι οργανώσεις της κοινωνίας δεν απολαμβάνουν ιδιαίτερης εκτίμησης.
Κι αυτό, δηλαδή ο εκτός των κομμάτων ενεργός πολίτης να αρκείται στο δημόσιο σχολιασμό καταλήγει πρόβλημα για την ποιότητα της Δημοκρατίας ακόμα κι όταν ο πολίτης παράγει λόγο αιχμηρό, ουσιαστικό και επιδραστικό και εξαναγκάζει κυβερνήσεις να αναθεωρήσουν αποφάσεις και να προσαρμόσουν τις πολιτικές τους.
Ο καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Tufts Eitan Hersh που ειδικεύεται στο αντικείμενο της πολιτικής αντιπροσώπευσης και της οργάνωσης της προεκλογικής εκστρατείας, στο τελευταίο του βιβλίο που κυκλοφόρησε πέρυσι και το οποίο από τα βιβλία που έχω διαβάσει φέτος, μέχρι τώρα τουλάχιστον, είναι μέσα στα τρία πιο ενδιαφέροντα, αναλύει το φαινόμενο του ενεργού πολίτη που εξαντλείται στον πολιτικό σχολιασμό ως σοβαρό πρόβλημα.
Μάλιστα, για να το περιγράψει χρησιμοποιεί τον όρο political hobbyism ενώ το βιβλίο του έχει το χαρακτηριστικό τίτλο «Politics is for Power», Η πολιτική είναι για να παίρνεις την εξουσία.
Στο βιβλίο περιγράφει τους τρόπου που τα ΜΚΔ λειτουργούν ως πολλαπλασιαστές κάθε παράνοιας αλλά την ίδια στιγμή αποτυγχάνουν να μετουσιώσουν τη συμμετοχή των δημοκρατών χρηστών σε εξουσία.
Δηλαδή τα ΜΚΔ βοηθούν τους ακραίους να καταλάβουν την εξουσία πολλαπλασιάζοντας τα μηνύματά τους αλλά όχι τους μετριοπαθείς.
Για ποιον πολίτη έξω από τα κόμματα μιλάμε λοιπόν όταν η πολιτική έχει στόχο τη δράση και η δράση περνάει μέσα από την εξουσία;
Μπορεί ο ενεργός πολίτης στη χώρα μας από επιδραστικός σχολιαστής να βρεθεί βουλευτής ή αιρετός στην Τοπική Αυτοδιοίκηση ; Είναι εξαιρετικά δύσκολο αν όχι απίθανο. Τα λάικ είναι δύσκολο να μετουσιωθούν σε ψήφους κι όμως αυτό πρέπει να είναι το ζητούμενο.
Αλλά σε αυτό θα επανέλθουμε.
