Προϊόντος του χρόνου δύο ερωτήματα φαίνεται να γίνονται όλο και πιο πιεστικά. Το πρώτο είναι πιο κλασικό: Πού το πάει ο Ερντογάν; Το δεύτερο τέθηκε επί ναυάρχου Αποστολάκη, υπουργού Άμυνας της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ: Θα είναι η Ελλάδα μόνη σε περίπτωση υπερθέρμανσης των σχέσεών της με την Τουρκία; Η απάντηση σε αυτό είναι σίγουρο ότι δεν εξαρτάται από την Ελλάδα. Εξαρτάται από το τι θέλει ο Ερντογάν από ένα θερμό επεισόδιο με την Ελλάδα, που γίνεται όλο και πιο πιθανό. Θα το κάνει για να δημιουργήσει τετελεσμένα, π.χ. Καστελόριζο; Ή θα το κάνει για να υποχρεώσει την Ελλάδα σε μια διαπραγμάτευση από την οποία μόνον κερδισμένη δεν θα μπορεί να βγει.
Ομως τι ενδιαφέρει τον Ερντογάν; Να μοιραστεί το πλουτοπαραγωγικό Αιγαίο ή να κρατήσει την Ελλάδα όμηρο σε μια διαπραγμάτευση με την Ευρωπαϊκή Ενωση; Η ερώτηση απαντιέται με μια άλλη ερώτηση: Οχι πού το πάει ο Ερντογάν, αλλά πού θέλει να το φτάσει. Γιατί στην κατάσταση που βρίσκεται η παγκόσμια τάξη, η Τουρκία μπορεί να το πάει πολύ μακριά. Αν δεν συγκρουστεί με ζωτικά συμφέροντα άλλων μεγαλύτερων δυνάμεων, μάλλον δεν υπάρχει κανείς άλλος να περιορίσει τις φιλοδοξίες της ως περιφερειακής δύναμης.
Στον πολυμερισμένο πια κόσμο μας, τα περιθώρια επιβολής ισχύος των περιφερειακών δυνάμεων είναι πολύ μεγάλα. Μόνο από ανταγωνίστριες περιφερειακές δυνάμεις μπορεί να περιοριστούν. Σίγουρα η Ελλάδα δεν βρίσκεται ανάμεσά τους. Βρίσκονται, όμως, αρκετές άλλες που θέλουν να παίξουν ένα παιχνίδι κόντρας με την Τουρκία. Αλλά για την τύχη της Ελλάδας δεν έχουν, ούτε ίσως νοιάζονται να αποκτήσουν κάποιο ειδικότερο ενδιαφέρον πέραν του ρόλου της στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ενωση. Αντε και για τις παραδοσιακές της σχέσεις με τα Αραβικά κράτη. Ως όμηρος, όμως, μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη.
Το ζήτημα είναι ποιος καταβάλλει και σε τι είδους τα λύτρα για την απελευθέρωσή της; Θα είναι οικονομικά ή διπλωματικά/γεωπολιτικά τα ανταλλάγματα; Παρά τη στρατηγική σχέση μαζί τους, οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να εμπλακούν, παρεκτός αν το ζήτημα απειλήσει την ασφάλεια του ΝΑΤΟ. Αλλά, όπως μας έχει πει και ο πρόεδρος Μακρόν, το ΝΑΤΟ είναι κλινικά νεκρό. Μένουν οι μεγάλοι της Ε.Ε. Εκεί, όμως, άλλοι πληρώνουν και άλλοι διαπραγματεύονται. Οι Γερμανοί το μόνο για το οποίο θα τους ενδιέφερε να διαπραγματευθούν είναι για να μείνουν οι πρόσφυγες εκτός Ευρώπης. Κατά τα άλλα, έχουν αποσύρει τα γεωπολιτικά τους ενδιαφέροντα στην περιοχή.
Αλλωστε το πώς οι Γερμανοί αντιμετωπίζουν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και με ποιες προτεραιότητες κινούνται φάνηκε και από τη μη πρόσκληση της Ελλάδας στη συνάντηση του Βερολίνου. Οι δικαιολογίες τους μάλιστα γι' αυτή τη μη πρόσκληση -έστω χατίρι στον Ερντογάν- ήταν χειρότερες και από την πραγματική αλήθεια του αποκλεισμού της Ελλάδας.
Οι Γάλλοι που τα διατηρούν στο ακέραιο, θα μπορούσαν κάλλιστα να διαπραγματευθούν, αλλά οι Γερμανοί και πάλι θα πληρώσουν. Εκτός εάν θελήσουν να διορθώσουν τα πάμπολλα λάθη που έχουν κάνει στη Λιβύη. Αφού ο Σαρκοζί ανέτρεψε τον Καντάφι, τρέχουν και δεν φτάνουν με τους επίδοξους διαδόχους του. Μπορεί να τους έχει προβληματίσει η ανακατάληψη από τον Σάρατζ της μεγάλης αεροπορικής βάσης έξω από την Τρίπολη, αλλά τι να δώσουν στους Τούρκους για τη μη χρησιμοποίησή της;
Το μόνο πράγμα που θα μπορούσε να τους κάνει να ενδιαφερθούν περισσότερο είναι οι πλούσιες λιβυκές πετρελαιοπηγές. Ομως ο μαύρος χρυσός παύει να είναι λαμπερός. Οι τιμές του κατρακυλούν και δεν αναμένεται να ξαναβρεθούν ποτέ πια εκεί που ήταν κάποτε, όπου στην ποδιά του σφάζονταν παλικάρια. Οι Αμερικανοί μάλλον το είχαν δει το έργο όταν άρχισαν να τα μαζεύουν από το Ιράκ μέχρι τη Βόρεια Αφρική.
Τι μένει λοιπόν να ζητήσουν οι Τούρκοι; Στην κατάσταση στην οποία βρίσκεται η οικονομία τους, λογικά δεν θα έλεγαν όχι σε οικονομικά ανταλλάγματα. Αλλά και της ευρωπαϊκής οικονομίας η κατάσταση δεν επιτρέπει πολλές γαλαντομίες. Ίσως, λοιπόν, ο Ερντογάν να μην μπορεί να ελπίσει σε τίποτα περισσότερο από την ικανοποίηση του νεοοθωμανικού αναθεωρητισμού του.
Αν όμως το πρόβλημά του είναι η αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπό μορφή μιας δικής της ιδιοκτησίας σφαίρα επιρροής, η κατανόηση των επιδιώξεών του δεν επιδέχεται πολύ ορθολογικές ερμηνείες. Ανάγονται προφανώς στη σφαίρα των ιστορικών απωθημένων και των μεγαλοϊδεατικών εμμονών. Στην περίπτωση, όμως, αυτή, τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα. Γιατί αυτό το παιχνίδι δεν παίζεται με λεφτά. Είναι power game, που παίζεται και ως blame game.
Εκτός από την Τουρκία, μόνο η Ρωσία μπορεί να το παίξει. Δε θα είναι άλλωστε και η πρώτη φορά. Κρατάει χρόνια η κολόνια των σχέσεων της με την Τουρκία. Με την Οθωμανική Αυτοκρατορία που υπήρξε η μήτρα της σύγχρονης Τουρκίας, η Τσαρική Αυτοκρατορία πάντοτε είχε ανταγωνιστικές σχέσεις. Τα τελευταία χρόνια φαίνεται να έχουν πάψει να είναι ευθέως ανταγωνιστικές. Δεν παύει, όμως, να έχουν μια λυκοφιλική διάσταση. Ο καθείς και τα συμφέροντά του.
Είναι όμως ακριβώς γι' αυτό που όσοι σκέφτονται να καταργήσουν την αρχή της ομοφωνίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα πρέπει να το ξανασκεφτούν. Εκτός κι αν πράγματι έχουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους μια Ευρωπαϊκή Ένωση των συμμαχιών. Εκεί είναι που το παιχνίδι θα μοιάζει πολύ με αγώνα πόλο, που όπως όλοι γνωρίζουμε παίζεται κυρίως με κλοτσιές κάτω από το νερό. Εκείνο που δεν ξέρουμε είναι ποιοι σε αυτή τη περίπτωση θα κλοτσούν ποιους.
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο που κυκλοφόρησε στις 13 Ιουνίου.
