Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποφάσισαν να αρχίσουν τη διαπραγμάτευση με τις Ουκρανία, Μολδαβία και Γεωργία, ώστε οι χώρες αυτές να αποτελέσουν στο εγγύς μέλλον, μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας. Οι χώρες αυτές έχουν ως εθνικό στόχο την ένταξή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ενώ για την ΕΕ, η διεύρυνση με τις νέες αυτές χώρες ολοκληρώνουν την ιδέα μιας Ενωμένης Ευρώπης.
Οι αξίες της Ευρώπης
Είναι πολλά τα πολιτικά κεφάλαια τα οποία πρέπει να ολοκληρωθούν, ώστε οι χώρες αυτές να μπορέσουν να αποτελούν πρότυπα ευρωπαϊκών χωρών που θα πληρούν όλες τις προϋποθέσεις, θα επιδέχονται τις αποφάσεις των ευρωπαϊκών θεσμών, και θα έχουν ενσωματωμένες πολιτικές, νομικές, κοινωνικές και οικονομικές πραγματικότητες των αξιών της Ευρώπης, μεταξύ άλλων. Είναι οι αξίες τις Ευρώπης που προσελκύουν τις χώρες που ευελπιστούν να γίνουν μέλη της ευρωπαϊκής οικογένειας.
Αποτελεί εθνικό πολιτικό στόχο επίσης, για κάθε πολιτικό που επιθυμεί μια διευρυμένη δημοκρατία στα πρότυπα της Ευρώπης. Η Ευρώπη είναι το διεθνές πρότυπο Δημοκρατίας, για τη Γηραιά Ήπειρο, που έχει ανάγκη για περισσότερη δημοκρατία. Περισσότερο δίκαιο και περισσότερη πολιτική και πολιτισμική ισονομία και αξία με ίσα πρότυπα μεταξύ μελών.
Είναι, με απλά λόγια, η μόνη ήπειρος κοινοβουλευτικής δημοκρατίας με ευρωπαϊκές ιστορικές και ηθικές αξίες και ιστορικά ισοζύγια, που μπορεί να διευρυνθεί με στόχο και ρόλο, την ανασυγκρότηση και την ανασύνταξη.
Μια ευρωπαϊκή πλουραλιστική δημοκρατία
Ζούμε σε μια περίοδο που η δημοκρατία στο σύνολό της παγκοσμίως βάλλεται και υποθάλπεται. Και πολλοί είναι οι πόλοι που επιδιώκονται να δημιουργηθούν ως εναλλακτικές της Ευρωπαϊκής ιδέας μιας ειρηνικής συνύπαρξης και ανάπτυξης όπως η Ευρώπη μόνο μπορεί. Υπάρχει τρίτος πόλος επιλογής αλλά και τέταρτος. Υπάρχει, ωστόσο, και ο ανεξάρτητος πόλος, χωρών που διατηρούν μια ιδιαίτερη κατάσταση.
Είναι πολλές υπάρχουσες και νέες δυνάμεις που ενδυναμώνουν με «εναλλακτικές» εναντίον μιας πλουραλιστικής δημοκρατίας, όπως η Ευρώπη. Από την άλλη, είναι και οι πολιτικές επιλογές των χωρών που θέλουν να γίνουν μέλη της Ευρώπης. Γιατί όπως θα πρέπει να κατανοήσουν ότι υπάρχουν και υποχρεώσεις και ρόλοι στο να είσαι ευρωπαϊκή χώρα.
Έτσι επιδιώκουν συνειδητά την επιλογή να γίνουν μέλη της Ευρώπης. Γιατί η Ευρώπη είναι μια ιδέα. Είναι το ιδανικό μέρος πολιτικού διαλόγου και κοινωνίας. Αλλά είναι εξίσου, σημαντικό να καταλάβει κανείς τι είναι Ευρώπη.
Η Ευρώπη χτίζει και χτίζεται. Στην Ευρώπη πρέπει να αναδείξεις αλλά και να δώσεις. Πρέπει να αποδώσεις και να ενσωματώσεις την εθνική κοινωνία σε ένα πλαίσιο ευρωπαϊκό, την άμυνα και την ασφάλεια, την οικονομία και το κοινωνικό ισοζύγιο, την ισονομία καθώς και την ικανότητα λήψης συν αποφάσεων.
Εναλλακτικές πολιτικές επιλογές διοίκησης μιας χώρας
Οι μη ευρωπαϊκοί πόλοι είναι συστήματα πολιτικής διοίκησης. Είναι πολιτικές, βασισμένες στην κατά τα άλλα, φιλελεύθερη οικονομική ευκαιρία επιλογών και επιδιώξεων, ωστόσο χωρίς ουσιαστική μόρφωση αλλά με τυπική παιδεία και ένα σύστημα διοίκησης που έχει χαρακτηριστικά δημοκρατίας.
Κάποια από τα αυταρχικά καθεστώτα, των οποίων τα συστήματα «βολεύουν», γιατί διεκπεραιώνουν. Και αυτό γιατί μεταξύ άλλων τα Ευρωπαϊκά συστήματα αποδοχής και πολιτικής ενορχήστρωσης, χρειάζονται χρόνο ωρίμανσης.
«Εναλλακτικά» πολιτικά συστήματα, αναλαμβάνουν σκοπούς επιχειρηματικούς, πολιτικούς και βιωσιμότητας αλλά και παγκόσμιου ισοζυγίου μεταξύ αντίθετων ιδεολογιών, όπως αυτή της Ευρώπης με τη Ρωσία ως παράδειγμα. Διαμορφώνουν οικονομία και πολιτική. Διαμέσου ανεξάρτητων θεσμών με χαρακτηριστικό τον άκρατο πλουτισμό και την οικονομική ευρωστία, επιδιώκουν δύναμη και δυναμική παγκοσμίου δυναμικής φήμης και ουσίας.
Υπάρχουν και καθεστώτα τα οποία ποντάρουν στην πτώση της Ευρωπαϊκής Ιδέας. Γιατί μια στρατηγική συμμαχία μπορεί να αποδώσει περισσότερες επιλογές και περισσότερο ουσιαστικό βάρος απέναντι σε χώρες που αντιστέκονται στον Ευρωπαϊκό τρόπο ζωής αλλά και λήψης αποφάσεων.
Ιστορική ευκαιρία
Η Γηραιά Ευρώπη, για τα μη κράτη - μέλη, εξακολουθεί να αποτελεί ιστορική ευκαιρία. Αποτελεί το λίκνο πραγματικής φιλοσοφίας, της ισονομίας και του δημοκρατικού χρίσματος. Της ανοικοδόμησης και της ανάπτυξης με πρότυπα, βαθιά ριζωμένα στη συνείδηση του Ευρωπαίου πολίτη.
Είναι δεδομένα τα οποία πολλαπλασιάζονται με νέα κράτη μέλη αλλά και διευκολύνουν την πολιτική και πολιτισμική αμεσότητα. Επιλύουν θέματα ακόμα κατά τη διαπραγμάτευση των χωρών αυτών με γειτνιάζουσες χώρες. Αλλά και εναποθέτουν την πολιτική ασφάλεια, στη συμμετοχικότητα μεταξύ των συμμάχων χωρών, όταν αυτό χρίζει ανάγκης.
Η Ευρώπη είναι ξεκάθαρη στους στόχους και επιδιώξεις σε όλο το κοινωνικό φάσμα σε κάθε χώρα, ώστε η επιλογή και πορεία προς την Ευρώπη να αποτελεί συνειδητή πολιτική και κοινωνική επιλογή. Είναι οι ανάγκες εξίσου για περισσότερη συνεργασία που κάνει τα δεδομένα πολύ ειδικά και δεδομένα.
Ο πόλεμος Ουκρανίας - Ρωσίας οδηγεί στην Ευρώπη
Είναι ο πόλεμος με τη Ρωσία, που μεταξύ άλλων ωθεί την Ουκρανία προς την Ευρώπη. Και αν μέχρι το 2022, η ιδέα της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης ήταν μια πολιτική σκέψη για την Ουκρανική ηγεσία, ή ένα πολιτικό όνειρο πιθανών επιλογών για το μέλλον, η πολιτική ενσωμάτωση στους Ευρωπαϊκούς θεσμούς είναι και ξεκάθαρη και μονόδρομος.
Οι επιλογές είναι και συγκεκριμένες αλλά ακόμα πιο πολύ πλέον είναι ξεκάθαρη πολιτική επιλογή. Γιατί η Ουκρανία πρέπει να χτιστεί από την αρχή. Είναι μια κοινωνία που επιθυμεί την πραγματική ανάπτυξη, γιατί μέχρι το 2022, δεν πήρε αποτέλεσμα πέραν μιας ολιγαρχικής και ελιτιστικής πολιτικής.
Που ίσως κανένας να βιαστεί να κάνει κριτική λέγοντας πως ελιτισμός υπάρχει στην Ευρώπη επίσης. Αλλά εδώ οι βάσεις και τα πρότυπα είναι «κοινωνικής ισότητας και πολιτικού πολιτισμού». Βασισμένη στην πλουραλιστική, κοινοβουλευτικής αλλά και μιας Ευρωπαϊκής δημοκρατίας που ενώνει.
Είναι μια επιτυχία της Ευρώπης, να θέσει όρους εισδοχής, όχι μόνο στις χώρες αυτές που ονειρεύονται Ευρωπαϊκή ενοποίηση, αλλά και τις χώρες που επιθυμούν μια Ευρώπη πιο εμπλεκόμενη με διεθνή ζητήματα. Είναι επιτυχία της Ευρώπης η πιθανή διεύρυνση, σε μια περίοδο που οι συμμαχίες έχουν σημαντικό ρόλο. Στην κλιματική αλλαγή, στην τεχνολογία και την υγεία. Την παιδεία και τη λήψη αποφάσεων ολοκλήρωσης πολιτικών και πολιτισμικών συγκρούσεων όπου αυτό είναι αναγκαίο.
Η Ευρώπη αποτελεί «πιστοποιητικό καταλληλότητας». Πολιτικού συστήματος. Αξιών και θεσμών. Περισσότερης και άμεσης δημοκρατίας. Που αντιστέκεται στην ακραία λήψη απόφασης, απειλής ακόμα και πολέμου εναντίον πιθανής χώρας υπό ένταξη.
Κοιτάζοντας προς το μέλλον της Ευρώπης
Τις τελευταίες μέρες του 2023, έκλεισε ένα ιστορικό κεφάλαιο για την Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία. Γιατί γίνεται παραδοχή, ότι καταρχήν ο πολιτισμός της κάθε χώρας είναι Ευρωπαϊκός πολιτισμός. Ότι οι χώρες αυτές αποτελούν μέρος μιας Ηπείρου που διαμόρφωσε περιφερειακή και διεθνή ιστορία. Μιας Ένωσης, που τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι πιο ξεκάθαρα από ποτές και οποιαδήποτε άλλη χώρα.
Όπου η κοινωνική ενσωμάτωση όλων αποτελεί κοινωνικό αγαθό και δημοκρατική επιλογή. Είναι η Ευρώπη που δεν γυρνά το χρόνο πίσω σε ιστορικές συγκυρίες που οδήγησαν σε δύο παγκόσμιους πολέμους. Είναι η Ευρώπη της πολιτισμικής διαφορετικότητας λόγω πολλαπλών πολιτισμών και αξιών που μας κάνει Ευρωπαίους. Είναι η πολυφωνία και η πολυγλωσσία και οι πολλαπλές ιδεολογίες που μας κάνει Ευρωπαίους. Είναι η δυνατότητα διασύνδεσης υπό ίσως όρων και όχι βασισμένη πολιτική εξουσία βάσει δύναμης και δυναμικής.
Είναι η Ευρωπαϊκή συνοχή που μας κάνει να είμαστε όλοι άμεσα εμπλεκόμενοι και ενδιαφερόμενοι. Και όλες οι χώρες, Ουκρανία, Μολδαβία και Γεωργία, κατανοώντας το ρόλο που πρέπει να παίξουν στο εγγύς μέλλον, που επιδιώκουν την ενσωμάτωση και την αλλαγή. Τη δημιουργία δυναμικής και δυνατοτήτων που κάνει την Ευρώπη να μπορεί. Γιατί Ευρώπη είμαστε όλοι εμείς.
Σίγουρα θα είναι μακρύς ο δρόμος ενσωμάτωσης των χωρών αυτών στην Ευρώπη. Σε όλα τα επίπεδα, υποδομών και πολιτικών. Διαπραγματεύσεων και ικανοτήτων. Επιδιώκεται να είναι παντελώς καινοτόμα η πολιτική προσέγγιση και διαμεσολάβηση και συζήτηση για θεσμικές αλλαγές και νέες υποδομές που πρέπει να δημιουργηθούν.
Το μεγάλο όπλο της Ευρώπης είναι η παιδεία. Είναι η μόρφωση και οι επιλογές που δημιουργούνται σε μια Ευρώπη που εξίσου χρειάζεται τη διεύρυνση. Στη Βόρεια, Ανατολική και Νότια Ευρώπη/δυτικά Βαλκάνια, όπως και τη νότιο-ανατολική Ευρώπη στο σύνολο.
Αυτεπάγγελτη επιλογή
Είναι η ανάγκη η Ευρώπη να συνεχίσει να αποτελεί το παράδειγμα δημοκρατίας με περιφερειακή, αλλά πλέον και παγκόσμια παρουσία και συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, που εξακολουθεί να περιγράφει την Ευρώπη ως ιδιαίτερη συμμαχία.
Είναι η πολιτισμική και οικονομική συνοχή που ενσωματώνει τη δυνατότητα συμμετοχής με τα υπάρχοντα 27 κράτη-μέλη, υπό ίσους όρους που κάνει την Ευρώπη να είναι ιδιαίτερη.
Είναι η «πολιτική ζήλια» κρατών όπως η Ρωσία, ότι τελικά η Ρωσία ίσως ακόμα δεν είναι ώριμη να ανήκει στην Ευρωπαϊκή Οικογένεια όσο και την Ευρωπαϊκή κουλτούρα, που κάνει την Ουκρανία, Μολδαβία και Γεωργία να αποτελούν χώρες αυτεπάγγελτης επιλογής.
* Ο Δρ. Μάριος Παναγιώτης Ευθυμιόπουλος είναι αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Στρατηγικής και Ασφάλειας, πρόεδρος Τμήματος Ιστορίας, Πολιτικής και Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις της Πάφου και πρόεδρος του Strategy International (SI) Ltd
