Η εικόνα της «επόμενης μέρας» της Συρίας μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ, που συνέβη ακριβώς μια εβδομάδα πριν, δεν έχει σχηματοποιηθεί οριστικά, επεσήμανε ο επισκέπτης καθηγητής διεθνών σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου, ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ και του κυπριακού Ινστιτούτου Πολιτικής και Δημοκρατίας, Γαβριήλ Χαρίτος, μιλώντας στην ΕΡΤ.
Επεσήμανε μάλιστα, ότι ενώ η διεθνής κοινότητα φαίνεται να έχει αποδεχθεί το γεγονός ότι την διακυβέρνηση της Συρίας έχουν αναλάβει οι αντάρτες της τζιχαντιστικής σουνιτικής οργάνωσης Ταχρίρ Αλ-Σαμ (HTS) με ηγέτη τον Αμπού Μοχάμαντ Αλ-Τζολάνι – ο οποίος πλέον επισήμως συστήνεται με το πραγματικό του όνομα, Άχμαντ Αλ-Σάραα – ελέγχουν ολόκληρη τη συριακή επικράτεια.
Αντιθέτως, η πραγματικότητα επί του εδάφους, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, παρουσιάζει διαφορετική εικόνα. Όπως ανέφερε ο κ. Χαρίτος, οι αντάρτες δεν έχουν ακόμα παρουσία στην νότια Συρία και συγκεκριμένα στην επαρχία Αλ-Σουάϊντα, όπου κατοικεί συμπαγής πληθυσμός της κοινότητας των Δρούζων, η οποία, αφότου οι τοπικοί αξιωματούχοι του καθεστώτος Άσαντ αντιλήφθηκαν ότι η μεταβολή της πολιτικής κατάστασης είναι οριστική, εγκατέλειψαν τα κυβερνητικά κτήρια και τις θέσεις τους κατέλαβαν οι τοπικές δρουζικές πολιτοφυλακές.
Δρούζοι, Κούρδοι και Αλεβίτες
Σύμφωνα με τον Γαβριήλ Χαρίτο, ήδη έχει αρχίσει ένας σημαντικός διάλογος για την «επόμενη μέρα» του καθεστώτος που θα ισχύσει ως προς τις μειονότητες που διαβιούν στη Συρία, από τις οποίες οι κυριότερες είναι οι Δρούζοι στον νότο, οι Κούρδοι στον βορρά και κατά πάσα πιθανότητα οι Αλεβίτες (ή Αλαουΐτες) που τείνουν να αυξάνουν την παρουσία τους δυτικότερα, στις μεσογειακές συριακές ακτές, προκειμένου να βρουν καταφύγιο φοβούμενοι πράξεις αντεκδίκησης από τις δυνάμεις που ανέτρεψαν το καθεστώς Άσαντ, με το οποίο είχαν ισχυρούς ιδεολογικούς και θρησκευτικούς δεσμούς. Σε αντίθεση με την περίπτωση της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας, στη Συρία δεν προϋπήρχαν θεσμοθετημένα εδαφικά όρια μεταξύ των διαφορετικών εθνοτήτων, με αποτέλεσμα να επικαιροποιείται εκ νέου το ερώτημα μέχρι ποιού βαθμού η Συρία θα παραμείνει ένα κράτος ενιαίο ή ομοσπονδιακό κατά το συνταγματικό μοντέλο που εφαρμόζεται – μάλλον ανεπιτυχώς – στο γειτονικό Ιράκ, ή εν τέλει θα διασπαστεί είτε υπό την μορφή μίας χαλαρής ομοσπονδίας είτε ακόμα και με την απόσχιση περιοχών που θα αποτελέσουν με τη σειρά τους ανεξάρτητα κράτη.
Η ειδική σχέση των Δρούζων με το Ισραήλ
Παρότι είναι πολύ νωρίς να σχηματισθεί μία σαφής εικόνα της «επόμενης μέρας», η προέλαση των ισραηλινών στρατευμάτων στα συριακά εδάφη πέραν της νεκρής ζώνης των Υψωμάτων του Γκολάν, έχει εκ των πραγμάτων ανακινηθεί πρώτο το ερώτημα του μελλοντικού καθεστώτος που θα διέπει την εθνοτική κοινότητα των Δρούζων της νότιας Συρίας. Όπως επεσήμανε ο κ. Χαρίτος, ήδη από τα πρώτα εικοσιτετράωρα μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ, η ηγεσία των Δρούζων της συριακής επαρχίας Αλ-Σουάϊντα κινητοποίησε τον ηγέτη των Δρούζων του Ισραήλ, Μουάφακ Ταρίφ, να μεταβεί στο Αμπού Ντάμπι και να συναντήσει τον Πρόεδρο των ΗΑΕ, Σεΐχη Μοχάμαντ Μπιν Ζάγιεντ, μεταφέροντάς του το αίτημα των Σύρων-Δρούζων ομοεθνών του να συνεργαστούν τα ΗΑΕ με το Ισραήλ προκειμένου να λάβουν είτε καθεστώς ευρείας αυτονομίας, είτε ακόμα και ανεξάρτητο κράτος. Σύμφωνα μάλιστα, με καλά πληροφορημένες ισραηλινές πηγές, προτού ο Ταρίφ μεταβεί στα Εμιράτα, συναντήθηκε με αξιωματούχο των μυστικών υπηρεσιών των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων. Στα μέσα της περασμένης εβδομάδας, ο Ταρίφ πραγματοποίησε συνάντηση με τον ισραηλινό Πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος δήλωσε στα τοπικά μέσα ότι «ο παράγοντας των Δρούζων της Συρίας αποτελεί πυλώνα σταθερότητας για την περιοχή», με ό,τι αυτό σημαίνει.
Έκτοτε οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Προχθές κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο απόσπασμα λαϊκής συνέλευσης που πραγματοποιήθηκε στο δρουζικό χωριό Χάντερ που βρίσκεται στη ζώνη που ελέγχεται από τον ισραηλινό στρατό. Στο βίντεο καταγράφεται η δια βοής έγκριση της πρότασης ενός εκ των τοπικών δημογερόντων, η ευρύτερη περιοχή του συγκεκριμένου χωριού να προσαρτηθεί στην ισραηλινή τοπική αυτοδιοίκηση των Υψωμάτων του Γκολάν «για να προστατευθούν αποτελεσματικά οι Δρούζοι έναντι των σουνιτών τζιχαντιστών που κατέλαβαν την εξουσία». Ωστόσο, λίγες μόλις ώρες αργότερα, ένα δεύτερο βίντεο κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο, στο οποίο η τοπική ιερατική επιτροπή των Δρούζων της ίδιας περιοχής, δηλώνει ξεκάθαρα ότι «η μοίρα των Δρούζων ανήκει στην ενιαία Συρία και ως εκ τούτου τάσσεται κατά οιουδήποτε σχεδίου απόσχισής τους από την συριακή επικράτεια».
Το Κουρδικό επικαιροποιείται
Σχολιάζοντας αυτά τα δεδομένα, ο κ. Χαρίτος επεσήμανε ότι, ασχέτως της πορείας των εξελίξεων και την διχογνωμία που σημειώνεται στο εσωτερικό της κοινότητας των Δρούζων της Συρίας, οφείλουμε να παρατηρούμε με προσοχή τα τεκταινόμενα, επειδή τα ερωτήματα που ήδη τίθενται ως προς τους Δρούζους, σε μελλοντικό χρόνο τα ίδια ακριβώς ερωτήματα θα τεθούν για το καθεστώς τόσο των Κούρδων στο βόρειο τμήμα της Συρίας, όσο και ως προς τους Αλεβίτες στα μεσογειακά παράλια της χώρας. Περιγράφοντας συνοπτικά την παρούσα αστάθεια που επικρατεί στα βόρεια εδάφη της Συρίας, το ζήτημα των Κούρδων για την ώρα τίθεται στις καλένδες, τη στιγμή μάλιστα που κυκλοφορύν αντικρουόμενες πληροφορίες ως προς τη στάση που θα τηρήσουν ως προς το συγκεκριμένο ζήτημα οι στρατιωτικές δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών, της Τουρκίας, ως επίσης και η σκοπιμότητα των ρωσικών κινήσεων, οι οποίες χαρακτηρίζονται τουλάχιστον ως ασυνήθιστες, ειδικά από την επομένη της κατάρρευσης του καθεστώτος Άσαντ και μέχρι σήμερα.
Προς μία διακριτή οντότητα των Αλεβιτών στην Ανατολική Μεσόγειο;
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ιδιάζουσα κατάσταση που επικρατεί στις τάξεις της κοινότητας των Αλεβιτών (ή Αλαουϊτών), η οποία είναι συνυφασμένη με τα ιδεολογικά και κοινωνιολογικά πρότυπα που ανέκαθεν προβάλλονταν από το σοσιαλδημοκρατικό μονοκομματικό καθεστώς του κόμματος Μπάαθ, με ιδρυτή τον Χάφεζ Αλ-Άσαντ και διάδοχο τον γιο του – και νυν έκπτωτο πλέον Πρόεδρο – Μπασάρ Αλ-Άσαντ. Δεν είναι τυχαίο ότι Αλεβίτες Σύριοι έσπευσαν να καταφύγουν στον Λίβανο αλλά και στα περίχωρα των ρωσικών βάσεων της Λατάκειας και της Ταρτούς, μόλις συνειδητοποίησαν ότι το καθεστώς Άσαντ κατέρρευσε σχεδόν αμαχητί. Σύμφωνα με την ανάλυση του κ. Χαρίτου, τίθεται το εύλογο ερώτημα εάν θα συζητηθεί στο εγγύς μέλλον η θέσπιση ενός διακριτού καθεστώτος για τις «αλεβιτικές» μεσογειακές ακτές της Συρίας.
Το ζήτημα αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθότι μία ενδεχόμενη διακριτή οντότητα με διευρυμένη, ίσως, αυτονομία, μοιραία θα αποκτήσει δικά της χωρικά ύδατα ή ακόμα και ΑΟΖ, η οποία γεωγραφικά θα γειτνιάζει με την παράνομη «ΑΟΖ» που κήρυξε το ψευδοκράτος των κατεχομένων κυπριακών εδαφών. Απαντώντας σε σχετικό ερώτημα, ο Γαβριήλ Χαρίτος επεσήμανε ότι οι περιφερειακές σχέσεις που ενδέχεται να αναπτύξει με τις γειτονικές χώρες μία μελλοντική διακριτή οντότητα – ανεξάρτητη ή αυτόνομη – θα εξαρτηθεί από την χώρα ή τις χώρες που αποφασίσουν να αναλάβουν «καθήκοντα προστάτη», ένα ερώτημα που μέχρι στιγμής παραμένει αναπάντητο και ουδείς γνωρίζει τώρα. Παρ’ όλα αυτά, ο κ. Χαρίτος υπενθύμισε ότι οι σημερινές παραλιακές επαρχίες της Συρίας τελούσαν υπό Γαλλική Εντολή κατά την περίοδο 1920-1946 και χαρακτηρίζονταν ως «περιοχές των Αλεβιτών».
Ωστόσο, καταλήγοντας ο κ. Χαρίτος, επεσήμανε ότι είναι ακόμα πολύ νωρίς για να σχηματιστεί μία σαφής εικόνα της «επόμενης μέρας» της Συρίας, παρά το γεγονός ότι Ηνωμένες Πολιτείες, Ρωσία και Τουρκία σαφώς στηρίζουν την επικράτηση της τζιχαντιστικής οργάνωσης Ταχρίρ Αλ-Σαμ (HTS), αναγνωρίζοντάς της το δικαίωμα να έχει τον πρώτο λόγο στην διακυβέρνηση της πολύπαθης Συρίας.
