Τα όσα εξελίσσονται με βάση τις φερόμενες δωροληψίες αξιωματούχων της ΕΕ από το Κατάρ δεν πρέπει να αναλυθούν μόνο μέσα από το ελληνικό πρίσμα.
Οι σχέσεις της ΕΕ με τρίτες χώρες είναι μια παλιά και αρκετά πονεμένη ιστορία. Όποιος απορούσε με την ανυπαρξία κοινής εξωτερικής πολιτικής και μιας αποτελεσματικής στρατηγικής, σήμερα δεν απορεί και τόσο καθώς όπως η αγορά μπορεί να υποστεί στρεβλώσεις, το ίδιο ισχύει και με την εξωτερική πολιτική.
Το QatarGate αποτελεί έναν καταλύτη ακριβώς γιατί αφορά και εξωτερικές αλλά και εσωτερικές παθογένειες της ΕΕ. Από τη Συνθήκη της Λισαβόνας και μετά, η ΕΕ παρακμάζει και η σοβαρή συζήτηση για το μέλλον της δεν έγινε ποτέ, χάρη στην ιδεολογικοποιημένη πρόσληψη των όσων συνέβαιναν και συμβαίνουν στις Βρυξέλλες.
Οι ειδικές σχέσεις τρίτων χωρών με την ΕΕ
Η εποικοδομητική κριτική προς την ΕΕ αμέσως γινόταν «ευρωσκεπτικισμός» ο οποίος δαιμονοποιήθηκε ακόμη και αν είχε καλοπροαίρετη αφετηρία.
Οι κρίσεις που ακολούθησαν, (κρίση Ευρωζώνης, προσφυγική κρίση, τρομοκρατικά χτυπήματα σε μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, ραγδαία άνοδος του λαϊκισμού, πανδημία και ρωσοουκρανικός πόλεμος) δεν ήταν αρκετές για να αλλάξουν μια ΕΕ η οποία ήταν φανερό ότι δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των καιρών. Γιατί το QatarGate επιταχύνει τις αλλαγές στην ΕΕ;
Προφανώς, οι χώρες που έχουν σε αφθονία υδρογονάνθρακες ενδιαφέρουν την ΕΕ μετά τον πόλεμο της Ουκρανίας, οι Βρυξέλλες και κυρίως το Βερολίνο πήραν ένα σκληρό μάθημα για το πού μπορεί να οδηγήσει η εξάρτηση από μια χώρα σε έναν τόσο σημαντικό τομέα, όπως είναι αυτός της ενέργειας.
Οι ειδικές σχέσεις Γερμανίας-Ρωσίας και ΕΕ - Ρωσίας είχαν αρκετό lobbying εντός τους, ικανό να οδηγήσει τον Πούτιν στη βεβαιότητα ό,τι και αν έκανε στην Ουκρανία, η ΕΕ δεν θα αντιδρούσε. Η αλλαγή προμηθευτή υδρογονανθράκων και το χτίσιμο μιας σχέσης αντίστοιχης με αυτήν που είχε η ΕΕ με τη Ρωσία, δε συνιστά το σωστό μάθημα.
Η ΕΕ πρέπει οπωσδήποτε να αντιληφθεί ότι τα αυταρχικά καθεστώτα δεν είναι μια φράση που ακούγεται ωραία σε δηλώσεις. Υπάρχουν πολλά ζητήματα που απορρέουν από τις σχέσεις με αυταρχικά καθεστώτα και δυστυχώς, ποσοτικοποιούνται.
Οι Αμερικανοί προειδοποιούσαν για πολλά χρόνια την ΕΕ για την οπλοποίηση της ενέργειας από τη Ρωσία. Τα αυταρχικά καθεστώτα επειδή ακριβώς έχουν τεράστια διαφθορά και επομένως, τεράστια διαθέσιμα σε μαύρο χρήμα, πάντα προσπαθούν να εξωραϊσουν την εικόνα τους για να μην υφίστανται κυρώσεις.
Όταν αυτό το καταφέρουν, τότε «δένουν» χειροπόδαρα τους «πελάτες» τους. Το Κατάρ ελέγχει το 6.1% της Deutsche Bank, το 21% της Siemens, τη μεγαλύτερη κατασκευαστική εταιρεία της Γερμανίας, ενώ είναι ο μεγαλύτερος μέτοχος της Volkswagen.
Στη Γαλλία, το Κατάρ παρουσιάζει διαφοροποίηση σε ξένες άμεσες επενδύσεις καθώς ενδιαφέρεται κυρίως με τις επενδύσεις στον αθλητισμό και στο Real Estate. Η Τουρκία, η οποία σχεδόν καθημερινά εκβιάζει την ΕΕ στο προσφυγικό αλλά και στη Λιβύη, αποτελεί χώρα που ελέγχεται πλήρως από το Κατάρ το οποίο χρησιμοποιεί την Άγκυρα για να έχει έναν βατήρα στη Μεσόγειο και να επηρεάζει και εκεί το ενεργειακό παιχνίδι.
Όλα αυτά, ας τα σκεφτούμε με παρονομαστή το φερόμενο σκάνδαλο διαφθοράς Ευρωπαίων αξιωματούχων. Οι ειδικές σχέσεις της ΕΕ με τρίτες χώρες θα αποκτήσουν όρια, όπως και οι εταιρίες lobbying. Οι χώρες που υιοθετούν τις φερόμενες πρακτικές του Κατάρ είναι πολλές και αφορούν μάλιστα και ελληνικά εθνικά θέματα. Άλλωστε εδώ και αρκετό καιρό, τόσο οι Πράσινοι στη Γερμανία όσο και ο Γάλλος πρόεδρος, έχουν δώσει τον τόνο της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ.
Η μείωση της γραφειοκρατίας
Όλοι γνωρίζουν ότι η διευρυμένη γραφειοκρατία είναι ταυτόσημη με τη βαθύτερη διαφθορά. Δεν είναι τυχαίο ότι η ΕΣΣΔ κατέρρευσε ακριβώς από αυτό. Όσο μεγαλύτερη είναι η γραφειοκρατία, τόσο μεγαλύτερες είναι οι επιλογές για εκείνους που επιθυμούν να δωροδοκήσουν.
Η ΕΕ έγινε πλαδαρή με ένα πολυδαίδαλο οικοδόμημα διοίκησης του οποίου οι αργές αποφάσεις είχαν προς τα έξω το δικό τους φύλλο συκής: «Συνθέτουμε τις διαφορετικές απόψεις και έτσι αργούμε να αποφασίσουμε». Δημοκρατία και αποτελεσματική διακυβέρνηση δεν είναι αντίθετες έννοιες.
Δυστυχώς, έγιναν αντίθετες τις τελευταίες δύο δεκαετίες στις Βρυξέλλες. Το domino effect που θα επιφέρει το QatarGate δε θα επηρεάσει μόνο το πιο αδύναμο όργανο της ΕΕ (Ευρωκοινοβούλιο). Με τη μείωση της γραφειοκρατίας θα προκύψει αναγκαστικά και ένα διαφορετικό σύστημα λήψης αποφάσεων.
Μεγεθύνοντας την εικόνα, δεν μπορεί για παράδειγμα η Ουγγαρία να μπορεί να μπλοκάρει ένα ψήφισμα για τη Ρωσία ή για οποιαδήποτε άλλη χώρα έχει μια ατζέντα που δεν ευνοεί την πλειοψηφία των κρατών-μελών της Ε.Ε και της οποία η δραστηριότητα εντός της ΕΕ πρέπει να περιοριστεί.
Δε γίνεται ένα όργανο που είναι γνωστό ότι δεν είναι ούτε Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ή Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε αξία λήψης απόφασης να έχει 14 αντιπροέδρους.
Τα αντίστοιχα «Κριτήρια της Κοπεγχάγης» για τις εμπορικές σχέσεις της ΕΕ με τρίτες χώρες και η Κίνα
Το δίπολο που υπερπληθωρίζεται στον εγχώριο και διεθνή δημόσιο διάλογο «Απολυταρχίες Vs Δημοκρατίες» δεν είναι απλώς ένα από τα πολλά που έχουν ανασυρθεί από το ιστορικό χρονοντούλαπο για να ορίσουν τις αντιπαλότητες και τους ανταγωνισμούς μιας εποχής. Η ακραία αλληλεξάρτηση οδηγεί σε συνέπειες ανάλογες με αυτές του ακραίου προστατευτισμού. Επιπρόσθετα, η αλληλεξάρτηση απέδειξε ότι δεν είναι πανάκεια για τους πολέμους (βλ. Αλληλεξάρτηση ΕΕ - Ρωσίας).
Για την εισδοχή ενός κράτους στην ΕΕ, απαιτείται ένα minimum προϋποθέσεων. Αυτές οι προϋποθέσεις χρειάζεται να υιοθετηθούν από την ΕΕ και για τις σχέσεις της με τρίτες χώρες. Το QatarGate θα βάλει στο μικροσκόπιο πολλές πρακτικές τρίτων χωρών εντός της ΕΕ και έτσι θα γίνει αντιληπτό το πώς ορισμένες συμφωνίες δεν ήταν προς όφελος ούτε όλων των κρατών-μελών της ΕΕ αλλά κυρίως, δεν ήταν προς όφελος των Ευρωπαίων πολιτών. Η διαφθορά συνήθως καλύπτει τις ζημιές που θα υποστούν οι Ευρωπαίοι πολίτες από μια κακή συμφωνία. Με τη σειρά τους οι Ευρωπαίοι πολίτες θα καταφύγουν στην υποστήριξη ακραίων κινημάτων.
Ο φαύλος κύκλος οικονομικής και πολιτικής αστάθειας δεν σταματά ποτέ. Η μείωση της αλληλεξάρτησης με χώρες που υιοθετούν πρακτικές σαν αυτές του Κατάρ, έχει για ελέφαντα στο δωμάτιο την Κίνα.
Ο επανέλεγχος στρατηγικών συμφωνιών που αφορούν εμπορικές σχέσεις και επενδύσεις της ΕΕ είναι πολύ σημαντικός για να καταφέρουν οι Βρυξέλλες να δημιουργήσουν μια συνεκτική εξωτερική πολιτική, λαμβάνοντας υπόψιν την καθαρή εικόνα του σημερινού πολυπολικού κόσμου και όχι τα ειδικά συμφέροντα κάποιας ΜΚΟ ή κάποιου lobby. Αν η ΕΕ δεν αξιοποιήσει αυτήν την ευκαιρία, τότε θα έχει αφεθεί στη μοίρα της που δεν είναι άλλη από την υποταγή της στη Θεωρία της Εξέλιξης του Δαρβίνου. Ό,τι δεν εξελίσσεται, παύει να υπάρχει…
*Ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι Διεθνολόγος
