Αφορμή για την εκπόνηση του παρόντος άρθρου στάθηκαν οι προσβλητικές δηλώσεις του Τούρκου Προέδρου κατά την επίσκεψη που πραγματοποίησε στη Γερμανία στις 17 Νοεμβρίου 2023, στην οποία συζητήθηκαν οι σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, το ενδεχόμενο αγοράς Eurofighter, το μεταναστευτικό και ο πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς. Όσον αφορά το τελευταίο ζήτημα - κατά τη συνέντευξη τύπου που ακολούθησε - ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν άσκησε δριμεία κριτική απέναντι στις ενέργειες του Ισραήλ αποκαλώντας το «Κράτος Τρομοκράτη», ενώ ως προς τη φιλο - ισραηλινή στάση της Γερμανίας ανέφερε μεταξύ άλλων ότι:
«[…] βρισκόμαστε σε ένα είδος ψυχολογίας ενοχής εδώ, δεν μπορείτε να το κρίνετε έτσι, αλλά εμείς δεν έχουμε κανένα χρέος απέναντι στο Ισραήλ. Αν ήταν έτσι, τότε ίσως και εμείς να μην μπορούσαμε να μιλήσουμε τόσο εύκολα. Ούτε έχουμε περάσει από την ιστορία του Ολοκαυτώματος […]».
Στη συνέχεια, ο Γερμανός Καγκελάριος 'Ολαφ Σολτς - καταφέρνοντας να παραμείνει ψύχραιμος μετά τα προσβλητικά και αν μη τι άλλο αγενή σχόλια του Τούρκου Προέδρου - επαναβεβαίωσε τη στήριξη της Γερμανίας στο Ισραήλ, λέγοντας ότι:
«Αν γνωρίζετε τη Γερμανία, ξέρετε ότι η αλληλεγγύη μας προς το Ισραήλ είναι πέρα από κάθε αμφιβολία. […] Το Ισραήλ έχει το δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Ταυτόχρονα όλες οι ζωές είναι εξίσου πολύτιμες και τα δεινά στη Γάζα μας στεναχωρούν».
Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημανθεί το γεγονός ότι η Γερμανία έχει αναγνωρίσει πλήρως τις ευθύνες της απέναντι στα θύματα του ολοκαυτώματος, ενώ το 2013 συμφώνησε να καταβάλλει επιπλέον αποζημίωση 800.000.000€ στους απανταχού Εβραίους που επέζησαν αυτού. Αντιθέτως, η Τουρκία - ως διάδοχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας - δεν αναγνωρίζει τη Γενοκτονία των Αρμενίων, ούτε τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, παρά το γεγονός ότι και οι δύο αναγνωρίζονται ευρέως.
Επιπλέον, η Τουρκία - παρά το γεγονός ότι είχε υποβάλει αίτημα ένταξης στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα το 1987- δεν έχει καταφέρει μέχρι και σήμερα να καταστεί κράτος - μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς οι σχετικές εκθέσεις καταδεικνύουν δεν βρίσκεται σε ικανοποιητικό επίπεδο σε πολλά ενταξιακά κεφάλαια μεταξύ των οποίων είναι η «Κοινωνία της Πληροφορίας και τα Μέσα Πληροφόρησης» (Κεφάλαιο 10), το «Δικαστικό Σύστημα και τα Θεμελιώδη Δικαιώματα» (Κεφάλαιο 23), και η «Εξωτερική Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας» (Κεφάλαιο 31).
Σε παλαιότερο μάλιστα άρθρο της Liberal είχε αναφερθεί ότι στις 13 Σεπτεμβρίου 2023 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε και δημοσίευσε την ετήσια «Έκθεση της Επιτροπής του 2022 για την Τουρκία», στην οποία τονίζεται ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκονται σε αδιέξοδο. Για την ακρίβεια, το προαναφερθέν έγγραφο ανέφερε ότι:
«[…] ελλείψει δραστικής αλλαγής πορείας από την τουρκική κυβέρνηση, η διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ δεν μπορεί να συνεχιστεί υπό τις παρούσες συνθήκες […]».
Εξαιρετικά νωπές είναι επίσης οι μνήμες των γεγονότων που ακολούθησαν την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016 στην Τουρκία, όταν ο Τούρκος Πρόεδρος έθεσε τη γείτονα χώρα σε Κατάσταση Εκτάκτου Ανάγκης μέχρι και τις 19 Ιουλίου 2019, περιορίζοντας θεμελιώδεις ελευθερίες και βασικά ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών της Τουρκίας. Για την ακρίβεια, η «Έκθεση του 2018 για την Τουρκία» αναφέρει ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο:
«[…] εκφράζει βαθιά ανησυχία για το γεγονός ότι περισσότερα από 150.000 άτομα τέθηκαν υπό κράτηση στο πλαίσιο της καταστολής που ακολούθησε το πραξικόπημα και 78.000 έχουν συλληφθεί με βάση κατηγορίες για τρομοκρατική δράση, ενώ περισσότερα από 50.000 άτομα παραμένουν στη φυλακή, τις περισσότερες φορές χωρίς να υπάρχουν βάσιμα στοιχεία […]».
Η απάντηση επομένως που θα μπορούσε να έχει δοθεί - λαμβάνοντας υπόψιν τα προαναφερθέντα στοιχεία - από τον Γερμανό Καγκελάριο στον Τούρκο Πρόεδρο, είναι ότι αφενός αποτελεί αγένεια να προσβάλεις τον οικοδεσπότη σου (ειδικά όταν πρόκειται για τον επικεφαλής της Κυβέρνησης ενός κράτους και μάλιστα σε δημόσια εκδήλωση) και αφετέρου ότι η Τουρκία δεν έχει κανένα απολύτως ηθικό δικαίωμα «να κουνάει το δάχτυλο» σε άλλα κράτη, καθώς έχει δείξει διαχρονικά ότι δεν σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες.
Ωστόσο, η ενέργεια του Καγκελάριου της Γερμανίας να παραμείνει ψύχραιμος και να μην απαντήσει άμεσα στον Τούρκο Πρόεδρο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί συνετή για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι το γεγονός ότι σε στιγμές εκνευρισμού συνήθως εκφραζόμαστε ή πράττουμε με τρόπο που τελικά βλάπτει τα συμφέροντά μας, καθώς ως γνωστόν «Όποιος σε θυμώνει, σε ελέγχει». Η διατήρηση της ψυχραιμίας επομένως και η ηθελημένη απάθεια έρχεται σε συμφωνία με το ρητό «Μετάνιωσα πολλές φορές επειδή μίλησα, αλλά ποτέ επειδή σιώπησα».
Ο δεύτερος λόγος είναι επειδή η διεθνής κοινότητα γνωρίζει αρκετά καλά την ιστορία τόσο της Τουρκίας όσο και της Γερμανίας, ώστε να μην επηρεαστεί από την προαναφερθείσα δήλωση του Τούρκου Προέδρου όσον αφορά το Ολοκαύτωμα. Εξάλλου, η Γερμανία μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου αποτέλεσε ένα από τα ιδρυτικά κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) - και πρόδρομο της Ευρωπαϊκής Ένωσης - η οποία δημιουργήθηκε με σκοπό τη συνεργασία των ευρωπαϊκών κρατών και την αποφυγή ενός ακόμα καταστροφικού πολέμου.
Συνοψίζοντας, θα έλεγε κανείς ότι η εν λόγω νηφάλια στάση του Γερμανού Καγκελάριου αναδεικνύει τη σημαντικότερη διαφορά μεταξύ Τουρκίας και Δύσης, η οποία δεν είναι άλλη από το μεγαλείο του Δυτικού πολιτισμού, το οποίο έγκειται στην έμπρακτη καθημερινή εφαρμογή συγκριμένων ανθρωπιστικών αρχών και αξιών και όχι - όπως στην περίπτωση της Τουρκίας - στη χρησιμοποίησή τους κατά το δοκούν για την εκμετάλλευση μίας κατάστασης.
Εν κατακλείδι, ο τρόπος με τον σκέφτεται και ενεργεί ο Τούρκος Πρόεδρος επαληθεύει με τον καλύτερο τρόπο τη γνωστή φράση που αποδίδεται στον δοκιμιογράφο, λέκτορα και ποιητή Ralph Waldo Emerson, σύμφωνα με την οποία:
«Οι πράξεις σου μιλάνε τόσο δυνατά, που δεν μπορώ να ακούσω όσα λες».
* O Γιώργος Κουκάκης είναι Aντισυνταγματάρχης (ΠΖ), Διεθνολόγος, Ερευνητής στο ΚΕΔΙΣΑ.
