«Η Αμερική επέστρεψε» διακήρυξε με στόμφο ο Ντόναλντ Τραμπ από το βήμα του Κογκρέσου. Απέναντι σε αυτή την συναλλακτική και απρόβλεπτη Αμερική, που προσεγγίζει τη Μόσχα και βλέπει την Ευρωπαϊκή Ένωση ανταγωνιστικά και ως συλλογική οντότητα δεν την υπολογίζει, το στοίχημα για τους «27» είναι να υψώσουν τις δικές τους άμυνες έναντι της Ρωσίας, να θωρακίσουν την Ουκρανία στο πεδίο και το τραπέζι της διαπραγμάτευσης, διατηρώντας παράλληλα κατά το δυνατόν στις ράγες τη διατλαντική σχέση.
Η σημερινή, έκτακτη Σύνοδος Κορυφής των Βρυξελλών, παρουσία του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, διεξάγεται ενώ η Ευρώπη έχει γίνει μάρτυρας της πολλοστής βάρβαρης διπλωματικής κίνησης της προεδρίας Τραμπ εναντίον μίας χώρας που αμύνεται τέσσερα χρόνια τώρα έναντι της Ρωσίας. Μόλις έξι εβδομάδες πριν, η Ουκρανία έβλεπε στις ΗΠΑ τον μεγαλύτερο σύμμαχό της· σήμερα η στρατιωτική βοήθεια παραμένει παγωμένη, και ας αναδιπλώθηκε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, με την Ουάσινγκτον να συναρτά την πιθανή αποκατάστασή της από την καλή «διαγωγή» του Κιέβου στις συνομιλίες που επίκεινται μεταξύ Αμερικανών και Ουκρανών για τα επόμενα βήματα.
Ο Ντόναλντ Τραμπ, με το βλέμμα στραμμένο στο να διεμβολίσει τις σχέσεις Μόσχας-Πεκίνου μολονότι προφανώς μάταιο, επιδιώκει μία εκεχειρία και εξομάλυνση των σχέσεων με τη Ρωσία του Πούτιν, ακόμη και εις βάρος των στρατηγικών συμφερόντων της Ευρώπης. Για την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας έχει καταστεί περισσότερο από σαφές πως ο Αμερικανός πρόεδρος δεν προτίθεται να επενδύσει κατ' ελάχιστο πολιτικό κεφάλαιο. Όπως ξεκάθαρο είναι πως ολόκληρη η μεταπολεμική αρχιτεκτονική ασφαλείας είναι σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό στον «αέρα», μαζί με τους κανόνες των διεθνών σχέσεων.
«Θέλω να πιστεύω ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα σταθούν στο πλευρό μας, αλλά πρέπει να είμαστε έτοιμοι για το αντίθετο ενδεχόμενο», δήλωσε στο χθεσινοβραδινό τηλεοπτικό του διάγγελμα ο Εμανουέλ Μακρόν, δίνοντας το γαλλικό στίγμα εν όψει μίας από τις κρισιμότερες Συνόδους Κορυφής της ΕΕ. Σημειώνοντας πως η Γαλλία πρέπει να αναγνωρίσει το «ειδικό καθεστώς» της καθώς διαθέτει τον πιο «αποτελεσματικό στρατό» στην Ευρώπη και πυρηνική αποτροπή, ο Μακρόν ανακοίνωσε πως θα «ανοίξει» τη συζήτηση για την επέκταση της πυρηνικής «ομπρέλας» της Γαλλίας στους Ευρωπαίους συμμάχους, σε συνέχεια και σχετικών δηλώσεων του μελλοντικού καγκελαρίου της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς.
Ο Μακρόν απευθύνθηκε στους Γάλλους «σε στιγμές μεγάλης αβεβαιότητας» λέγοντας πως «βρισκόμαστε πλέον σε μία νέα εποχή» και περιγράφοντας πώς η Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ έχει αλλάξει τη θέση της σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία και απειλεί την Ευρώπη με αυξημένους εμπορικούς δασμούς. Η ειρήνη στην Ουκρανία πρέπει να επέλθει γρήγορα, δήλωσε πριν προσθέσει πως είτε αυτό συμβεί είτε όχι, οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να είναι έτοιμες να αντιμετωπίσουν τη Ρωσία, η οποία υπογράμμισε πως αποτελεί πραγματική απειλή για την ήπειρο, και στο πλαίσιο αυτό ανήγγειλε σύνοδο των αρχηγών των Γενικών Επιτελείων Ενόπλων Δυνάμεων ευρωπαϊκών χωρών στο Παρίσι την επόμενη εβδομάδα.
To πιο επιτακτικό αυτή τη στιγμή είναι να μην βρεθεί η Ευρώπη θεατής σε μία «κλεισμένη» συμφωνία εκεχειρίας που θα κληθούν το Κίεβο και η ίδια να αποδεχθούν υπό μορφή «take it or leave it». Εξ ου και ο Εμανουέλ Μακρόν, προωθεί μία επίσκεψη από κοινού του ιδίου, του Κιρ Στάρμερ και του Βολοντίμιρ Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο για την παρουσίαση ενός ειρηνευτικού σχεδίου και όχι της συνθηκολόγησης στην οποία οδηγείται, δίχως να υπάρχουν πληροφορίες πως έχει οριστεί κάποια ημερομηνία πέραν της επιβεβαίωσης της σχετικής πρόθεσης Μακρόν από τη γαλλική κυβέρνηση.
Για απτά βήματα ως προς την κοινή Άμυνα, η ΕΕ θα αναμείνει τον Φρίντριχ Μερτς καθώς τα σχέδια επενδύσεων εξαρτώνται από τον υπό συγκρότηση νέο κυβερνητικό συνασπισμό CDU/CSU και SPD στο Βερολίνο. Ανακαλώντας το «whatever it takes» του Μάριο Ντράγκι, ο Μερτς έχει ήδη ανακοινώσει από κοινού με τους Σοσιαλδημοκράτες τη χαλάρωση του «φρένου χρέους» ώστε να εξαιρεθούν μερικώς οι αμυντικές δαπάνες από τους δημοσιονομικούς περιορισμούς, καθώς και τη δημιουργία ειδικού ταμείου 500 δισ. ευρώ για επενδύσεις και χρηματοδότηση του εκσυγχρονισμού των υποδομών με γνώμονα «τις απειλές για την ελευθερία και την ειρήνη» στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Ο Μακρόν επίσης ανακοίνωσε χθες πως θα καλέσει τη γαλλική κυβέρνηση να κινηθεί προς κινητοποίηση ιδιωτικών και δημόσιων κεφαλαίων για επενδύσεις στην Άμυνα δίχως αυξήσεις φόρων. Η Ιταλίδα πρωθυπουργός, Τζόρτζια Μελόνι, εν τω μεταξύ, έχει καλέσει στη διεξαγωγή συνόδου Ηνωμένων Πολιτειών-Ευρώπης, δυσφορώντας κατά πληροφορίες για τον ρόλο που έχει αναλάβει ο Μακρόν και με την κυβέρνησή της να εμφανίζεται διχασμένη όσον αφορά τις προτάσεις αμυντικής θωράκισης της Ευρώπης.
Στη σημερινή Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ τίθεται επί τάπητος το σχέδιο ReArm Europe (Επανεξοπλισμός της Ευρώπης), το οποίο ανοίγει δρόμο για πρόσθετες στρατιωτικές δαπάνες ύψους έως και 800 δισ. ευρώ εντός της επόμενης δεκαετίας κυρίως μέσω ενός νέου χρηματοδοτικού εργαλείου για τη χορήγηση δανείων 150 δισ. ευρώ για κοινές αμυντικές επενδύσεις και της ενεργοποίηση της «ρήτρας διαφυγής» στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Στο «τραπέζι» βρίσκεται και το εξαιρετικά περίπλοκο ζήτημα της χρήσης των δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων προς όφελος της Ουκρανίας, στο οποίο δεν υπάρχει συναίνεση.
Σε ένα περιβάλλον ασφαλείας που μεταβάλλεται ραγδαία, στην «καρδιά» του ευρωπαϊκού προβλήματος παραμένουν οι εσωτερικές διαιρέσεις, η έλλειψη ανεπτυγμένης αμυντικής βιομηχανίας και μια αμυντική στρατηγική που εξακολουθεί να συνδέεται με τα επιμέρους εθνικά συμφέροντα, με ελάχιστα κοινά χαρακτηριστικά. Άμεσος στόχος είναι η υποστήριξη της Ουκρανίας, με οικονομική και στρατιωτική βοήθεια, και μακροπρόθεσμος η ενίσχυση της κοινής Άμυνας και η μείωσης της εξάρτησης από τις ΗΠΑ. Οι φόβοι κοινοτικών πηγών που μιλούν υπό καθεστώς ανωνυμίας σε ευρωπαϊκά μέσα είναι πως οι εξελίξεις τρέχουν γρηγορότερα απ' ότι μπορεί να να ανταπεξέλθει η ΕΕ, ενώ οι εσωτερικές δυσκολίες και διαφωνίες είναι πολλές και δεν εξαντλούνται στις μόνιμες «παραφωνίες» από τα χείλη των Βίκτορ Όρμπαν και Ρόμπερτ Φίτσο.
Η δήλωση Τραμπ για την «Αμερική που επέστρεψε» ήταν η «πληρωμένη» απάντηση που περίμενε τέσσερα χρόνια να δώσει στους Δημοκρατικούς και την απέναντι όχθη του Ατλαντικού. Την ίδια φράση είχε χρησιμοποιήσει ο Τζο Μπάιντεν για να καθησυχάσει τους συμμάχους των Ηνωμένων Πολιτειών όταν επικράτησε έναντι του Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές εκλογές του 2020. Σήμερα, ο Ντόναλντ Τραμπ δοκιμάζει την ίδια τη συλλογική Δύση με τη στάση του έναντι Ουκρανίας και τους δασμούς και αφήνοντας την Ευρώπη εγκλωβισμένη μεταξύ ενός πραγματικού και ενός εμπορικού πολέμου, ενόσω όλοι γνωρίζουν πως τη δεδομένη στιγμή άμεση εναλλακτική στην αμερικανική εγγύηση ασφαλείας δεν υπάρχει.
Από το Παρίσι μέχρι το Λονδίνο και τις Βρυξέλλες, οι σύνοδοι κορυφής διαδέχονται η μία την άλλη και σε εξωενωσιακό επίπεδο ο Βρετανός πρωθυπουργός, Κιρ Στάρμερ, έχει βγει «μπροστά» για μία «συμμαχία των προθύμων» προς υποστήριξη της Ουκρανίας και συγκρότησης μίας ειρηνευτικής δύναμης για την επιτήρηση της εκεχειρίας εφόσον αυτή έλθει, με την όλη διαδικασία -πέραν του ότι προς το παρόν τουλάχιστον δεν δείχνει να εξασφαλίζει τις αναγκαίες εκ μέρους των ΗΠΑ εγγυήσεις ασφαλείας- ενέχει τον κίνδυνο να βρει «κερδισμένη» την Τουρκία που εν μέσω της γεωπολιτικής αναταραχής διεκδικεί ρόλο στην ευρωπαϊκή άμυνα.
Για τις ΗΠΑ τα οικονομικά συμφέροντα που θα αποκτήσουν μέσω της συμφωνίας για την εκμετάλλευση των σπάνιων γαιών κρίνεται ως επαρκής εγγύηση ασφαλείας. Η συμφωνία δείχνει να αναβιώνει μετά την αναδίπλωση Ζελένσκι αν και δεν είναι γνωστό πότε και σε ποιο πλαίσιο θα υπογραφεί. Στην ομιλία του στο Κογκρέσο ο Αμερικανός πρόεδρος ανέγνωσε με δυνατή φωνή το μήνυμα ευγνωμοσύνης του Ζελένσκι, λέγοντας ότι εκτίμησε τα λόγια του. Εν συνεχεία δήλωσε ότι έχει λάβει «ισχυρές ενδείξεις» από τη Μόσχα ότι και η ίδια επιθυμεί την ειρήνη. «Δεν θα ήταν υπέροχο;» είπε χωρίς να προσθέσει τίποτα περισσότερο για τα όποια επόμενα βήματα.
Όσο για το πάγωμα της στρατιωτικής βοήθειας, ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του Λευκού Οίκου, Μάικ Γουόλτς, δήλωσε χθες πως η επιστολή Ζελένσκι ήταν ένα «θετικό, πρώτο βήμα» και η απόφαση για τη βοήθεια θα επανεξεταστεί αφού δρομολογηθούν προσεχώς συνομιλίες μεταξύ αμερικανικής και ουκρανικής πλευράς και ληφθούν μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης -δεν είπε ποια. Εν τω μεταξύ, οι ΗΠΑ διέκοψαν εκτός από τη ροή των όπλων και τη διαβίβαση κρίσιμων πληροφοριών για τις ουκρανικές επιχειρήσεις. Η προσπάθεια του Κιέβου να ρίξει τους τόνους δεν κρύβει το αίσθημα προδοσίας που αισθάνεται η Ουκρανία, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες από κρίσιμος σύμμαχος προχωρούν σε προσέγγιση με τη Μόσχα υιοθετώντας μέχρι και το αφήγημά της για το επιθετικό αυτό πόλεμο, χωρίς να φείδονται εκβιαστικών τακτικών προς την ουκρανική πλευρά για μια συμφωνία, όποια κι αν είναι αυτή αρκεί να έρθει γρήγορα.
