Του Γιάννη Μαντζίκου
Η απόφαση που τοποθετούσε την απόβαση τον Μάιο του 1944 λήφθηκε στις 30 Νοεμβρίου 1943, στη διάσκεψη της Τεχεράνης, με αρκετή δυσκολία, μια και οι σύμμαχοι έπρεπε να συμφωνήσουν στις εναλλακτικές επιλογές, την απόβαση στην Ιταλία, τον κόλπο της Βεγγάλης και τα Βαλκάνια, που φέρεται να επιθυμούσε διακαώς ο Ουίνστον Τσόρτσιλ. Τελικά, έπειτα από κοπιώδεις διαβουλεύσεις, προτιμήθηκε η Νορμανδία, για να ανοίξει το δεύτερο μέτωπο κατά των χιτλερικών στρατευμάτων, που ήδη πολεμούσαν στο Ανατολικό Μέτωπο με τους Σοβιετικούς. Αποφασίστηκε δε η διοίκηση των επιχειρήσεων να δοθεί στον Αμερικανό Στρατηγό Ντουάιτ «Αϊκ» Αιζενχάουερ.
Μήνες πριν από την απόβαση στη Νορμανδία, οι συμμαχικές δυνάμεις εκτελούσαν πτήσεις στην περιοχή για να καταγράψουν και να σχεδιάσουν την επιχείρηση. Ακόμα και το BBC επιστρατεύτηκε, απευθύνοντας δημόσιο κάλεσμα στους ανθρώπους για να στείλουν φωτογραφίες και καρτ ποστάλ των ευρωπαϊκών ακτών από τη Νορβηγία μέχρι τα Πυρηναία.
Εξι ομάδες μετεωρολόγων δούλευαν ακούραστα για να αποφασίσουν ποια θα ήταν τελικά η κατάλληλη μέρα για την απόβαση. Ηταν μια από τις σημαντικότερες προβλέψεις τους στην Ιστορία της ανθρωπότητας, με δεδομένο ότι ο καιρός στις αρχές του Ιούνη του 1944 ήταν κακός και στις δύο όχθες της Μάγχης. Τελικά, το διάστημα 5-7 Ιουνίου κρίθηκε το καταλληλότερο για την απόβαση, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Βρετανού μαθηματικού Αρθουρ Τόμας, καθώς τότε η παλίρροια ήταν στο χαμηλότερο σημείο της και θα φαίνονταν τα κρυμμένα εμπόδια.
Η έναρξη της επιχείρησης
Ετσι, στις 10 το βράδυ της 5ης Ιουνίου άρχισε η προκαταρκτική φάση της επιχείρησης με την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Ποσειδών» (Operation Neptune), δηλαδή ο διάπλους της Μάγχης από συμμαχικά πλοία, τα οποία ξεκίνησαν από την Ανατολική Αγγλία με κατεύθυνση τις βόρειες ακτές της Γαλλίας. Τα μεσάνυχτα της 5ης προς 6η Ιουνίου, οι στρατιωτικές δυνάμεις των συμμάχων έφθασαν σε απόσταση αναπνοής από πέντε παραλίες στη Βόρεια Γαλλία, που είχαν τα κωδικοποιημένα ονόματα Γιούτα, Ομάχα, Γκολντ, Τζούνο και Σουόρντ, όπου και ξεκίνησαν τον βομβαρδισμό των παράκτιων πυροβολαρχιών μεταξύ Χάβρης και Σερμπούρ.
Οι αερομεταφερόμενες μονάδες ενεπλάκησαν στη μάχη τις πρώτες ώρες της 6ης Ιουνίου. Ομως, οι ισχυροί άνεμοι που έπνεαν στην περιοχή τις διασκόρπισαν (ειδικά τις αμερικανικές) σε μεγάλη έκταση, εμποδίζοντας έτσι την πλήρη επίτευξη των στόχων τους. Παρά ταύτα, η ρίψη αλεξιπτωτιστών προκάλεσε σύγχυση στις γερμανικές δυνάμεις: αναφορές για στρατιώτες και πολεμικό υλικό που εμφανιζόταν σε μεγάλη έκταση άρχισαν να φτάνουν στις γερμανικές διοικήσεις που αρχικά δεν μπορούσαν να καταλάβουν τον στόχο της επιχείρησης.
Ο Ερβιν Ρόμελ, διοικητής της περιοχής αυτής από το τέλος του 1943, είχε φύγει για να επισκεφθεί την οικογένειά του, ενώ άλλοι διοικητές απουσίαζαν με άδεια. Οι εσωτερικές αντιζηλίες στον γερμανικό στρατό μεταφράζονταν σε περιορισμούς στη χρήση κάποιων μεγάλων μονάδων. Ρόμελ είχε στη διάθεσή του κάποιες ενισχύσεις, άλλες όμως μονάδες μπορούσαν να κινηθούν μόνο με έγκριση του Γενικού Επιτελείου ή και του ίδιου του Χίτλερ. Οταν εκδηλώθηκε η επίθεση και ζητήθηκε άδεια χρήσης αυτών των μονάδων, δεν δόθηκε, καθώς ο Χίτλερ κοιμόταν και οι επιτελείς του δεν τόλμησαν να τον ξυπνήσουν. Ομως ήταν ο μόνος ο οποίος μπορούσε να διατάξει την κίνηση των ενισχύσεων προς τους στρατιώτες του που δέχονταν τις βόμβες και τις σφαίρες των συμμαχικών δυνάμεων.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας, τα συμμαχικά πλοία βομβάρδιζαν τις θέσεις των Γερμανών, ενώ τα ξημερώματα τους συνέδραμαν τα μαχητικά αεροπλάνα της Μεγάλης Βρετανίας. Με το πρώτο φως της αυγής, αλεξιπτωτιστές έπεσαν επίσης στην πόλη Σεντ Μερ Εγκλίζ, η οποία ήταν η πρώτη γαλλική πόλη που απελευθερώθηκε από τους ναζί. Στις 6.30 το πρωί αποβιβάστηκαν οι πρώτοι Αμερικανοί στρατιώτες στις παραλίες Γιούτα και Ομάχα και ακολούθησαν οι Βρετανοί και οι Καναδοί μία ώρα αργότερα στις παραλίες Γκολντ, Τζούνο και Σουόρντ, ενώ μέχρι το τέλος της ημέρας, τα στρατεύματα είχαν πάρει τις κατάλληλες θέσεις ώστε να αρχίσουν την προέλαση προς τη γαλλική ενδοχώρα.
Πόρτσμουθ: Εκδήλωση τιμής και μνήμης
«Αγαπημένοι μου γονείς, σας στέλνω αυτό το γράμμα με μεγάλη λύπη, όμως γνωρίζω ότι έχετε κουράγιο και θάρρος. Πρόκειται να πεθάνω για την πατρίδα μου, θέλω η Γαλλία να είναι ελεύθερη και οι Γάλλοι χαρούμενοι» ανέφερε ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, διαβάζοντας το γράμμα ενός στρατιώτη στους γονείς του λίγες ώρες πριν από την απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων στις ακτές της Νορμανδίας στις 6 Ιουνίου 1944, γνωστή και ως «D-Day».
«Συγκεντρωνόμαστε για να τιμήσουμε εκείνους, το θάρρος και η θυσία των οποίων στις ακτές της Νορμανδίας σήμαναν ένα σημείο καμπής στον Β'' Παγκόσμιο Πόλεμο. Υποσχόμαστε να μην ξεχάσουμε ποτέ το χρέος μας απέναντί τους», δήλωσε η Βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι. «Η αλληλεγγύη και η αποφασιστικότητά τους για την υπεράσπιση της ελευθερίας μας παραμένουν ένα μάθημα για όλους εμάς».
Κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων, η Βρετανίδα πρωθυπουργός διάβασε και αυτή επιστολή του λοχαγού Νόρμαν Σκίνερ προς τη σύζυγό του Γκλάντις, με ημερομηνία 3 Ιουνίου 1944. Το γράμμα ήταν στην τσέπη του όταν αποβιβάστηκε στη νορμανδική Παραλία του Ξίφους στις 6 εκείνου του μήνα. Ο Βρετανός λοχαγός σκοτώθηκε την επομένη. «Αν και θα έδινα τα πάντα να είμαι πίσω μαζί σου, δεν έχω μέχρι τώρα απολύτως καμία επιθυμία να υποχωρήσω από τη δουλειά που έχουμε να κάνουμε», είχε γράψει ο λοχαγός Σκίνερ.
Ηγέτες από όλο τον κόσμο βρέθηκαν λοιπόν στο Πόρτσμουθ της Βρετανίας για να γιορτάσουν τα 75 χρόνια από την απόβαση στη Νορμανδία και να τιμήσουν τους πεσόντες.
Οι αρχηγοί των 16 κρατών που μετείχαν στις επιχειρήσεις της «D-Day» υπέγραψαν επίσης διακήρυξη «για την ειρηνική επίλυση των διεθνών εντάσεων». Στόχος, η κοινή δέσμευση ότι δεν θα επαναληφθεί «η αδιανόητη φρίκη» του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Μεταξύ των πολιτικών αρχηγών η Βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι, η Γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο Αυστραλός πρωθυπουργός Σκοτ Μόρισον, ο Καναδός πρωθυπουργός Τζάστιν Τριντό, καθώς και ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος.
Oι βετεράνοι
Στο επίκεντρο όμως των εκδηλώσεων βρέθηκαν οι περί τους 300 βετεράνους της απόβασης, όλοι άνω των 90 ετών, οι οποίοι αναχώρησαν από το Πόρτσμουθ με το πλοίο MV Boudicca για να ξανακάνουν τη διαδρομή που έκαναν το 1944 διασχίζοντας τη Μάγχη, συνοδεία πλοίων του Βασιλικού Ναυτικού και ενός Spitfire, πολεμικού αεροσκάφους της εποχής. Αλλωστε, μπορεί να συμπληρώθηκαν 75 χρόνια από τη συμμαχική απόβαση στη Νορμανδία, όσοι όμως την έζησαν διατηρούν τις μνήμες τους ζωντανές.
Ο τότε 20χρονος Νταν Τζεϊκγουέι εξιστορεί την ατυχία του, όταν το αλεξίπτωτό του μπλέχτηκε σε ένα δένδρο και για ώρες βρέθηκε κρεμασμένος στα κλαδιά, μέσα στη νύχτα. Εικοσάχρονος ήταν και ο Βρετανός Βίκτορ Μακένζι, οποίος αποβιβάστηκε στην παραλία Γκολντ Μπιτς. «Οι θόρυβοι ήταν εκκωφαντικοί» σημειώνει, «το πρώτο σοκ για μένα ήταν όταν είδα τους συντρόφους μου να επιπλέουν νεκροί μέσα στη θάλασσα. Αυτοί που μπορεί να ισχυριστούν ότι δεν φοβήθηκαν, δεν λένε την αλήθεια». Για τον ερχομό του στη Νορμανδία αναφέρει: «Είναι υποχρέωσή μας, οι άνθρωποί μας που έδωσαν τη ζωή τους για μας, κείτονται εδώ. Είναι αδύνατο να ξεχαστούν, θα έρχομαι όσο ζω».
Από τις 150.000 των συμμαχικών δυνάμεων της απόβασης, υπολογίζεται ότι σήμερα βρίσκονται εν ζωή μόνο 1.000 με 1.100. Σύμφωνα με την εφημερίδα «USA Today», κάθε μέρα πεθαίνουν πάνω από 300 βετεράνοι του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Οι άνδρες που έχασαν τη ζωή τους στη Νορμανδία -Αμερικανοί, Βρετανοί, Πολωνοί και Καναδοί- αναπαύονται στα τέσσερα νεκροταφεία που διατηρούν οι χώρες τους στη Νορμανδία. Ομως, υπάρχουν και 73.624 Αμερικανοί στρατιώτες που θεωρούνται αγνοούμενοι.
H D-Day με αριθμούς
Tα κωδικά ονόματα των σημείων απόβασης των συμμάχων «Γιούτα», «Ομαχα», «Γκολντ», «Τζούνο» και «Σουόρντ»
- 156.115
Ο αριθμός των στρατιωτών και αλεξιπτωτιστών που έκαναν απόβαση στις 6 Ιουνίου του 1944
- 40.000
Στρατιώτες του Αξονα βρίσκονταν στην περιοχή
- 15
Τα κράτη που μετείχαν στην επιχείρηση
- 20.000
Οι συνολικές απώλειες. 10,500 από την πλευρά των Συμμάχων και περίπου 9.500 ναζί
- 9.500
Τα συμμαχικά στρατιωτικά αεροπλάνα κάθε είδους που πήραν μέρος στην επιχείρηση
- 3.200
Ο αριθμός των βομβών που έριξαν
- 120
Οι απώλειες αεροσκαφών από την πλευρά των Συμμάχων
- 30/1
Η υπεροχή των Συμμάχων έναντι της Λουφτβάφε σε αριθμό αεροσκαφών
- 4.000.000
Οι νάρκες που είχαν τοποθετήσει οι ναζί κατά μήκος των ακτών
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος» στις 6.6.2019.
