To Ηνωμένο Βασίλειο ήταν συνώνυμο της σταθερής, αξιόπιστης έως και βαρετής διακυβέρνησης. Πριν το Brexit…Η παραίτηση της Λιζ Τρας μετά από μόλις έξι εβδομάδες στη θέση της πρωθυπουργού από τις οποίες οι δύο περίπου ήταν περίοδος χάριτος λόγω του πένθους για την Βασίλισσα Ελισάβετ, δείχνει πόσο χαοτική έχει γίνει η πολιτική ζωή στη χώρα τα τελευταία χρόνια.
Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Από το δημοψήφισμα για το Brexit το 2016 η Τρας είναι η τέταρτη πρωθυπουργός που παραιτείται, ενώ μέσα σε τέσσερις μήνες η χώρα άλλαξε τέσσερις υπουργούς Οικονομικών, δύο υπουργούς Εσωτερικών και σύντομα δύο πρωθυπουργούς, προκαλώντας τα γνωστά αστεία σχόλια περί τοποθέτησης περιστρεφόμενης πόρτας στη Downing Street για διευκόλυνση των διερχομένων, μετατροπής του σε Airbnb και άλλα χαριτωμένα.
Τη θυμηδία ξεκάθαρα δεν συμμερίζονται οι αγορές που αντέδρασαν εξόχως αυστηρά δίνοντας το μήνυμα ότι αυτή η εναλλαγή και οι πειραματισμοί στην δημοσιονομική πολιτική κατά τα κέφια του εκάστοτε παροικούντα τη Ντάουνινγκ Στριτ θα πρέπει να σταματήσουν or else…
Η «μαγική εικόνα»
Τι φταίει λοιπόν γι’ αυτήν την αλλαγή από το 2016 και μετά στα πολιτικά πράγματα της Γηραιάς Αλβιόνας;
«Από το δημοψήφισμα και μετά, οι βρετανικές κυβερνήσεις έχουν αποδείξει, με ακόμα μεγαλύτερο ταλέντο, ότι το Brexit τελικά απομακρύνει ακόμα περισσότερο το Ηνωμένο Βασίλειο από την Γη της Επαγγελίας της ανάκτησης της εθνικής κυριαρχίας και της αδιατάρακτης ελευθερίας. «Να πάρουμε πίσω τον έλεγχο!», έλεγαν όλοι. Ωστόσο οι Βρετανοί είναι πολύ μακριά από το να κάνουν αυτό. Κανένα κράτος –μέλος της ΕΕ δεν είναι σε τέτοια κατάσταση… Μετά το Brexit , οι ηγέτες των Συντηρητικων δούλεψαν ακούραστα να αποδείξουν ότι η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν κάθε άλλο παρά πρόβλημα», αναφέρει σε ανάλυση της η γαλλική εφημερίδα Le Monde.
Οι ιστορικοί του μέλλοντος θα βρουν τις ρίζες της «παρούσας παράνοιας» στο 2016 εκτιμά και η ανταποκρίτρια του γερμανικού κρατικού δικτύου ARD, Ανέτε Ντιτερτ.
«Πρώτον, επειδή το Brexit ζημίωσε την οικονομία του Ην. Βασιλείου τόσο μακροπρόθεσμα που οποιαδήποτε επιπλέον αβεβαιότητα στις αγορές οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερες αναταράξεις απ’ ό,τι πριν. Δεύτερον, επειδή το Brexit και η εγγενής του μαγική εικονα για μια κυρίαρχη Βρετανία που μπορεί να τραβήξει τον δικό της δρόμο στον παγκοσμιοποιημένο 21ο αιώνα, αποκομμένη από τις διεθνείς εξελίξεις, σήμανε την αρχή του τέλους της λογικής σκέψης στη νήσο».
Βρετανοί αναλυτές αναφέρουν επίσης ως αιτίες την πόλωση, τον λαϊκισμό και την λειψή ηγεσία που έβαζε κατά καιρούς πάνω από το εθνικό καλό.
Το δημοψήφισμα - κουτί της Πανδώρας
Όλα ξεκίνησαν όταν ο πρώην πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον αποφάσισε να διεξάγει δημοψήφισμα για την έξοδο από την Ευρωπαική Ένωση για να βάλει τέλος στον εμφύλιο πόλεμο εντός των Συντηρητικών που είχε ξεσπάσει λόγω των διαφορετικών απόψεων για τις σχέσεις που θα έπρεπε να έχει η χώρα με τις Βρυξέλλες. Το τέχνασμα γύρισε μπουμερανγκ.
Ο βρετανικός Τύπος την επομένη του δημοψηφίσματος για το Brexit (Shutterstock)
Οι Βρετανοί ζαλισμένοι από τις υποσχέσεις αναβίωσης του αυτοκρατορικού παρελθόντος αλλά και πεισμένοι σε μεγάλο βαθμό ότι όλες οι δυσκολίες που αντιμετώπιζαν ήταν αποτέλεσμα του διοικητηρίου των βρυξελλών, με μικρό αλλά πειστικό προβάδισμα ψήφισαν υπέρ του Brexit. Οι περισσότεροι πολιτικοί επιστήμονες και οικονομολόγοι προειδοποιούσαν ότι αυτή η εξέλιξη θα έκανε το κράτος πιο φτωχό και πολιτικά πιο ασταθές. Έπεσαν μέσα.
Οι αρχιτέκτονες της εξόδου από την ΕΕ, με μπροστάρη τον Μπόρις Τζόνσον, δεν είχαν αξιόπιστα και καλά υπολογισμένα σχέδια για το πώς θα ξέμπλεκαν το κουβάρι δεκαετιών νομικών και οικονομικών σχέσεων με την Ευρωπαική Ενωση. Εξ ου και το χάος που ακολούθησε. Πολιτικά και εμπορικά. Μια από τις πιο ισχυρές εικόνες του Brexit είναι αυτή με ουρές εκατοντάδων φορτηγών παραταγμένων στο πορθμείο του Καλαί, που περίμεναν να περάσουν τη Μάγχη πριν την 1η Ιανουαρίου του 2021 οπότε και τέθηκε σε πλήρη ισχύ το Brexit. Αυτά θα μετέφεραν τις μεγάλες ποσότητες εμπορεύμάτων που είχαν παραγγείλει οι επιχειρήσεις στην Βρετανία πριν τεθούν σε εφαρμογή οι νέοι κανόνες εμπορίου που λίγες μέρες πριν την εφαρμογή δεν είχαν ξεκαθαριστεί!
Πριν φτάσουμε όμως στο 2021, ήδη το Brexit είχε καταδικάσει τη χώρα σε πολιτική αστάθεια. Ο Κάμερον παραιτήθηκε αμέσως μετά το δημοψήφισμα και η Τερέζα Μέι έγινε πρωθυπουργός. Ακολουθώντας τη λάθος συνταγή του προκατόχου της κήρυξε εκλογές το 2017 και το μόνο που κατάφερε ήταν να χάσει τον έλεγχο του κόμματος της στο Κοινοβούλιο…
Η Τερέζα Μέι με τον πρώην Πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ (AP)
Οι επανειλημμένες προσπάθειες της να περάσει τη συμφωνία του Brexit στη Βουλή έπεφτε στον τοίχο της αντιευρωπαιστικής πτέρυγας των Συντηρητικών που ήθελαν σκληρό διαζύγιο με την Ευρώπη. Τελικά το Brexit σήμανε και το δικό της πολιτικό τέλος.
Αναζητώντας έναν πιο χαρισματικό και επιδέξιο στις εκλογικές μάχες ηγέτη, οι Συντηρητικοί στράφηκαν στον Μπορις Τζόνσον. Έχοντας ως σύνθημα της προεκλογικής καμπάνιας του «Να γίνει το Brexit πράξη», κατάφερε μια εντυπωσιακή εκλογική νίκη το 2019. Πράγματι, την επόμενη χρονιά ξεμπέρδεψε με το Brexit και όλα έδειχναν ότι θα ήταν στο τιμόνι της χώρας για χρόνια. Και εκεί ήρθε ένα παγκόσμιο πρόβλημα το οποίο η Βρετανία έπρεπε να αντιμετωπίσει πια μόνη της: Η πανδημία. Ο Τζόνσον την υποτίμησε, μέχρι που βρέθηκε και ο ίδιος στην εντατική με κορονοιό και η καθυστερημένη αντίδραση του συστήματος υγείας προκάλεσε πάνω από 200.000 θανάτους, τον υψηλότερο τραγικό απολογισμό στην Ευρώπη.
Downing Str. exit
Αυτό που τελικά όμως έμελλε να ρίξει την κυβέρνηση του δεν ήταν οι θάνατοι αλλά το γεγονός ότι έλεγε ψέματα. Την ώρα που οι περισσότεροι βρετανοί βρίσκονταν σε αυστηρό lockdown και δεν μπορούσαν να αποχαιρετίσουν ούτε τους αγαπημένους τους που πέθαιναν, στο γραφείο του διοργανώνονταν πάρτυ. Όσο για τις υποσχέσεις του για ξένοιαστο Brexit αυτές εξανεμίστηκαν μέσα στην πανδημία αλλά και στη δυσκολία της αγοράς να βρει εργατικά χέρια, των επιχειρήσεων να διεξάγουν ομαλές εμπορικές συναλλαγές με τις άλλες χώρες της Ευρώπης κτλ.
Ο Μπόρις Τζόνσον ως πρωθυπουργός υλοποίησε το Brexit (AP)
Έρευνα της Ένωσης των Βρετανικών Εμπορικών Επιμελητηρίων που διεξήχθη τον Οκτώβριο 2021 έδειξε ότι 45% των εταιρειών απάντησαν ότι ήταν πολύ ή σχετικά δύσκολες γι’ αυτές οι εμπορικές συναλλαγές με την ΕΕ. Ποσοστό σημαντικά αυξημένο σε σύγκριση με τον Ιανουάριο, όταν τέθηκε σε ισχύ η Συμφωνία Εμπορίου και Συνεργασίας (TCA), οπότε το σχετικό ποσοστό ήταν στο 30%. Το ποσοστό ήταν ακόμη υψηλότερο, φτάνοντας στο 60%, για τις εξαγωγικές εταιρείες της Βρετανίας.
Τα υπόλοιπα είναι πολύ πρόσφατη ιστορία. Ο Τζόνσον και η Τρας είδαν την έξοδο επειδή υποσχέθηκαν πράγματα που δεν μπορούσαν να πραγματοποιήσουν, πέφτοντας τελικά στην παγίδα του ουτοπιστικού αφηγήματος που χτίζουν προεκλογικά για να ελκύσουν ψήφους.
Η παραίτηση Λιζ Τρας (AP)
«Είναι μια φαντασίωση που πολλοί Βρετανοί είναι διατεθειμένοι να πιστέψουν, ότι χάρη στο υποτιθέμενο ένδοξο παρελθόν μας, δικαιούμαστε ένα εξίσου ένδοξο παρόν και μέλλον. Νομίζω ότι οι πολιτικοί εξακολουθούν να τροφοδοτούν το μύθο ότι μπορούμε να έχουμε σκανδιναβικού επιπέδου κοινωνική πρόνοια με αμερικανικά επίπεδα φορολογίας», σχολιάζει στο npr.org o Τιμ Μπέιλ, καθηγητής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου.
Ίσως μετά το στραπάτσο της Τρας οι Βρετανοί αρχίσουν να λειτουργούν βάσει πραγματισμού και όχι ευσεβών πόθων.
