Ο μεν την εξέθρεψε, χρηματοδοτεί και οπλίζει. Ο δε την στηρίζει πολιτικά και την «νομιμοποιεί» ενώπιον του μουσουλμανικού κόσμου. Εμπραχίμ Ραΐσί και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έρχονται σήμερα ενώπιος ενωπίω για πρώτη φορά μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς που άνοιξε τον Ασκό του Αιόλου στη Μέση Ανατολή, στο πλαίσιο της 16ης Συνόδου Κορυφής του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας (CEO) που λαμβάνει χώρα στην Τασκένδη του Ουζεμπεκιστάν.
Ένα μείγμα συνεργασίας και ανταγωνισμού χαρακτηρίζει ιστορικά τις σχέσεις του σιιτικού Ιράν και της Τουρκίας του σουνιτικού Ισλάμ σε Μέση Ανατολή και Κεντρική Ασία, και δεν αποτελεί εξαίρεση το σχήμα που εγκαινίασαν το 1985 οι ίδιες μαζί με το Πακιστάν, το οποίο διευρύνθηκε κατόπιν της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης για να περιλάβει Ουζεμπεκιστάν, Αζερμπαϊτζάν, Καζακστάν, Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν, καθώς και το Αφγανιστάν.
Τουρκία και Ιράν παραδοσιακά ερίζουν για επιρροή στους κόλπους του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας, ωστόσο η φετινή, 16η σύνοδος που φιλοξενεί η Τασκένδη τις βρίσκει πιο κοντά -τουλάχιστον πιο κοντά υπό το πρίσμα της Δύσης, που βλέπει τον Ερντογάν να εναγκαλίζεται με την Χαμάς έπειτα από μία επίθεση που συντάραξε τον δημοκρατικό κόσμο, και να ταυτίζεται επί της ουσίας με μία χώρα που ίσως πράγματι δεν έδωσε την εντολή για τις θηριωδίες της 7ης Οκτωβρίου, όμως είναι εκείνη που έχει δώσει στη Χαμάς τα μέσα για να φθάσει να τις εκτελέσει.
Εν μέσω μίας υπαρξιακής μάχης του Ισραήλ την οποία επί της ουσίας με την εμπρηστική ρητορική του υπονομεύει, ο Ερντογάν στην πράξη εξυπηρετεί τους σκοπούς του επονομαζόμενου «άξονα της αντίστασης», παρόλο που σαφώς δεν έχει κοινή ατζέντα με το Ιράν στα μέτωπα της Μέσης Ανατολής και διαγκωνίζονται για έλεγχο.
Είναι μία ιδιάζουσα σχέση «αγάπης και μίσους που διατηρεί η Τουρκία με το Ιράν: Ενώ στο Παλαιστινιακό και οι δύο συμφωνούν και επαυξάνουν ότι η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση, στη Συρία το Ιράν στηρίζει το καθεστώς Άσαντ, έχοντας ρίξει στη μάχη στη Χεζμπολάχ του Λιβάνου για να κρατήσει «όρθιο» εν μέσω του εμφυλίου το καθεστώς Άσαντ, η Τουρκία βρίσκεται στην άλλη πλευρά. Και πάλι όμως τους ενώνει στη Συρία η σύγκρουσή τους με τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως τους ενώνει και η οργή για την ενισχυμένη στρατιωτική παρουσία στη Μέση Ανατολή μετά τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου.
Άγκυρα και Τεχεράνη ανησυχούν ότι μια ισχυρότερη αμερικανική παρουσία στη Μέση Ανατολή είναι επιζήμια για τα περιφερειακά τους συμφέροντα. Και ο πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας θα μπορούσε, ανάλογα με τη διάρκειά του, να οδηγήσει στο να κλείσει ακόμα περισσότερο η απόσταση μεταξύ τους, δεδομένης της κοινής εναντίωσης σε μια περιφερειακή και παγκόσμια τάξη υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η κατάπαυση του προς στη Γάζα και η μεταφορά ανθρωπιστικής βοήθειας το συντομότερο δυνατόν θα είναι μεταξύ των ζητημάτων που θα θέσει ο Τούρκος πρόεδρος στην Τασκένδη, όπου θα λάβει χώρα και σειρά διμερών συναντήσεων. Γεγονός είναι, πάντως, πως η «αγιοποίηση», τα περί «απελευθερωτικού αγώνα» της Χαμάς και οι συνομιλίες με τον ηγέτη της Ισμαήλ Χανίγε δεν του επέτρεψαν τη μεσολάβηση που επεδίωκε για την απελευθέρωση ομήρων -ρόλο τον οποίο κρατά το Κατάρ.
Οι εργασίες της Συνόδου Κορυφής του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας θα επικεντρωθούν στην ενίσχυση της οικονομικής και εμπορικής συνεργασίας, των δικτύων μεταφορών και της συνδεσιμότητας μεταξύ των κρατών-μελών, κατά την ανακοίνωση που εξέδωσε η διεύθυνση επικοινωνίας της τουρκικής προεδρίας πριν αναχωρήσει ο Ερντογάν για το Ουζμπεκιστάν. Επί τάπητος θα τεθούν συμφωνίες για τη στρατηγική διευκόλυνσης του περιφερειακού εμπορίου, προκειμένου να αυξηθεί ο όγκος του στα 100 δισ. δολάρια.
Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας αποτελεί για την Τουρκία προνομιακό βήμα για να προωθήσει τα σχέδια του λεγόμενου «Μέσου Διαδρόμου», που αποτελεί τρόπον τινά για την Άγκυρα τη σύγχρονη εκδοχή του «Δρόμου του Μεταξιού».
Πρόκειται για έναν οδικό άξονα που θα ενώνει την Κίνα και την Κεντρική Ασία με την Ευρώπη μέσω της Τουρκίας. Η προώθηση του συγκεκριμένου σχεδίου γίνεται πιο επιτακτική τώρα για την Άγκυρα, μετά την ανακοίνωση, κατά την πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής της G20 στο Νέο Δελχί, για εναλλακτική διαδρομή που θα ενώνει την Ινδία διά θαλάσσης με την Αραβική Χερσόνησο, θα συνεχίζει οδικώς μέχρι το Ισραήλ και από εκεί τα εμπορεύματα θα μεταφέρονται με πλοία από τη Μεσόγειο στην Ευρώπη. Ο «Νότιος Διάδρομος» μειώνει ουσιαστικά τη γεωστρατηγική αξία της Τουρκίας, θέτοντας σε λειτουργία έναν εμπορικό άξονα από φιλικές προς την Ευρώπη χώρες, μεταξύ των οποίων η ίδια πλέον δεν υπολογίζεται.
Για την εκπλήρωση των φιλοδοξιών της η Τουρκία προωθεί στην περιοχή ενδιαφέροντος του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας τρία επιμέρους σχέδια: Τη διά θαλάσσης σύνδεση Ανατολής-Δύσης μέσω της Κασπίας, τη σιδηροδρομική γραμμή Μπακού (Αζερμπαϊτζάν)-Τιφλίδας (Γεωργία)-Καρς (Τουρκία) και τον διάδρομο Ζενγκεζούρ. Ο τελευταίος, ο οποίος θα διέρχεται από αρμενικό έδαφος, θα ενώνει την Τουρκία και τον αζερικό θύλακα του Ναχιτσεβάν με τον βασικό κορμό του Αζερμπαϊτζάν και από εκεί με την Κεντρική Ασία, σχέδιο για το οποίο εκφράζει αντιρρήσεις η Τεχεράνη, καθώς ενισχύει τη θέση της Τουρκίας στην περιοχή του Νοτίου Καυκάσου και αποκόπτει την απευθείας γεωγραφική επαφή του Ιράν με την Αρμενία.
Στη Τασκένδη η Τουρκία προσέρχεται με τον «αέρα» που της δίνει η συμμετοχή της την περασμένη εβδομάδα στη Σύνοδο Κορυφής του Οργανισμού Τουρκογένων Κρατών. Οι έξι από τις δέκα χώρες-μέλη είναι τουρκογενείς (Τουρκία, Αζερμπαϊτζάν, Καζακστάν, Κιργιζία, Ουζμπεκιστάν και Τουρκμενιστάν), ωστόσο η επιρροή του Ιράν στην περιοχή της Κεντρικής Ασίας είναι ισχυρή, ειδικά στο περσόφωνο Τατζικιστάν, αλλά και στο Αφγανιστάν, γεγονός που εντείνει τον ανταγωνισμό μεταξύ Άγκυρας-Τεχεράνης.
Μετά τις εργασίες της Συνόδου Κορυφής στην Τασκένδη, η επόμενη συνάντηση μεταξύ των Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Εμπραχίμ Ραΐσί αναμένεται στην Άγκυρα. Η πρόσκληση προς τον Ιρανό πρόεδρο ήλθε μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς και ενόσω οι Ηνωμένες Πολιτείες επιχειρούν διά της διπλωματίας και της ενίσχυσης της δύναμης πυρός στη Μέση Ανατολή να αποτρέψουν το εφιαλτικό ενδεχόμενο ενός περιφερειακού πολέμου με τη διάχυση της σύγκρουσης Ισραήλ-Χαμάς.
