Σημαντική για την Μέση Ανατολή και την αρχιτεκτονική ασφαλείας σε αυτήν την ασταθή περιοχή είναι η πρόσφατη ομόφωνη απόφαση του Αραβικού Συνδέσμου για επανένταξη της Συρίας, τερματίζοντας την αναστολή ιδιότητας μέλους που επέβαλε στο τέλος 2011 ως απάντηση στη βίαιη καταστολή των ειρηνικών διαδηλώσεων από το καθεστώς Άσαντ.
Το γεγονός αυτό σηματοδοτεί έναν σημαντικό σταθμό στην πορεία επανένταξης της χώρας αυτής στο διεθνές σύστημα μέσω περιφερειακών Οργανισμών, όπως ο Αραβικός Σύνδεσμος των 22 αραβικών κρατών-μελών, όπως είχαμε επισημάνει με άρθρο μας εδώ στο Liberal πριν από περίπου 2,5 χρόνια.
Πρόκειται για μία μακρά πορεία «επανένταξης» της Συρίας όπως είχαμε γράψει και στο προαναφερθέν άρθρο με την σημαντική στήριξη των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της Ιορδανίας, της Αιγύπτου και αργότερα της Σαουδικής Αραβίας. Ο οίκος των Σαούντ ήταν θανάσιμος εχθρός του καθεστώτος Άσαντ και ως ουαχαμπίτες, σημαντικός υποστηρικτής του ένοπλου αγώνα της συριακής αντιπολίτευσης και μάλιστα των σαλαφιστικών στοιχείων αυτής αλλά στο τέλος στο τέλος έγινε η κινητήρια δύναμη της διαδικασίας επανένταξης πιέζοντας τους τελευταίους αντιδρώντες να συμφωνήσουν όπως το Κατάρ και το Κουβέιτ. Μετά την πρόσκληση του Βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας στον Πρόεδρο Άσαντ αυτός θα συμμετάσχει στην Σύνοδο Κορυφής του Συνδέσμου που πραγματοποιείται σήμερα Παρασκευή 19 Μαΐου στην Τζέντα σύμφωνα με το France24.
Παρά την έντονη δυσαρέσκεια των ΗΠΑ που συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν «μυωπικά» το ζήτημα αυτό όπως άλλωστε και πολλά άλλα στην Μέση Ανατολή, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για μεγάλη διπλωματική επιτυχία του Σύρου Προέδρου και του καθεστώτος του που μέχρι τώρα αντιμετωπιζόταν ως παρίας. Επίσης και για τον μεγάλο του σύμμαχο την Μόσχα. Το καθεστώς Άσαντ είναι τελικά με την σημαντική βοήθεια της Ρωσίας και του Ιράν ο νικητής του δεκαετούς και πλέον εμφυλίου πολέμου ελέγχοντας πλέον το 65-70% περίπου της επικράτειας της Συρίας αφού έχει κατανικήσει ουσιαστικά την ένοπλη συριακή αντιπολίτευση, όταν μάλιστα το 2013-2014 είχε περιοριστεί ο έλεγχος της κυβέρνησης του στο 22-25 % της χώρας.
Εύλογη λοιπόν η απορία σχετικά με το τι ώθησε τα αραβικά κράτη που υποστήριξαν τον ένοπλο αγώνα εναντίον του Άσαντ με πρώτη την Σαουδική Αραβία να αναγνωρίζουν την κυριαρχία του ως πραγματικότητα. Συχνά επαναλαμβάνω ότι οι διεθνείς σχέσεις διέπονται από μία έντονη κυνικότητα και τα συμφέροντα είναι αυτά που τις ορίζουν. Όπως για λόγους συμφέροντος ενεπλάκη η Σαουδική Αραβία που πίστεψε ότι ο συριακός εμφύλιος πόλεμος θα ήταν μία μοναδική ευκαιρία να εγκαταστήσει στην Συρία ένα σαλαφιστικό καθεστώς που θα ελεγχόταν από το Ριάντ έτσι και τώρα για λόγους μιας ευρύτερης περιφερειακής αναδιάταξης που επιχειρεί να την ευνοήσει δημιουργεί νέες συνθήκες στην περιοχή. Καταλύτης των τελευταίων εξελίξεων ο σεισμός της 6 Φεβρουαρίου στην Συρία και στην Τουρκία αλλά και η πρόσφατη αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με την Τεχεράνη με την διαμεσολάβηση της Κίνας που και αυτή επιδιώκει την προώθηση των συμφερόντων της στην περιοχή με την Ουάσιγκτον να παρακολουθεί μάλλον αμήχανα.
Οι Σαουδάραβες έχουν καταλάβει ότι για να εξισορροπήσουν την Ιρανική παρουσία τόσο στον Λίβανο όσο και στο Ιράκ χρειάζονται και την συριακή υποστήριξη πέρα από την πορεία εξομάλυνση των σχέσεων της δικής τους χώρας με το Ιράν. Με αυτόνομες κινήσεις το Ριάντ διατηρώντας καλές σχέσεις με την Ρωσία αλλά κυρίως με την Κίνα βλέπει μία νέα αρχιτεκτονική περιφερειακής ασφάλειας με δική του πρωτοκαθεδρία. Ένας από τους στόχους του είναι να γίνουν διαχειρίσιμες οι αντιπαλότητες των κρατών της περιοχής και μέσα σε αυτό το πλαίσιο προώθησε μαζί και με την Ιορδανία για άλλους λόγους την επανένταξη της Συρίας στο… «αραβικό μαντρί». Ήδη ο πόλεμος με τους Χούτι στην Υεμένη έχει… «καταλαγιάσει».
Η Αίγυπτος επίσης η οποία έχει τεράστια πολιτική και πολιτιστική επιρροή μπορεί να έχει επαφές με την Τουρκία με σκοπό στην εξομάλυνση των σχέσεων τους αλλά επιδιώκει την ενίσχυση της Συρίας απέναντι στην Τουρκίας και μία μεγαλύτερη διαμεσογειακή συνεργασία με σκοπό την οριστική ανάσχεση των ηγεμονικών φιλοδοξιών της Άγκυρας. Η Ιορδανία η οποία είχε επιτρέψει να γίνει βασική χώρα διακίνησης οπλισμού από το έδαφος της, φαίνεται ότι δεν ενδιαφέρεται πλέον για την …καταπίεση και την πολιτική περιθωριοποίηση των σουνιτών, την φτώχεια και την διαφθορά της Αλαουίτικης ελίτ στην Συρία καθόσον το κύριο ενδιαφέρον της εστιάζεται στο εμπόριο και κυρίως να έχουν οι κατασκευαστικές της εταιρείες ένα μεγάλο κομμάτι από την «πίτα» της ανοικοδόμησης» στη Συρία το κόστος της οποίας μπορεί να ξεπεράσει και τα 400 δισ. δολάρια.
Ακόμα και η Τουρκία ενδιαφέρεται να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με τον Άσαντ με διαμεσολαβητή την Μόσχα, αλλά ο Άσαντ δεν έκανε την προεκλογική χάρη στον Ερντογάν να συναντηθούν και να ξεκινήσουν εξομάλυνση από τη στιγμή που οι Τούρκοι μετά από τρεις ξεχωριστές αλλά διασυνδεόμενες στρατιωτικές επιχειρήσεις κατέχουν σημαντικά συριακά εδάφη στα βόρεια και βορειανατολικά της χώρας. Σε ό,τι αφορά το Συριακό Κουρδιστάν εκτιμάται ότι ηγεσία του βρίσκεται σε διαβουλεύσεις με την Δαμασκό έτσι ώστε να αποκτήσουν κάτι περισσότερο από αυτονομία κάτι λιγότερο από ανεξαρτησία.
Βέβαια ο Αραβικός Σύνδεσμος έκανε σαφή αναφορά στο Ψήφισμα 2254 του ΣΑ/ΟΗΕ το οποίο ζητάει διαπραγματεύσεις για πολιτικό διακανονισμό και σταδιακή επίλυση της συριακής κρίσης και τόνισε ότι η περαιτέρω ένταξη της Συρίας θα εξαρτηθεί από την προσπάθεια της για πολιτική λύση, την καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών και τη διευκόλυνση της επιστροφής των προσφύγων. Εδώ να πούμε ότι το καθεστώς Άσαντ επιτρέπει προς όφελος τους τις ροές του captagon προς πολλές αραβικές χώρες, μιας εξαιρετικά εθιστικής αμφεταμίνης που η οικογένειά του φέρεται να αξιοποίησε ως πηγή εσόδων άνω των 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης.
Προς το παρόν δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε αν και πότε η εξομάλυνση θα φέρει πίσω τους Σύρους πρόσφυγες. Η Ιορδανία επεξεργάζεται σχέδιο που η υλοποίηση του θα φέρει στο ίδιο τραπέζι το συριακό καθεστώς με την αντιπολίτευση, τουλάχιστον τα μετριοπαθή στοιχεία και να εξασφαλιστούν οι συνθήκες ασφαλούς επιστροφής των επιθυμούντων. Μην ξεχνάμε όμως ότι υπάρχουν περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο των τζιχαντιστών.
Τα δεδομένα της γεωπολιτικής κατάστασης στην περιοχή αναντίρρητα αλλάζουν. Διαφαίνεται πλέον ένας μειωμένος ρόλος των ΗΠΑ και μία σημαντική πτώση της επιρροής τους μέσα αυτήν σε αυτήν την πολυπολική διεθνή τάξη. Ναι μεν έχουν με σαφήνεια σταθεί εναντίον της ομαλοποίησης των σχέσεων των Αραβικών Κρατών με την Συρία αλλά η Σαουδική Αραβία με καλές σχέσεις με την Ρωσία και με ακόμα καλύτερες με την Κίνα κινείται αυτόνομα κάτι που εκνευρίζει τους Αμερικανούς που όμως συνεχίζουν να διατηρούν στην Συρία περί τους 1000 στρατιώτες για να πολεμούν τις τζιχαντιστικές ομάδες.
Τα αραβικά καθεστώτα έχουν προφανώς ως ένα σημείο αποδεχτεί σιωπηρά τον ρόλο του Ιράν ως περιφερειακού δρώντα και για αυτό δεν είχαμε από πλευράς Αράβων σοβαρές αντιδράσεις για την επίσκεψη του Ιρανού Προέδρου Εμπραχίμ Ραΐσι στην Δαμασκό την 2-3 Μαΐου, την πρώτη επίσκεψη Ιρανού προέδρου από το 2011. Πιστεύουν όμως ότι η Δαμασκός σταδιακά με μία ισχυρή αραβική πολιτική αλλά και νομισματική παρουσία εκεί θα μειώσει την ιρανική επιρροή στην χώρα κάτι που πιστεύουμε ότι που θα έβλεπε θετικά και το Ισραήλ. Παρ’ όλα αυτά οι κυρώσεις των ΗΠΑ και της ΕΕ δεν θα επιτρέψουν την άμεση είσοδο «χρήματος» στην Συρία ούτε μαζικές επιστροφές προσφύγων. Πάντως η πορεία της επανένταξης συνεχίζεται καθόσον χθες τα ΗΑΕ προσκάλεσαν την Συρία στην Διάσκεψη που οργανώνουν τον Νοέμβριο για την κλιματική αλλαγή στο Ντουμπάι μαζί με τον ΟΗΕ.
Από την πλευρά της η Ευρωπαϊκή Ένωση στην «αυλή της οποίας» βρίσκεται η Συρία και στην οποία βρίσκονται περί τα 2 εκατομμύρια Σύριοι πρόσφυγες, για μία ακόμα φορά δείχνει αργά αντανακλαστικά και περιμένει και πάλι να δει τι θα κάνει η Αμερική. Η Ελλάδα πολύ σωστά ως πρώτο βήμα, έχει ορίσει την πρέσβη Τασία Αθανασία ειδικό απεσταλμένο για τη Συρία τον Μάιο του 2020 (ήταν εκεί Πρέσβης μέχρι το 2012 που ανεστάλη η λειτουργία της Πρεσβείας μας) και καλά θα κάνει να ενεργοποιήσει την Πρεσβεία μας στην Δαμασκό, όπως έχουν κάνει και κάποιες άλλες χώρες της ΕΕ. Να πούμε ότι η Κίνα βρίσκει χώρο να εισέλθει και αναμένεται αργά ή γρήγορα να συμπεριλάβει την Συρία στην πρωτοβουλία «Belt and Road».
Αντί επιλόγου παραθέτουμε το τι είπε τώρα ο Βασιλιάς της Ιορδανίας Αμπντάλα πιστός Σύμμαχος των ΗΠΑ, ένας ηγέτης που υποστήριζε παλιά ότι χωρίς την αποχώρηση του Άσαντ δεν μπορεί να επιλυθεί η συριακή κρίση. «ο Άσαντ είναι πλέον σταθερός στην εξουσία, η κατάσταση που διαμορφώθηκε δεν αλλάζει και η Συρία δεν μπορεί να είναι πλέον απομονωμένη». Πάνω σε αυτήν την πραγματικότητα οι ΗΠΑ και η ΕΕ θα πρέπει να επανεξετάσουν την πολιτική τους και να λάβουν υπόψη και τις προτεραιότητες των Συμμάχων και Εταίρων που έχουν στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και έχουν ήδη «σπάσει» τις κυρώσεις της «Πράξης του Καίσαρα» η οποία μέχρι τώρα πλήττει πρωτίστως τον Συριακό λαό. Πλέον δεν έχει νόημα ούτε η απομάκρυνση του Άσαντ ούτε η συνέχιση της απομόνωσης της Συρίας. Στα εδάφη που ελέγχει επικρατεί ασφάλεια και σχετική σταθερότητα.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής
