Μέσα στις φλόγες που έχουν τυλίξει τη Μέση Ανατολή, ο φόβος για την τύχη των ομήρων που παραμένουν στα χέρια της Χαμάς γιγαντώνεται. Οι συγγενείς των απαχθέντων στέκονται επί έναν ολόκληρο χρόνο εγκλωβισμένοι σε έναν «ιδιωτικό πλανήτη» πόνου και απελπισίας γνωρίζοντας ότι η κλεψύδρα αδειάζει, αν δεν είναι ήδη πολύ αργά. Στο Φόρουμ Οικογενειών Ομήρων στο Τελ Αβίβ και στη διήγηση της Νόα Σταλί ξεδιπλώνονται όλες οι πτυχές ενός ασύλληπτου τραύματος.
Οι οικογένειες δεν γνωρίζουν εάν οι δικοί τους άνθρωποι, παιδιά, γονείς, συγγενείς, φίλοι, είναι ζωντανοί ή δεν άντεξαν. Αν ζουν, πώς ζουν. Πού τους κρατούν παγιδευμένους, πώς τους συμπεριφέρονται, αν κακοποιούνται, αν πεινάνε και κρυώνουν, αν έχουν πρόσβαση σε φάρμακα. Αν εκτός από το σώμα έχει αντέξει η ψυχή τους. Εκατόν ένας όμηροι παραμένουν στη Γάζα, οι 34 επιβεβαιωμένα νεκροί.
Το Φόρουμ είναι το αρχηγείο της αποστολής για την επιστροφή των ομήρων και ταυτόχρονα το ασφαλές καταφύγιο για τους ανθρώπους που σε ένα κόσμο που έχει συνεχίσει να κινείται, εκείνοι έχουν μείνει ακίνητοι. Σήμερα, για τις οικογένειες το «ημερολόγιο» δείχνει την 366η ημέρα του Οκτωβρίου 2023. Έτσι μετρά ο χρόνος στην Πλατεία των Ομήρων, εκεί όπου τους περιμένει στρωμένο ένα μεγάλο τραπέζι να καθίσουν γύρω του, ενώ μπροστά στέκεται μία κλεψύδρα σε φυσικό μέγεθος που αδειάζει.
Πηγή φωτογραφίας: Liberal/Ευαγγελία Μπίφη
Στα κεντρικά του Φόρουμ Οικογενειων Ομήρων στο Τελ Αβίβ, πρώην διπλωμάτες συνενώνουν δεκαετίες εμπειρίας και μάχονται εν μέσω ενός εξαιρετικά περίπλοκου και δαιδαλώδους, το λιγότερο που μπορεί να χαρακτηριστεί, πολιτικού και γεωπολιτικού περιβάλλοντος προκειμένου να βρεθεί η οδός της απελευθέρωσης των ομήρων. Οι Ντάνιελ Σεκ και Ράφι Γκάντζο, διατελέσαντες αμφότεροι πρεσβευτές του Ισραήλ στο εξωτερικό, δέχθηκαν στους χώρους του Φόρουμ τη διεθνή αποστολή δημοσιογράφων και ακαδημαϊκών στην οποία μετείχε το Liberal για μία εκτενή ενημέρωση μια ανάσα πριν συμπληρωθεί ένας χρόνος από την απόκοσμη 7η Οκτωβρίου του 2023. Δίπλα τους η Νόα Σαλί που μας διηγείται τον Γολγοθά που βίωσε η οικογένειά της, και ο οποίος συνεχίζεται για τους συγγενείς των εναπομεινάντων ομήρων.
Η τρίχρονη Άμπιγκεϊλ και ένα παράλληλο σύμπαν πόνου
«Για 52 ημέρες, απλά δεν υπήρχαμε, δεν ζούσαμε πραγματικά» - Πηγή φωτογραφίας: Liberal/Ευαγγελία Μπίφη
«Έως την 7η Οκτωβρίου, οι θείοι μου, στα 70 τους χρόνια, ζούσαν στο κιμπούτς Κφαρ Άζα και δύο από τις κόρες τους κατοικούσαν επίσης εκεί με τους συζύγους και τα παιδιά τους. Το πρωινό της 7ης Οκτωβρίου η εξαδέλφη μου Σμαντάρ πήγε τα τρία της παιδιά, τον εννιάχρονο Μάικλ, την εξάχρονη Αμάλια και την τρίχρονη Άμπιγκεϊλ στο ενισχυμένο δωμάτιό τους, και σε ένα κλάσμα του δευτερολέπτου έξω από το παράθυρο την πυροβόλησαν και την δολοφόνησαν μπροστά στα μάτια των παιδιών της. Τα παιδιά έτρεξαν έξω στον πατέρα τους, ο οποίος ήταν φωτορεπόρτερ και τραβούσε κάποιες φωτογραφίες πριν συνειδητοποιήσει τι συνέβαινε. Πήρε στην αγκαλιά τη μικρή Άμπιγκεϊλ και όλοι άρχισαν να τρέχουν. Πυροβολήθηκε ενώ κρατούσε την Άμπιγκεϊλ στην αγκαλιά του και έπεσε στο έδαφος. Ο Μάικλ και η Αμάλια νόμιζαν πως και οι δύο είχαν πεθάνει.
Έτρεξαν πίσω στο σπίτι. Πέρασαν ξανά δίπλα από τη νεκρή μητέρα τους και κλείστηκαν σε μια ντουλάπα. Από εκεί τηλεφώνησαν στη γιαγιά τους, τη θεία μου. Είπαν, ‘η μαμά είναι νεκρή, ο μπαμπάς είναι νεκρός, η Άμπιγκεϊλ είναι νεκρή’. Εκείνη δεν τους πίστεψε. Και τότε άνοιξαν την ντουλάπα και της έδειξαν τη σορό της Σμαντάρ. Και από εκείνο το σημείο τα παιδιά έμειναν κρυμμένα σε εκείνη τη ντουλάπα για 14 ώρες μέχρι να τα σώσουν οι ειδικές δυνάμεις.
Το κιμπούτς ήταν μία εμπόλεμη ζώνη σχεδόν για δύο ημέρες. Τα άλλα ξαδέλφια μου, μαμά, μπαμπάς και τρία παιδιά, βρίσκονταν στο καταφύγιο τους για σχεδόν 30 ώρες. Είχαν βγάλει από την πρίζα τις συσκευές τους και είχαν κλείσει το ηλεκτρικό ρεύμα. Και παρόλο που οι τρομοκράτες μπήκαν στο σπίτι τους, προφανώς, νόμιζαν ότι δεν βρίσκονταν εκεί και δεν τους βρήκαν. Έτσι ευτυχώς επέζησαν.
Λίγες ημέρες αργότερα άρχισαν να φθάνουν πληροφορίες ότι η Άμπιγκεϊλ είχε επιβιώσει. Σύρθηκε κάτω από το σώμα του πατέρα της και ούσα μία πολύ έξυπνη, πολυμήχανη τρίχρονη, έτρεξε στο σπίτι της φίλης της από το νηπιαγωγείο. Χτύπησε την πόρτα και άνοιξε ο πατέρας της φίλης της, ο οποίος ανήκε στην ομάδα πρώτης ανταπόκρισης και μόλις είχε φορέσει τη στολή του για να βγει έξω και να υπερασπιστεί το κιμπούτς. Όταν η Άμπιγκεϊλ τον είδε με το κράνος και τη στολή, άρχισε να τρέχει μακριά γιατί δεν τον αναγνώρισε και εκείνοι που είχαν δολοφονήσει τη μητέρα και τον πατέρα της ήταν επίσης ντυμένοι με ψεύτικες στολές των IDF. Τρομοκρατήθηκε και άρχισε να τρέχει. Εκείνος έτρεξε πίσω της και την έφερε μέσα στο σπίτι. Είδε ότι ήταν καλυμμένη με αίμα, αλλά συνειδητοποίησε, αφού την εξέτασε, ότι δεν ήταν το δικό της αίμα, και ότι ήταν καλά. Σωματικά ήταν σώα. Έδωσε την Άμπιγκεϊλ στη σύζυγό του Χαγκάρ, η οποία βρισκόταν στο δικό τους ασφαλές δωμάτιο με τα τρία τους παιδιά, τη Χουρία τεσσάρων ετών που είναι καλή φίλη της Άμπιγκεϊλ από το νηπιαγωγείο, τον Εβόλ, ένα οκτάχρονο αγόρι, και την Όφρι που γινόταν 10 χρονών εκείνο το Σαββατοκύριακο. Ο Αβιχάι μετά έφυγε για να προστατεύσει το κιμπούτς.
Γύρω στις 11 π.μ., 15 ένοπλοι τρομοκράτες μπήκαν στο σπίτι και πήραν αυτή τη γυναίκα και αυτά τα τέσσερα παιδιά με το αυτοκίνητό της στη Γάζα. Και για 52 ημέρες δεν ξέραμε τίποτα για το πού βρισκόταν η Άμπιγκεϊλ. Αν ήταν ζωντανή, αν ήταν νεκρή, αν έτρωγε, αν ήταν με την Χαγκάρ και τα παιδιά. Δεν είχαμε καμία ιδέα πού ήταν και τι περνούσε. Για 52 ημέρες, απλά δεν υπήρχαμε, δεν ζούσαμε πραγματικά. Υπήρξαμε στον δικό μας ιδιωτικό πλανήτη του πόνου, του απόλυτου πόνου. Μετά από 52 ημέρες η Άμπιγκεϊλ, η Χαγκάρ και τα τρία παιδιά της απελευθερώθηκαν [σ.σ. με τη συμφωνία εκεχειρίας στη Γάζα] και εκείνη την ημέρα, κατά ένα μικρό ή μεγάλο τρόπο η «7η Οκτωβρίου» τελείωσε για την οικογένειά μου.
Η ξαδέλφη μου, η Σμαντάρ σκοτώθηκε στις 7 Οκτωβρίου, και αυτό ήταν φρικτό και σπαρακτικό, και ο σύζυγός της… Αλλά είχε μια αρχή και ένα τέλος και μετά μείναμε να το αντιμετωπίσουμε. Η Άμπιγκεϊλ όμως δεν ήταν ‘ούτε εδώ ούτε εκεί’ για 52 ημέρες και δεν γνωρίζαμε τι της συνέβαινε. Οι ζωές μας είχαν πραγματικά παγώσει. Και αυτό κράτησε 52 ημέρες. Τώρα έχουν περάσει 353 ημέρες [σ.σ. συναντήσαμε την Νόα στις 24 Σεπτεμβρίου] και τόσες οικογένειες εξακολουθούν να ζουν σε αυτόν τον τρομερό πλανήτη της απελπισίας. Είναι απλά σπαρακτικό. Πραγματικά σπαρακτικό. Και από την άλλη, δείχνουν τόση δύναμη, ξυπνώντας κάθε πρωί και κάνοντας ό,τι νιώθουν ότι μπορούν να κάνουν για να προσπαθήσουν να δώσουν φωνή στους αγαπημένους τους. Είναι πατεράδες, μητέρες, κόρες, γιοι παππούδες, γιαγιάδες, θείοι, θείες, μέλη της οικογένειας. Άνθρωποι που δεν θα έπρεπε ποτέ να τους έχουν πάρει από τους δικούς τους και οι οποίοι δεν θα έπρεπε να είναι εκεί ούτε λεπτό περισσότερο».
Πίσω από αυτή την ιστορία, μία από τις αμέτρητες φρικτές ιστορίες της 7ης Οκτωβρίου, προβάλλει ένα τραύμα παγιδευμένο σε μία πολυπλοκότητα που εμποδίζει έστω και τα πιο αχνά βήματα προς μία διαδικασία θεραπευτικής αντιμετώπισης. Δεν μπορεί να γίνει διαχείριση της διαταραχής μετατραυματικού στρες όταν βρίσκεσαι εν μέσω ανοιχτού τραύματος, μας λέει ο Ντάνιελ Σεκ και αναφέρεται στην περίπτωση της Ραζμπίν Αμί. Η ίδια κρατήθηκε όμηρος και απελευθερώθηκε έπειτα σχεδόν δύο μήνες, Ο σύζυγός της όμως παραμένει στα χέρια της Χαμάς, ενώ άλλα μέλη της οικογένειάς της δολοφονήθηκαν. Κουβαλάει και τις τρεις πτυχές του τραύματος.
Υπάρχει, όμως και ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας που κάνει τους ανθρώπους να βιώνουν ακόμα πιο τραυματικά την εμπειρία τους αυτή, πέραν από την προσωπική ή οικογενειακή απώλεια, ο οποίος έγκειται στο γεγονός ότι ζούσαν σε μικρές κοινότητες, όπου όλοι γνωρίζονται. Το κιμπούτς ισοδυναμεί με οικογένεια και ο πόνος του ενός προβάλλεται στα υπόλοιπα μέλη ως βίωμα. Το κιμπούτς Νιρ Οζ ενδεικτικά, ήταν μια μικρή κοινότητα με λίγο πάνω από 400 κατοίκους πριν την 7η Οκτωβρίου, και 130 εξ αυτών είτε δολοφονήθηκαν είτε απήχθησαν, δηλαδή περισσότερο από το ένα τέταρτο του πληθυσμού της κοινότητας. Οι άνθρωποι αυτοί ζούσαν ως μία οικογένεια. Μεγάλωσαν μαζί, έτρωγαν μαζί, συνέχεια μαζί. Είναι πολλαπλά τα τραύματα για αυτούς τους ανθρώπους. Είναι ο εσωτερικός κύκλος της οικογένειας, αλλά και η ευρύτερη οικογένεια της κοινότητας.
«Bring them home»
Ο Ντάνιελ Σεκ και η Νόα Σταλί στην έδρα του Φόρουμ στο Τελ Αβίβ - Πηγή φωτογραφίας: Liberal/Ευαγγελία Μπίφη
Στην έδρα του Φόρουμ Οικογενειών Ομήρων διπλωμάτες, νομικοί, επαγγελματίες Υγείας, κοινωνικοί λειτουργοί, άνθρωποι του χώρου των μίντια στηρίζουν με όλους τους τρόπους. Από την παροχή νομικής βοήθειας και την ψυχολογική υποστήριξη έως την εγχώρια και διεθνή προβολή του αγώνα για την επιστροφή των απαχθέντων.
Ασύλληπτη αγωνία μαζί με πικρία και απογοήτευση πηγάζει από το Φόρουμ τόσο για τους κυβερνητικούς χειρισμούς ως προς μία συμφωνία εκεχειρίας που παρέμενε και παραμένει άπιαστη, αλλά και για εκείνη την αρχική δήλωση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, ότι η επίθεση της Χαμάς «δεν έγινε εν κενώ». Ανεξαρτήτως του ευρύτερου πλαισίου του Μεσανατολικού, στις 7 Οκτωβρίου του 2023 άμαχοι σφαγιάζονταν και ρίχνονταν σε φορτηγά για να μεταφερθούν ως λάφυρα στη Γάζα.
«Στην αρχή πιστεύαμε ότι αυτό ήταν κάτι προσωρινό και ότι μέσα σε λίγες εβδομάδες θα τελείωνε. Μεταξύ των χιλιάδων ανθρώπων που συγκεντρώθηκαν γύρω από αυτό το Φόρουμ, δεν νομίζω ότι υπήρξε ούτε ένας που νόμιζε πως θα χρειάζονταν περισσότερο από μερικές εβδομάδες. Πήραν ομήρους, θα θέλουν να τους ανταλλάξουν, θα υπάρξουν διαπραγματεύσεις, και είτε η κατάσταση συνεχίζει ως έχει, είτε οδεύουμε σε πόλεμο. Αλλά το ζήτημα των ομήρων θα έληγε», λέει ο συνταξιοδοτηθείς διπλωμάτης Ντάνιελ Σεκ.
Όσον αφορά τις πολύμηνες μεσολαβητικές προσπάθειες για την επίτευξη εκεχειρίας στη Λωρίδα της Γάζας προς απελευθέρωση των ομήρων και ειδικότερα τη στάση της Ουάσινγκτον, ο ίδιος επισημαίνει πρώτα πως στο σκέλος της στήριξης των συγγενών έχει σταθεί υποδειγματική -«ορισμένοι έχουν εξ αυτών έχουν ανταλλάξει μηνύματα στο WhatsApp με τον ίδιο τον Τζο Μπάιντεν, και λαμβάνουν συστηματική ενημέρωση από τον σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, και τον πρέσβη στο Ισραήλ».
Για το σκέλος της μεσολάβησης αναφέρει πως σαφώς οι Ηνωμένες Πολιτείες κρατούν ρόλο-κλειδί στις διαπραγματεύσεις και υποστηρίζει πως «η θλιβερή αλήθεια είναι πως δεδομένου ότι αυτή είναι μία διαπραγμάτευση που έχει δύο μέρη, και μεσολαβητές, δυστυχώς η πιο κινητοποιημένη πλευρά είναι αυτή των μεσολαβητών, ειδάλλως θα είχε υπάρξει ήδη συμφωνία». Οι πρώην διπλωμάτες που μας μιλούν έχουν ηγηθεί όλο αυτό το διάστημα ευαίσθητων και αναγκαστικά «αθόρυβων» πρωτοβουλιών για τις οποίες «ίσως μια μέρα γράψουν βιβλίο», λέει ο Ντάνιελ Σεκ.
Στο τραπέζι, όπου μας δέχθηκαν, έχουν καθίσει επικεφαλής κυβερνήσεων, υπουργοί, εκλεγμένοι αξιωματούχοι, επικεφαλής θρησκευτικών κοινοτήτων. Και οι πρεσβευτές σχεδόν όλων των χωρών στο Ισραήλ. Οι μόνοι που δεν έχουν καθίσει στο τραπέζι αυτό είναι οι πρεσβευτές Ρωσίας και Κίνας, αν αυτό έχει κάτι να προσθέσει στη μεγάλη εικόνα.
Ερωτηθείς από το Liberal, αν υπάρχουν τρόποι να ασκήσει μεγαλύτερη πίεση η κυβέρνηση Μπάιντεν, απαντά: «Όταν ρωτάμε αν μπορούν να γίνουν περισσότερα, η προφανής απάντηση είναι ‘ναι’ γιατί υπάρχουν 101 άνθρωποι που κρατούνται, οπότε σίγουρα πρέπει να υπάρχει κάτι ακόμη. Ειδικότερα, ‘ναι’ θεωρώ υπάρχουν τρόποι να ασκηθούν πιέσεις στο Κατάρ για παράδειγμα, που δεν έχουν ασκηθεί, για λόγους που σέβομαι γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι εδώ μόνο για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα του Ισραήλ ή των ομήρων, έχουν πολλούς παράγοντες να συνυπολογίσουν. Δεν νιώθω αμήχανα να ασκήσω κριτική γιατί κάνουν για εμάς περισσότερα από οποιονδήποτε άλλον».
Η Νόα επισημαίνει αναφερόμενη στην εκεχειρία του Νοεμβρίου 2023: «Δεν ξέρω πού θα ήταν η Άμπιγκεϊλ και πάνω από άλλοι 100 άνθρωποι σήμερα αν δεν ήταν η επιμονή αυτής της διακυβέρνησης [σ.σ. Μπάιντεν]». Και συμπληρώνει: «Ο ένας στόχος είναι να καταστραφεί η Χαμάς και ο άλλος είναι να σωθούν οι όμηροι. Ο ένας από αυτούς τους στόχους, έχει ένα χρονικό όριο -οι ζωές των ομήρων μπορούν να σωθούν μόνο τώρα. Για κάποιους από αυτούς, είναι ήδη πολύ αργά. Μπορείτε να νικήσετε τη Χαμάς σε έξι μήνες ή σε ένα χρόνο. Δεν μπορείτε να αφήσετε αυτούς τους ανθρώπους άλλον ένα χρόνο σε αιχμαλωσία».
