Το Ισραήλ ανησυχεί ότι η διείσδυση της Άγκυρας στη μετά Άσαντ Συρία μπορεί να καταλήξει να αντικαταστήσει την ιρανική απειλή με μία τουρκική. Η Τουρκία ωστόσο δεν είναι Ιράν, αλλά μέλος του ΝΑΤΟ και αν και άκρως προβληματικός εταίρος, είναι εταίρος της Ουάσινγκτον. Ο Ντόναλντ Τραμπ προσφέρεται να λύσει τα προβλήματα του Ισραήλ με την Τουρκία, αρκεί οι απαιτήσεις να είναι «λογικές» κατά τα όσα δήλωσε, μετ' επαίνων για τον Ερντογάν, δίπλα στον Μπενιαμίν Νετανιάχου στο Οβάλ Γραφείο.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός έχει γίνει δεκτός δύο φορές στον Λευκό Οίκο, προτού καν ο Ντόναλντ Τραμπ συμπληρώσει 100 ημέρες στην προεδρία και ενώ την ίδια στιγμή άλλοι ηγέτες -και πρωτίστως ο ίδιος ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν- διακαώς περιμένουν πότε θα λάβουν πρόσκληση. Αυτό από μόνο του επιβεβαιώνει τη μακρά διμερή στρατηγική συμμαχία, παρότι ο Τραμπ συμπεριφέρθηκε ως κλασικός Τραμπ και έναντι του Μπενιαμίν Νετανιάχου στο σκέλος των «εγκωμίων» προς τον Ερντογάν μπροστά στις κάμερες.
Στις από κοινού δηλώσεις των δύο ηγετών στο Οβάλ Γραφείο, ο Νετανιάχου εξέφρασε τις ισραηλινές ανησυχίες για την τουρκική επιρροή στη Συρία. «Έχουμε σχέσεις γειτονίας με την Τουρκία που έχουν επιδεινωθεί και δεν θέλουμε να δούμε τη Συρία να χρησιμοποιείται από οποιονδήποτε, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, ως βάση για επιθέσεις κατά του Ισραήλ», δήλωσε. Το Ισραήλ εξάλλου εμπράκτως έστειλε «μήνυμα» στην Τουρκία, τις προηγούμενες ημέρες, με τις αεροπορικές επιδρομές εντός της Συρίας, όπου μεταξύ των στόχων ήταν δύο αεροπορικές βάσεις (Τ4 ή Τίγιας στα ανατολικά της Χομς και μία άλλη κοντά στη Χάμα), στις οποίες προορίζονταν να εγκατασταθούν τουρκικές δυνάμεις. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός ανέφερε ότι συζητήθηκε το πώς μπορεί να αποφεχθεί οποιαδήποτε σύγκρουση, και προσέθεσε ότι «δεν μπορούμε να έχουμε καλύτερο συνομιλητή από τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών για το σκοπό αυτό».
Η συνέχεια δόθηκε από τον ίδιο τον Ντόναλντ Τραμπ, που προσφέρθηκε να μεσολαβήσει μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας, επικαλούμενος τις «καλές σχέσεις» που έχει με τον πρόεδρο Ερντογάν, αρκεί οι απαιτήσεις του Ισραήλ να είναι «λογικές», όπως είπε χαρακτηριστικά, γεγονός που έκανε τα ελεγχόμενα από την κυβέρνηση τουρκικά μέσα ενημέρωσης να θριαμβολογούν. Το Τελ Αβίβ ωστόσο δεν ξεχνά ότι ο Ερντογάν είναι δηλωμένος υποστηρικτής της Χαμάς και ένας από τους κορυφαίους επικριτές του Ισραήλ στην παγκόσμια σκηνή. Μόλις πριν από δέκα ημέρες εκστόμιζε κατάρες. καλώντας τον Αλλάχ να «καταστρέψει το σιωνιστικό Ισραήλ».
«Έχω πολύ, πολύ καλές σχέσεις με την Τουρκία και με τον ηγέτη της και πιστεύω ότι θα τα καταφέρουμε. Ελπίζω λοιπόν ότι αυτό δεν θα αποτελέσει πρόβλημα. Δεν νομίζω ότι θα είναι πρόβλημα», δήλωσε ο Τραμπ. «Τυχαίνει να μου αρέσει και εγώ του αρέσω... και δεν είχαμε ποτέ πρόβλημα», συνέχισε αναφερόμενος στον Ερντογάν. «Αν έχετε πρόβλημα με την Τουρκία, πιστεύω πραγματικά ότι θα μπορέσετε να το λύσετε» δήλωσε και απευθυνόμενος στο σημείο αυτό στον Νετανιάχου, είπε: «Οποιοδήποτε πρόβλημα έχετε με την Τουρκία, νομίζω ότι μπορώ να το λύσω. Θέλω να πω, εφόσον είστε λογικοί, πρέπει να είστε λογικοί. Πρέπει να είμαστε λογικοί».
Αναφερόμενος στη Συρία, ο Αμερικανός πρόεδρος υποστήριξε ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν ανέλαβε αρχικά την ευθύνη για την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ, αλλά αποδέχθηκε τον ρόλο του αφού τον διαβεβαίωσε ότι δεν υπάρχει «κανένα πρόβλημα». Ανέφερε συγκεκριμένα ο Τραμπ: «Είπα ότι πέτυχαν αυτό που κανείς δεν κατάφερε να κάνει, αυτό που έκανες δεν κατάφερε κανείς να κάνει εδώ και 2.000 χρόνια. Πήρατε τη Συρία. Φυσικά, είπα ότι την πήρατε μέσω πληρεξουσίων. 'Όχι, δεν είμαι εγώ', είπε [σ.σ. ο Ερντογάν]. Αλλά του είπα: 'Όχι, ήσουν εσύ, αλλά δεν πειράζει'. Τότε είπε: 'Ναι, ίσως ήμουν εγώ»...
Χωρίς να είναι καθόλου σαφές σε ποιο βαθμό οι δηλώσεις αυτές του Τραμπ είναι αντιπροσωπευτικές όσων πραγματικά διημείφθησαν κατ’ ιδίαν με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό πίσω από τις κλειστές πόρτες ή αν αποτελούν ένα ακόμη επικοινωνιακό πυροτέχνημά του, οι αρχικές εντυπώσεις που δημιουργήθηκαν δεν ευνοούν το Ισραήλ και δημοσίως τουλάχιστον έγιναν δεκτές με ενθουσιασμό από την Άγκυρα, ενώ φάνηκε να αναπτερώσαν τις ελπίδες ότι η επιδιωκόμενη επίσκεψη στον Λευκό Οίκο θα μπορούσε όντως να γίνει στα τέλη Μαΐου, όπως φημολογείται τις τελευταίες ημέρες στην τουρκική πρωτεύουσα.
Αξίζει πάντως να επισημανθεί και μία λεπτομέρεια στη δηλώσεις του Τραμπ: Ο Αμερικανός πρόεδρος ανέφερε ως παράδειγμα των καλών σχέσεων που διατηρεί με τον Ερντογάν τη συμφωνία, κατά την πρώτη προεδρική του θητεία, για την απελευθέρωση του πάστορα Άντριου Μπράνσον, ο οποίος ήταν κρατούμενος στις τουρκικές φυλακές κατηγορούμενος για τρομοκρατία και εμπλοκή στην απόπειρα πραξικοπήματος του 2016. Η συμφωνία όμως εκείνη οτιδήποτε άλλο παρά παράδειγμα αγαστών σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας μπορεί να αποτελέσει. Ο Ερντογάν είχε αναγκαστεί να απελευθερώσει τον Αμερικανό πάστορα το 2018 κατόπιν ευθείας απειλής του Τραμπ ότι θα καταστρέψει την τουρκική οικονομία αν δεν το πράξει και αφού «πάγωσε» στις Ηνωμένες Πολιτείες περιουσιακά στοιχεία Τούρκων υπουργών.
Την ίδια ώρα, οι επικριτές το Τραμπ, συμπεριλαμβανομένων και Ρεπουμπλικανών, κατηγορούν τον Αμερικανό πρόεδρο για τους επαίνους του προς τον αυταρχικό Ερντογάν. Ο θαυμασμός όμως του Τραμπ προς «ισχυρούς» πολιτικούς άνδρες είναι γνωστός παλαιόθεν. Επιδίωξε να οικοδομήσει στενούς δεσμούς κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του και με ηγέτες αντιπάλων των ΗΠΑ χωρών, όπως οι πρόεδροι της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν, της Κίνας Σι Τζινπίνγκ και της Βόρειας Κορέας Κιμ Γιονγκ Ουν. Ειδικά για τον τελευταίο, το 2018 είχε χρησιμοποιήσει -προς έκπληξη τότε των πάντων- τις ίδιες ακριβώς εκφράσεις που χρησιμοποιεί σήμερα και για τον Ερντογάν: «Έχουμε μια πολύ καλή σχέση. Του αρέσω. Μου αρέσει. Τα πάμε καλά».
Εκείνο που συζητήθηκε αλλά ως ήταν αναμενόμενο δεν ακούστηκε στις από κοινού δηλώσεις Τραμπ και Νετανιάχου σε σχέση με την Τουρκία ήταν το θέμα της επιστροφής της Άγκυρας στο πρόγραμμα των F-35. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός πιέζει τις ΗΠΑ να εμποδίσουν την πώληση των μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς στην Τουρκία, επικαλούμενος ανησυχίες σχετικά με την αυξανόμενη επιρροή της Άγκυρας στη Συρία.
Ο Νετανιάχου έθεσε το θέμα των F-35 κατά τη διάρκεια πολλαπλών τηλεφωνικών επαφών με τον υπουργό Εξωτειρκών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, τις περασμένες εβδομάδες, σύμφωνα τουλάχιστον με δυτικούς αξιωματούχους που επικαλείται το Middle East Eye. Εξάλλου, και ο ίδιος ο Νετανιάχου έχει δηλώσει ανοικτά ότι θα πιέσει τον Τραμπ για να μη δώσει στην Τουρκία τα F-35.
Η στάση του Τραμπ στο θέμα και η απάντησή του που έδωσε στον Νετανιάχου θα αποκαλυφθεί λογικά στο άμεσο μέλλον από τις ανάλογες απαντήσεις που θα λάβει η τουρκική πλευρά. Ήδη, σύμφωνα με τη φιλοκυβερνητική εφημερίδα Turkiye, τουρκική αντιπροσωπεία αναμένεται αυτές τις ημέρες να μεταβεί στην Ουάσινγκτον για να συμμετάσχει σε σχετικές συνομιλίες. «Στις εν λόγω συνομιλίες θα συζητηθούν θέματα, όπως η ανάπτυξη νέων συνεργασιών στην αμυντική βιομηχανία και η απαλλαγή από τις κυρώσεις CAATSA» (σ.σ. που οδήγησαν στην αποβολή της Τουρκίας από το πρόγραμμα των F-35 στην πρώτη θητεία του Τραμπ).
Ο απεσταλμένος του Αμερικανού προέδρου για τη Μέση Ανατολή, Στιβ Γουίτκοφ, είχε δηλώσει προ ημερών ότι «έρχονται πολλές καλές και θετικές ειδήσεις από την Τουρκία» ως αποτέλεσμα της τηλεφωνικής επικοινωνίας, στις 16 Μαρτίου, μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν. Ο Τραμπ έχει εμφανιστεί μάλιστα να το «σκέφτεται» για τα F-35, κατά διπλωματικές πηγές που μίλησαν υπό καθεστώς ανωνυμίας στο δίκτυο Fox, υπό τον όρο να θέσει η Τουρκία εκτός λειτουργίας τα ρωσικά συστήματα αεράμυνας S-400. Ο πρώην πρέσβης της Τουρκίας στην Ουάσινγκτον και διπλωματικός σύμβουλος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Ναμίκ Ταν, εκτιμά ότι «η ικανοποίηση του Γουίτκοφ πηγάζει από τις διαβεβαιώσεις που έλαβε ο Τραμπ από τον Ερντογάν για την αποκατάσταση των σχέσεων με το Ισραήλ, ότι δηλαδή θα απέχει από 'οπαδισμό' υπέρ της Χαμάς και ότι δεν θα ξεκινήσει νέα στρατιωτική επιχείρηση ανατολικά του Ευφράτη στη Συρία».
Με τις προθέσεις της νέα αμερικανικής κυβέρνησης έναντι του Ερντογάν να παραμένουν ακόμη αδιευκρίνιστες ή πιθανώς υπό διαμόρφωση, προς ενίσχυση των ελληνικών και ισραηλινών θέσεων έρχεται το διακομματικό νομοσχέδιο στη Βουλή Αντιπροσώπων των ΗΠΑ, το οποίο θεσμοθετεί και διευρύνει το τριμερές σχήμα συνεργασίας «3+1» μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ελλάδας, του Ισραήλ και της Κύπρου, με στόχο την περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας και της θαλάσσιας ασφάλειας.
Το νομοσχέδιο βασίζεται στον Νόμο για την Ασφάλεια και την Ενεργειακή Συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο του 2019 (EastMed Act) και στον νόμο περί Αμυντικής και Διακοινοβουλευτικής Συνεργασίας ΗΠΑ-Ελλάδας του 2021. Φέρει τον τίτλο «Νόμος Συνεργασίας για την Αντιμετώπιση της Τρομοκρατίας και την Ασφάλεια στη Θάλασσα στην Ανατολική Μεσόγειο μεταξύ ΗΠΑ-Ελλάδας-Ισραήλ του 2025» και αν γίνει νόμος του κράτους των ΗΠΑ, θα ενισχύσει την αμερικανική παρουσία και τη μακροπρόθεσμη δέσμευση της Ουάσινγκτον στην περιοχή. Η πρόταση νόμου, που πρέπει να εγκριθεί από τα δύο σώματα του Κογκρέσου προτού υπογραφεί σε νόμο, αποτελεί πρωτοβουλία του Αμερικανοελληνικού Ινστιτούτου (ΑΗΙ) και εισήχθη από τη βουλευτή Νικόλ Μαλλιωτάκη και τους έτερους εισηγητές βουλευτές Τομας Κιν Τζούνιορ, Νταν Γκόλντμαν και Τζος Γκότχαϊομερ, δηλαδή αποτελεί μία συνεργασία των δύο ισχυρών λόμπι στην αμερικανική πρωτεύουσα, του ελληνικού και του εβραϊκού.
Πώς θα αντιδράσει η Άγκυρα σε όλα αυτά; Την Παρασκευή, η Τουρκία ετοιμάζεται να φιλοξενήσει τον μεταβατικό πρόεδρο της Συρίας Αχμέντ αλ Σάαρα, στο πλαίσιο του Φόρουμ Διπλωματίας της Αττάλειας. Εκεί αναμένεται, σύμφωνα με τουρκικές διπλωματικές πηγές, να ληφθούν κάποιες αποφάσεις. Η δημοσιογράφος του CNN Turk στην Άγκυρα, Ντιτσλέ Τζάνοβα, με αξιόπιστες πηγές στο περιβάλλον του Τούρκου προέδρου, αναφέρει: «Πρώτα απ' όλα, η Άγκυρα είχε δηλώσει ότι θα ήθελε να δει για ένα διάστημα ότι εφαρμόζεται η συμφωνία με τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις [σ.σ. εννοεί την ενσωμάτωσή των κουρδικών δυνάμεων στον στρατό της Συρίας]. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει η κινητικότητα που αναμενόταν και αυτό θα είναι επίσης μεταξύ των σημαντικών θεμάτων. Η συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας είναι ένα θέμα που έχει δουλευτεί εδώ και αρκετό καιρό και έχει διαμορφωθεί ένας οδικός χάρτης. Αυτό θα συζητηθεί επίσης». Η αναφερόμενη συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας αφορά και τις τουρκικές βάσεις στη Συρία. Η απάντηση της Άγκυρας στη δήλωση Νετανιάχου από τον Λευκό Οίκο ότι δεν θέλει τουρκικές βάσεις στη Συρία φαίνεται να προκύπτει εμμέσως μέσω των διαρροών στην Ντιτσλέ Τζάνοβα: «Θα κάνουμε τα βήματα που κρίνουμε απαραίτητα».
