Ένα νέο κύμα «εκρωσισμού» βιώνει η Λευκορωσία, καθώς η Μόσχα επεκτείνει την οικονομική, πολιτική και πολιτιστική της κυριαρχία καταπατώντας την εθνική ταυτότητα της χώρας, μεταδίδει σε ρεπορτάζ του το Associated Press.
Δεν είναι η πρώτη φορά που κάτι τέτοιο συμβαίνει. Η Ρωσία υπό τους τσάρους και την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης επέβαλε τη γλώσσα, τα σύμβολα και τους θεσμούς της στη Λευκορωσία. Αλλά με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991, η χώρα άρχισε να διεκδικεί την ταυτότητά της και η λευκορωσική γλώσσα έγινε η επίσημη γλώσσα, ενώ η εθνική σημαία αντικατέστησε μια εκδοχή του σφυροδρέπανου.
Όμως όλα αυτά άλλαξαν το 1994, όταν ο Αλεξάντερ Λουκασένκο ανέβηκε στην εξουσία. Ο αυταρχικός ηγέτης κατέστησε τη ρωσική γλώσσα επίσημη γλώσσα, μαζί με τη λευκορωσική, και εξαφάνισε τα εθνικά σύμβολα.
Με τον Λουκασένκο να ελέγχει τη χώρα εδώ και πάνω από τρεις δεκαετίες, έχει επιτρέψει στη Ρωσία να κυριαρχήσει σε όλες τις πτυχές της ζωής στη Λευκορωσία, μια χώρα 9,5 εκατομμυρίων ανθρώπων. Η λευκορωσική γλώσσα, η οποία όπως και η ρωσική χρησιμοποιεί το κυριλλικό αλφάβητο, δεν ακούγεται πλέον σχεδόν καθόλου στους δρόμους του Μινσκ και άλλων μεγάλων πόλεων.
Οι επίσημες συναλλαγές διεξάγονται στη ρωσική γλώσσα, η οποία κυριαρχεί στην πλειονότητα των μέσων ενημέρωσης. Ο Λουκασένκο μιλάει μόνο ρωσικά και οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι συχνά δεν χρησιμοποιούν τη μητρική τους γλώσσα.
Αλεξάντερ Λουκασένκο (AP Photo)
Στην έναρξη της φετινής σχολικής χρονιάς, ο 15χρονος Λευκορώσος Μικαλάι ανακάλυψε ότι οι δάσκαλοι και οι διευθυντές του δεν τον αποκαλούσαν πλέον με αυτό το όνομα. Αντ' αυτού, τον αποκαλούσαν Νικολάι, τη ρωσική εκδοχή του ονόματός του, γράφει ο δημοσιογράφος του AP.
Η χώρα εξαρτάται από τα ρωσικά δάνεια και τη φθηνή ενέργεια και έχει δημιουργήσει μια πολιτική και στρατιωτική συμμαχία με τη Μόσχα, επιτρέποντας στον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν να αναπτύσσει στρατεύματα και πυραύλους στο έδαφός της, το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
«Καταλαβαίνω ότι η Λευκορωσία μας είναι υπό κατοχή [...] Και ποιος είναι ο πρόεδρος εκεί; Όχι ο Λουκασένκο. Ο πρόεδρος είναι ο Πούτιν», δήλωσε η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, η οποία κέρδισε το Νόμπελ λογοτεχνίας το 2015 και ζει εξόριστη στη Γερμανία. «Το έθνος έχει ταπεινωθεί και θα είναι πολύ δύσκολο για τους Λευκορώσους να συνέλθουν από αυτό».
Οι ειδικοί λένε ότι η Μόσχα επιδιώκει να εφαρμόσει στη Λευκορωσία αυτό που το Κρεμλίνο σκόπευε να κάνει στη γειτονική Ουκρανία όταν άρχισε ο πόλεμος εκεί το 2022.
«Είναι προφανές ότι τα παιδιά μας στερούνται σκόπιμα τη μητρική τους γλώσσα, την ιστορία και τη λευκορωσική ταυτότητα, αλλά οι γονείς έχουν λάβει αυστηρές συμβουλές να μην κάνουν ερωτήσεις σχετικά με τον εκρωσισμό», δήλωσε ο πατέρας του Μικαλάι, Ανατόλι, ο οποίος μίλησε στο Associated Press υπό τον όρο να μην χρησιμοποιηθεί το επώνυμό του, υπό το φόβο αντιποίνων.
«Ενημερωθήκαμε για την αλλαγή του προγράμματος σπουδών [σύμφωνα με αυτό της] Ρωσίας φέτος και μας έδειξαν μια προπαγανδιστική ταινία για το πώς οι ουκρανικές ειδικές υπηρεσίες φέρονται να στρατολογούν τους εφήβους μας και να τους αναγκάζουν να διαπράττουν σαμποτάζ στη Λευκορωσία», είπε.
Το σχολείο του Μικαλάι ήταν ένα από τα λίγα όπου ορισμένα μαθήματα διεξάγονταν στα λευκορωσικά.
Διαδηλωτές ανάβουν τους φακούς των τηλεφώνων τους και ανεμίζουν τις ερυθρόλευκες σημαίες που έγιναν σύμβολα της αντιπολίτευσης κατά τη διάρκεια αντικυβερνητικής διαδήλωσης στην πλατεία Ανεξαρτησίας στο Μινσκ της Λευκορωσίας, στις 19 Αυγούστου 2020. (AP Photo, File)
Ο βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Αλές Μπιαλιάτσκι, ο οποίος καταδικάστηκε το 2023, απαίτησε η δίκη του να διεξαχθεί στα λευκορωσικά. Το δικαστήριο απέρριψε το αίτημά του και τον καταδίκασε σε 10 χρόνια κάθειρξη.
Ο Λουκασένκο χλευάζει τη μητρική του γλώσσα, λέγοντας ότι «τίποτα σπουδαίο δεν μπορεί να εκφραστεί στα λευκορωσικά. ... Υπάρχουν μόνο δύο μεγάλες γλώσσες στον κόσμο: Τα ρωσικά και τα αγγλικά».
Το 1994, περίπου το 40% των μαθητών παρακολουθούσαν μαθήματα στη λευκορωσική γλώσσα. Σήμερα το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί σε λιγότερο από 9%.
«Η λευκορωσική γλώσσα γίνεται όλο και περισσότερο αντιληπτή ως ένδειξη πολιτικής απείθειας και εγκαταλείπεται υπέρ της ρωσικής γλώσσας στη δημόσια διοίκηση, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, κατόπιν εντολών της ιεραρχίας ή από φόβο διακρίσεων», δήλωσε η Αναΐς Μαρίν, ειδική εισηγήτρια των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Λευκορωσία.
Ταυτόχρονα, «όλο και περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να μιλούν τη λευκορωσική γλώσσα, η οποία έχει γίνει ένα από τα σύμβολα της ελευθερίας, αλλά φοβούνται να το κάνουν δημόσια», δήλωσε η Αλίνα Ναχορνάγια, συγγραφέας του βιβλίου «Language 404».
Όπως η Ουκρανία, έτσι και οι Λευκορώσοι είχαν μια επιθυμία προσέγγισης με την Ευρώπη που συνόδευε το εθνικιστικό τους συναίσθημα, δήλωσε ο Λευκορώσος αναλυτής Βαλερί Καρμπαλέβιτς.
«Αλλά το Κρεμλίνο αντιλήφθηκε γρήγορα τον κίνδυνο και ξεκίνησε τη διαδικασία του εκρωσισμού στη Λευκορωσία», πρόσθεσε.
Αυτό ώθησε φιλορωσικές οργανώσεις, κοινά εκπαιδευτικά προγράμματα και πολιτιστικά έργα να ξεφυτρώσουν «σαν τα μανιτάρια μετά τη βροχή - με φόντο τις σκληρές καταστολές εναντίον κάθε τι λευκορωσικού», δήλωσε.
Όταν το Κρεμλίνο άρχισε να υποστηρίζει τον Λουκασένκο κατά των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων το 2020, εξασφάλισε την αφοσίωσή του και έλαβε carte blanche στη Λευκορωσία.
«Σήμερα, ο Λουκασένκο πληρώνει τον Πούτιν με την κυριαρχία μας», δήλωσε η ηγέτιδα της αντιπολίτευσης Σβιατλάνα Τσικχανούσκαγια. «Η λευκορωσική εθνική ταυτότητα, ο πολιτισμός και η γλώσσα είναι τα ισχυρότερα όπλα μας ενάντια στον [...] εκρωσισμό».
