Προληπτικές συλλήψεις. Μπλόκα στους δρόμους. «Μαύρο» στο Διαδίκτυο. Εκκαθαρίσεις στα πανεπιστήμια. Η θεοκρατία του Ιράν επιστρατεύει όλα τα μέσα για να μην αποτελέσει η επέτειος του ενός χρόνου από τη δολοφονία της 22χρονης Μαχσά Αμινί αφορμή για επανάληψη του ξεσηκωμού που στρίμωξε το καθεστώς σε θέση άμυνας για πολλές εβδομάδες και επιβάρυνε με περισσότερες διεθνείς κυρώσεις σε βάρος της Τεχεράνης.
Για τρεις ημέρες πριν πεθάνει, η Μαχσά βρισκόταν μεταξύ ζωής και θανάτου. Στις 13 Σεπτεμβρίου του 2022, η εικοσιδυάχρονη Κούρδο-Ιρανή έβγαινε από ένα σταθμό του μετρό στην Τεχεράνη μαζί με τον αδελφό της, όταν η αποκαλούμενη αστυνομία ηθικής την συνέλαβε επειδή φέρεται να παραβίασε τον υποχρεωτικό νόμο του καθεστώτος για το χιτζάμπ. Δύο ώρες μετά τη σύλληψή της, έπεσε σε κώμα και νοσηλεύτηκε σε νοσοκομείο. Απεβίωσε στις 16 Σεπτεμβρίου.
Εντωμεταξύ μια viral φωτογραφία της σε κώμα και οι φήμες για την κακοποίησή της από τις Αρχές είχαν διαδοθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με το hashtag #MahsaAmini.
Τον τελευταίο χρόνο, το Ιράν, επίσης, ακροβατεί μεταξύ μιας νέας πραγματικότητας και του αργού θανάτου των γυναικών της χώρας.
Εξοργισμένοι από το άδικο τέλος της Αμινί, τον Σεπτέμβριο του 2022 οι διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους και στις τριάντα μία επαρχίες του Ιράν για να εκφράσουν την αντίθεσή τους στο ιερατικό κατεστημένο με επικεφαλής τον ανώτατο ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.
Αναπτύχθηκε το κίνημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», το οποίο γιγαντωνόταν από την πολυετή απογοήτευση των Ιρανών για την συστημική διαφθορά και κακοδιαχείριση αλλά και την ευρεία καταστολή.
Παρ' όλα αυτά, με το πέρασμα των ημερών και των μηνών μετά τον θάνατο, οι Φρουροί της Επανάστασης που για ένα διάστημα κινούνταν κάτω από το ραντάρ, πήραν και πάλι την κατάσταση στα χέρια τους. Και φρόντισαν η κυβερνώσα ελίτ να παραμείνει βαθιά εδραιωμένη στην εξουσία, παρά τις αρχικές δυσκολίες της στην καταστολή των διαδηλώσεων.
Σκοτώθηκαν πάνω από 500 άτομα και περισσότεροι από 22.000 άνθρωποι συνελήφθησαν.
Όσο για την αστυνομία ηθικής που εξαφανίστηκε σε μεγάλο βαθμό από τους δρόμους μετά τον θάνατο του Αμινί καθώς οι διαδηλώσεις εξασθένησαν, επέστρεψε και μάλιστα εγκατέστησε κάμερες παρακολούθησης για τον εντοπισμό και την τιμωρία των γυναικών που κυκλοφορούν χωρίς να κρύβουν τα χαρακτηριστικά τους.
Οι αρχές χαρακτήρισαν τη μαντίλα ως «μία από τις αρχές της Ισλαμικής Δημοκρατίας» και διέταξαν τόσο τον ιδιωτικό όσο και τον δημόσιο τομέα να αρνηθούν τις υπηρεσίες σε όσες γυναίκες δεν τη φορούν, κλείνοντας προσωρινά χιλιάδες επιχειρήσεις που δεν συμμορφώθηκαν.
Όμως, καθώς πολλοί Ιρανοί λένε ότι ο αριθμός των γυναικών που έχουν πετάξει το χιτζάμπ συνεχίζει να αυξάνεται.
Είναι όμως αυτή μια εξέλιξη αντάξια του αίματος που χύθηκε για εβδομάδες σε ολόκληρο το Ιράν; Οι απόψεις διίστανται.
«Προεπαναστατική» κατάσταση
«Οι διαμαρτυρίες στο Ιράν τον τελευταίο χρόνο μετά τον θάνατο του Αμινί δεν θα περάσουν στα χρονικά της ξεχασμένης ιστορίας, όπως σίγουρα θα προτιμούσε η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν. Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι δώδεκα μήνες αφότου εξαιρετικά γενναίες Ιρανές και Ιρανοί βγήκαν στους δρόμους, δεν έχουν θεσπιστεί ουσιαστικές, μόνιμες μεταρρυθμίσεις, ούτε έχει μειωθεί η εξουσία του καθεστώτος- μάλιστα, μπορεί να ισχύει το αντίθετο.», επισημαίνει ο Jonathan Panikoff, διευθυντής της Πρωτοβουλίας Scowcroft για την Ασφάλεια στη Μέση Ανατολή στο Πρόγραμμα Μέσης Ανατολής του think tank, Atlantic Council.
«Έχουν γραφτεί πολλά όλα αυτά τα χρόνια σχετικά με τις τροχιές των επαναστάσεων και το τι θα χρειαζόταν για να πετύχει μια επανάσταση ειδικά στο Ιράν. Πολλά από τα ιστορικά αναγνωρισμένα σημάδια, δυστυχώς, εξακολουθούν να λείπουν στο Ιράν - για παράδειγμα, οι αποστασίες ορισμένων μελών του κατεστημένου της ασφάλειας. Επιπλέον, η έλλειψη ξεκάθαρης ηγεσίας πιθανόν να εμπόδισε τις διαδηλώσεις να έχουν μεγαλύτερη επιτυχία μέχρι στιγμής. Αλλά ενώ η ελπίδα που ενσαρκώνεται στο παγκόσμιο πλέον σύνθημα "Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία", μπορεί να απέχει ακόμη χρόνια -ίσως δεκαετίες- από την εκπλήρωσή της, αυτό δεν σημαίνει ότι οι διαδηλώσεις δεν είχαν αντίκτυπο. Πράγματι, οι διαδηλώσεις έριξαν φως στις βάναυσες τακτικές του καθεστώτος που συνεχίζουν να διαπερνούν τη συνείδηση του κόσμου, ενώ παράλληλα ανέδειξαν τον ηρωισμό τόσων πολλών νέων Ιρανών που είναι αποφασισμένοι να ζήσουν σε ένα πιο ελεύθερο Ιράν», προσθέτει ο πρώην αξιωματικός καριέρας των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών που υπηρέτησε ως αναπληρωτής εθνικός αξιωματικός πληροφοριών για την Εγγύς Ανατολή.
Υπάρχουν όμως κάποιοι που κάνουν λόγο για μια «προεπαναστατική κατάσταση».
«Καθημερινά, οι Ιρανές γυναίκες διαμαρτύρονται μη τηρώντας το υποχρεωτικό χιτζάμπ παρά την απειλή της σύλληψης, της κατάσχεσης του οχήματός τους, της απώλειας της εργασίας τους, ακόμη και την πιθανότητα να αναγκαστούν να πλένουν πτώματα σε νεκροτομείο ως τιμωρία. Η ιρανική Gen Z συμμετέχει στην πολιτική ανυπακοή εκφράζοντας τον εαυτό της με τους κλασικούς τρόπους όπως τα αντικαθεστωτικά γρκάφιτι ενώ σε τμήματα της χώρας όπου κυριαρχούν παραμελημένες εθνικές μειονότητες, όπως η επαρχία Σιστάν και Μπαλουχιστάν, οι διαδηλώσεις συνεχίζονται κάθε Παρασκευή μετά την προσευχή.», επισημαίνει στο Iranist η Χόλι Ντάγκρες, ιρανοαμερικανίδα αναλύτρια.
Και προσθέτει:
«Ο ιστορικός Άλι Ανσάρι μού είπε ότι οι συνεχιζόμενες διαμαρτυρίες βρίσκονται σε μια "προεπαναστατική φάση", δηλαδή "εντός μιας φάσης κατά την οποία η επανάσταση γίνεται δυνατή". Αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι οι διαδηλωτές βλέπουν ήδη αυτή την κατάσταση ως την επανάστασή τους. Επιπλέον, αυτό που διαχωρίζει αυτές τις διαδηλώσεις από τις προηγούμενες είναι η συνέχειά τους μετά τον θάνατο. Ενώ τα κάρβουνα αυτής της εξέγερσης καίνε κάτω από την επιφάνεια, είναι μόνο θέμα χρόνου μέχρι ένα άλλο σημαντικό γεγονός που θα προκληθεί από την ανικανότητα ή την κατασταλτική φύση της Ισλαμικής Δημοκρατίας να ωθήσει μεγάλο αριθμό ανθρώπων στους δρόμους. Είναι αναπόφευκτο.»
Επετειακή καταστολή
Και πράγματι η καταστολή συνεχίζεται.
Οι αρχές συνέλαβαν την περασμένη εβδομάδα τον θείο της Μαχσά Αμινί. Ο Σαφά Αελί, κάτοικος της κουρδικής πόλης Σακέζ, συνελήφθη στις 5 Σεπτεμβρίου στο σπίτι του από 10 πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών, σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων Human Rights Activists News Agency (HRANA). Ένα μέλος της οικογένειας δήλωσε στο CNN υπό τον όρο της ανωνυμίας ότι ο Αελί έχει έκτοτε μεταφερθεί στην Τεχεράνη, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες λόγω ανησυχίας για την ασφάλειά του.
Οι λόγοι της σύλληψής του είναι άγνωστοι, αλλά η κράτησή του έρχεται λίγες ημέρες πριν από την επέτειο ενός έτους από τον θάνατο της Αμινί.
Το καθεστώς έχει επαναφέρει επίσης σε πλήρη δράση την αστυνομία ηθικής τάξης και αυστηροποίησε του νόμους για το χιτζάμπ, με το κοινοβούλιο να εξετάζει τώρα πιο βαριές ποινέςκατά όσων παραβιάζουν τον ενδυματολογικό κώδικα της χώρας.
Και τέλος, συνεχίζει τον πόλεμο προπαγάνδας. Λίγες μέρες πριν την επέτειο του θανάτου της Μαχσά με δημοσιεύματα που παρουσιάζουν ακόμα και τις απεικονιστικές εξετάσεις του εγκεφάλου της επιχειρείται ο ξυλοδαρμός της να παρουσιαστεί ως πλεκτάνη των εχθρών του Ιράν.
Η ιρανική εφημερίδα Etemad ανέφερε τον Αύγουστο ότι ο δικηγόρος της οικογένειας της Αμινί αντιμετώπιζε επίσης κατηγορίες για «προπαγάνδα κατά του συστήματος». Σε περίπτωση καταδίκης, ο Σαλέχ Νικμπάχτ αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης μεταξύ ενός και τριών ετών.
