Το διοικητικό συμβούλιο του ΔΟΑΕ αρχίζει σήμερα Δευτέρα να συνεδριάζει στη Βιέννη έχοντας στο πρόγραμμά του δυτικό σχέδιο απόφασης το οποίο επικρίνει και νουθετεί το Ιράν, με φόντο το αδιέξοδο και τις εντάσεις στις διαπραγματεύσεις με σκοπό να επανέλθει σε ισχύ η διεθνής συμφωνία του 2015 για το πρόγραμμα πυρηνικής ενέργειας της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Το κείμενο, που έχει καταρτιστεί από τις ΗΠΑ και την Ε3 (Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία), αξιώνει η Τεχεράνη να «συνεργαστεί πλήρως» με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας.
Αν υιοθετηθεί από τα 35 κράτη μέλη του ΔΣ, που συνέρχεται στην έδρα του ΔΟΑΕ στην πρωτεύουσα της Αυστρίας και θα συνεδριάζει ως την Παρασκευή, θα πρόκειται για την πρώτη απόφασή του που θα επικρίνει το Ιράν από τον Ιούνιο του 2020, ένδειξη της εντεινόμενης ανυπομονησίας των Δυτικών.
Καθώς η Ισλαμική Δημοκρατία αθετεί κάθε ημέρα λίγο περισσότερο τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει, περιορίζοντας τη συνεργασία της με τον ΔΟΑΕ, μέρος του συστήματος του ΟΗΕ, επιφορτισμένο να πιστοποιεί τον ειρηνικό χαρακτήρα του ιρανικού προγράμματος.
Σε πρόσφατη έκθεσή του, ο ΔΟΑΕ επέκρινε την απουσία «ικανοποιητικών απαντήσεων», «τεχνικά αξιόπιστων» από πλευράς Ιράν για τα ίχνη εμπλουτισμένου ουρανίου που εντοπίστηκαν σε τρεις αδήλωτες εγκαταστάσεις στη χώρα.
«Να σταλεί μήνυμα»
Αν και οι δραστηριότητες αυτές διεξήχθησαν πριν από το 2003, «τίποτε δεν συγχωρεί τη συστηματική ανικανότητα του Ιράν να συνεργαστεί με σοβαρό τρόπο στην έρευνα» του ΔΟΑΕ, κρίνει η Κέλσι Ντάβενπορτ, ειδικός της Arms Control Association, η οποία ερωτήθηκε σχετικά από το Γαλλικό Πρακτορείο.
Το να εγκριθεί «επικριτική απόφαση είναι απαραίτητο για να σταλεί μήνυμα, να επισημανθεί ότι η παρακώλυση αυτή θα έχει συνέπειες», επιχειρηματολογεί.
Από την πλευρά του, το Ιράν υπόσχεται «άμεση» αντίδραση σε οποιαδήποτε «πολιτική» ενέργεια των Δυτικών, προειδοποιώντας εναντίον οποιασδήποτε «μη εποικοδομητικής» πρωτοβουλίας, την ώρα που οι συνομιλίες για να επανέλθουν όλα τα μέρη στην πλήρη τήρηση του ΚΟΣΔ –του Κοινού Ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης, κατά την επίσημη ονομασία της διεθνούς συμφωνίας του 2015– βρίσκονται σε νεκρό σημείο.
Οι διαπραγματεύσεις ξανάρχισαν τον Απρίλιο του 2021 στη Βιέννη, ώστε να επιστρέψει η κυβέρνηση των ΗΠΑ υπό τον Τζο Μπάιντεν στο πλαίσιο του ΚΟΣΔ, που υπεγράφη προκειμένου να αποτραπεί κάθε ενδεχόμενο η Ισλαμική Δημοκρατία να αποκτήσει πυρηνικά όπλα — αν και η Τεχεράνη αρνείται πως είχε ποτέ τέτοια πρόθεση.
Η Ουάσινγκτον αποσύρθηκε από τη συμφωνία το 2018, επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ, που χαρακτήριζε το ΚΟΣΔ ανεπαρκές, κι επανέφερε μονομερώς σε ισχύ τις αμερικανικές οικονομικές κυρώσεις σε βάρος του Ιράν, οδηγώντας το τελευταίο να αρχίσει να αθετεί υποχρεώσεις που είχε αναλάβει.
Αν η απόφαση εγκριθεί από το ΔΣ του ΔΟΑΕ, μπορεί να «παρεμβάλει προσκόμματα στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων», προειδοποίησαν η Κίνα και η Ρωσία, κράτη που είναι συμβαλλόμενα μέρη στη συμφωνία, μαζί με την Ε3.
Μέσω Twitter, ο ρώσος πρεσβευτής Μιχαήλ Ουλιάνοφ κάλεσε να «ενταθούν οι διπλωματικές προσπάθειες», αντί να υιοθετηθεί οποιαδήποτε απόφαση που θα προκαλούσε την Τεχεράνη.
Στη σκιά της Ουκρανίας
Αν και το κλίμα γίνεται πιο τεταμένο, ο Κλεμάν Τερμ, ερευνητής που συνεργάζεται με το Διεθνές Ινστιτούτο Ιρανικών Μελετών (RASANAH), δεν φαντάζεται πως μπορεί να υπάρξει διακοπή των διαπραγματεύσεων.
Με φόντο «τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι Ευρωπαίοι δεν είναι διατεθειμένοι να προκαλέσουν νέα κρίση με το Ιράν», εξηγεί. «Το έγγραφο είναι διατυπωμένο κατά τρόπο που αφήνει την πόρτα ανοικτή».
Οι συνομιλίες προσκρούουν το τρέχον διάστημα σ’ ένα μεγάλο εμπόδιο: την άρνηση του Τζο Μπάιντεν να υποχωρήσει, να δεχθεί αίτημα-κλειδί της Τεχεράνης, το οποίο είναι να απαλειφθούν οι Φρουροί της Επανάστασης από τη μαύρη λίστα των «τρομοκρατικών» οργανώσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Ο Λευκός Οίκος ανησυχεί πως αυτή η κίνηση θα πυροδοτούσε καταιγισμό επικρίσεων από τους Ρεπουμπλικάνους, σε εκλογική χρονιά.
Αν ο κ. Μπάιντεν φοβάται «το υψηλό πολιτικό κόστος», δεν υπάρχει καμία «σύγκριση με την απειλή ενός Ιράν εφοδιασμένου με πυρηνικά όπλα», αντιτείνει η κυρία Ντάβενπορτ. Κατά την άποψή της, η αμερικανική κυβέρνηση καλά θα έκανε «να διπλασιάσει τις προσπάθειες για να βρει δημιουργικές λύσεις» προκειμένου τα μέρη να καταλήξουν σε συμβιβασμό.
Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις του ΔΟΑΕ, η Ισλαμική Δημοκρατία διαθέτει πλέον 43,1 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου κατά το 60%.
«Ποσότητα που, εάν εμπλουτιστεί κατά το 90%, αρκεί για να κατασκευαστεί (ατομική) βόμβα μέσα σε λιγότερες από δέκα ημέρες» στο χειρότερο σενάριο, προειδοποιεί η ειδικός στη διάδοση των όπλων.
Πρόκειται για χρονικό διάστημα πολύ μικρότερο από το «breakout time» του ενός έτους, που προβλεπόταν στη συμφωνία του 2015. Γνωρίζοντας ότι τα μεταγενέστερα στάδια του πυρηνικού εξοπλισμού, που «θα έπαιρναν ακόμη ένα ως δύο χρόνια», μπορεί να είναι «δύσκολο να εντοπιστούν», η κυρία Ντάβενπορτ υπογραμμίζει πως «επείγει να επιβληθούν ξανά όρια» και να επανέλθει το καθεστώς των αυστηρών ελέγχων από επιθεωρητές του ΔΟΑΕ.
