Ο Μπασάρ αλ Άσαντ δεν εμπιστεύτηκε σχεδόν σε κανέναν τα σχέδιά του να εγκαταλείψει τη Συρία καθώς η βασιλεία του κατέρρεε. Αντιθέτως, βοηθοί, αξιωματούχοι, ακόμη και συγγενείς εξαπατήθηκαν ή παρέμειναν στο σκοτάδι, δήλωσαν στο Reuters περισσότεροι από δώδεκα άνθρωποι με γνώση επί των γεγονότων.
Λίγες ώρες πριν διαφύγει για τη Μόσχα, ο Άσαντ διαβεβαίωσε το Σάββατο σε μια συνάντηση περίπου 30 επικεφαλής του στρατού και των υπηρεσιών ασφαλείας στο υπουργείο Άμυνας ότι η ρωσική στρατιωτική υποστήριξη ήταν καθ' οδόν και προέτρεψε τις χερσαίες δυνάμεις να αντέξουν, σύμφωνα με έναν διοικητή που ήταν παρών και ζήτησε ανωνυμία για να μιλήσει για την ενημέρωση.
Το πολιτικό προσωπικό δεν υπήρξε επίσης σοφότερο: Ο Άσαντ είπε στον διευθυντή του προεδρικού του γραφείου το Σάββατο, όταν τελείωσε τη δουλειά του, ότι θα πήγαινε σπίτι του, αλλά αντ' αυτού κατευθύνθηκε στο αεροδρόμιο, σύμφωνα με έναν σύμβουλο του στενού του κύκλου.
Τηλεφώνησε επίσης στη σύμβουλό του στα μέσα ενημέρωσης, την Μπουτάινα Σααμπάν, και της ζήτησε να έρθει στο σπίτι του για να του γράψει μια ομιλία, είπε ο σύμβουλος. Όταν έφτασε, δεν βρήκε κανέναν εκεί.
«Ο Άσαντ δεν έκανε καν μια τελευταία αντίσταση. Δεν συγκέντρωσε καν τα δικά του στρατεύματα», δήλωσε ο Ναντίμ Χούρι, εκτελεστικός διευθυντής της περιφερειακής δεξαμενής σκέψης Arab Reform Initiative. «Άφησε τους υποστηρικτές του να αντιμετωπίσουν τη δική τους μοίρα», πρόσθεσε.
Το Reuters δεν μπόρεσε να επικοινωνήσει με τον Άσαντ στη Μόσχα, όπου του έχει χορηγηθεί πολιτικό άσυλο. Συνεντεύξεις με 14 άτομα που γνωρίζουν τις τελευταίες ημέρες και ώρες της εξουσίας του δίνουν την εικόνα ενός ηγέτη που αναζητούσε εξωτερική βοήθεια για να παρατείνει την 24χρονη κυριαρχία του, πριν στηριχθεί στην εξαπάτηση και τη μυστικότητα για να σχεδιάσει την αποχώρησή του από τη Συρία τις πρώτες πρωινές ώρες της Κυριακής.
Οι περισσότερες από τις πηγές, οι οποίες περιλαμβάνουν βοηθούς στον στενό κύκλο του πρώην προέδρου, περιφερειακούς διπλωμάτες και πηγές ασφαλείας και ανώτερους Ιρανούς αξιωματούχους, ζήτησαν να μην αποκαλυφθούν τα ονόματά τους για να συζητήσουν ελεύθερα ευαίσθητα θέματα.
Ο Άσαντ δεν ενημέρωσε καν τον μικρότερο αδελφό του, τον Μάχερ, διοικητή της επίλεκτης 4ης τεθωρακισμένης μεραρχίας του στρατού, για το σχέδιο αποχώρησής του, σύμφωνα με τρεις βοηθούς. Ο Μάχερ πέταξε με ελικόπτερο στο Ιράκ και στη συνέχεια στη Ρωσία, είπε ένας από τους ανθρώπους.
Τα ξαδέλφια του Άσαντ από τη μητέρα του, ο Ehab και ο Eyad Makhlouf, έμειναν ομοίως πίσω όταν η Δαμασκός έπεσε στους τζιχαντιστές αντάρτες, σύμφωνα με έναν Σύρο βοηθό και έναν Λιβανέζο αξιωματούχο ασφαλείας. Το ζευγάρι προσπάθησε να διαφύγει με αυτοκίνητο προς το Λίβανο, αλλά έπεσαν σε ενέδρα καθ' οδόν από αντάρτες που πυροβόλησαν τον Ehab και τραυμάτισαν τον Eyad, είπαν. Δεν υπήρξε επίσημη επιβεβαίωση του θανάτου και το Reuters δεν μπόρεσε να επαληθεύσει ανεξάρτητα το περιστατικό.
Ο ίδιος ο Άσαντ διέφυγε από τη Δαμασκό με αεροπλάνο την Κυριακή 8 Δεκεμβρίου, πετώντας κάτω από τα ραντάρ με τον αναμεταδότη του αεροσκάφους απενεργοποιημένο, δήλωσαν δύο περιφερειακοί διπλωμάτες, ξεφεύγοντας από τα νύχια των ανταρτών που έκαναν έφοδο στην πρωτεύουσα. Η δραματική αποχώρηση έβαλε τέλος στα 24 χρόνια διακυβέρνησης του και στον μισό αιώνα αδιάλειπτης εξουσίας της οικογένειάς του και έθεσε τέρμα στον 13χρονο εμφύλιο πόλεμο.
Πέταξε στη ρωσική αεροπορική βάση Χμεϊμίμ στην παράκτια συριακή πόλη Λατάκια και από εκεί στη Μόσχα. Η στενή οικογένεια του Άσαντ, η σύζυγος Άσμα και τα τρία τους παιδιά, τον περίμεναν ήδη στη ρωσική πρωτεύουσα, σύμφωνα με τρεις πρώην στενούς συνεργάτες του και έναν ανώτερο περιφερειακό αξιωματούχο.
Βίντεο από το σπίτι του Άσαντ, τα οποία τραβήχτηκαν από αντάρτες και πολίτες που συνέρρευσαν στο προεδρικό συγκρότημα μετά την πτήση του και αναρτήθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δείχνουν ότι έκανε βιαστική έξοδο, δείχνοντας μαγειρεμένο φαγητό που είχε μείνει στη σόμπα και αρκετά προσωπικά αντικείμενα που είχαν μείνει πίσω, όπως οικογενειακά άλμπουμ με φωτογραφίες.
Η στάση της Ρωσίας και του Ιράν
Δεν θα υπάρξει στρατιωτική διάσωση από τη Ρωσία, η επέμβαση της οποίας το 2015 είχε βοηθήσει να αντιστραφεί η ροή του εμφυλίου υπέρ του Άσαντ, ούτε από τον άλλο σταθερό σύμμαχό του, το Ιράν.
Αυτό είχε καταστεί σαφές στον Σύρο ηγέτη τις ημέρες που προηγήθηκαν της αποχώρησής του, όταν αναζήτησε βοήθεια από διάφορες πλευρές σε έναν απελπισμένο αγώνα δρόμου για να κρατηθεί στην εξουσία και να εξασφαλίσει την ασφάλειά του, σύμφωνα με τους ανθρώπους που ερωτήθηκαν από το Reuters.
Ο Άσαντ επισκέφθηκε τη Μόσχα στις 28 Νοεμβρίου, μία ημέρα μετά την επίθεση των συριακών ανταρτικών δυνάμεων στη βόρεια επαρχία του Χαλεπιού και την αστραπιαία πορεία σε ολόκληρη τη χώρα, αλλά οι εκκλήσεις του για στρατιωτική παρέμβαση έπεσαν στο κενό στο Κρεμλίνο, το οποίο δεν ήταν πρόθυμο να παρέμβει, δήλωσαν τρεις περιφερειακοί διπλωμάτες.
Ο Χάντι αλ-Μπάχρα, επικεφαλής της κυριότερης αντιπολίτευσης της Συρίας στο εξωτερικό, δήλωσε ότι ο Άσαντ δεν μετέφερε την πραγματικότητα της κατάστασης στους βοηθούς του στην πατρίδα, επικαλούμενος μια πηγή από το στενό περιβάλλον του Άσαντ και έναν περιφερειακό αξιωματούχο.
«Είπε στους διοικητές και τους συνεργάτες του μετά το ταξίδι του στη Μόσχα ότι έρχεται στρατιωτική υποστήριξη», πρόσθεσε ο Μπαχρά. «Τους έλεγε ψέματα. Το μήνυμα που έλαβε από τη Μόσχα ήταν αρνητικό».
Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε στους δημοσιογράφους την Τετάρτη ότι η Ρωσία είχε δαπανήσει πολλές προσπάθειες για να βοηθήσει στη σταθεροποίηση της Συρίας στο παρελθόν, αλλά η προτεραιότητά της τώρα ήταν η σύγκρουση στην Ουκρανία.
Τέσσερις ημέρες μετά το ταξίδι αυτό, στις 2 Δεκεμβρίου, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αρακτσί συναντήθηκε με τον Άσαντ στη Δαμασκό. Μέχρι τότε, οι αντάρτες της ισλαμιστικής ομάδας Hayat Tahrir al-Sham (HTS) είχαν θέσει υπό τον έλεγχό τους τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας, το Χαλέπι, και σαρώνονταν προς τα νότια, καθώς οι κυβερνητικές δυνάμεις κατέρρεαν.
Ο Άσαντ ήταν εμφανώς θορυβημένος κατά τη διάρκεια της συνάντησης και παραδέχθηκε ότι ο στρατός του ήταν πολύ αποδυναμωμένος για να προβάλει αποτελεσματική αντίσταση, δήλωσε στο Reuters ανώτερος Ιρανός διπλωμάτης.
Ωστόσο, ο Άσαντ δεν ζήτησε ποτέ από την Τεχεράνη να αναπτύξει δυνάμεις στη Συρία, σύμφωνα με δύο ανώτερους Ιρανούς αξιωματούχους, οι οποίοι δήλωσαν ότι κατανοούσε ότι το Ισραήλ θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε τέτοια επέμβαση ως αιτία για να στοχοποιήσει ιρανικές δυνάμεις στη Συρία ή ακόμη και το ίδιο το Ιράν.
Το Κρεμλίνο και το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών αρνήθηκαν να σχολιάσουν για το άρθρο αυτό, ενώ το ιρανικό υπουργείο Εξωτερικών δεν ήταν άμεσα διαθέσιμο για να σχολιάσει.
Ο Άσαντ αντιμέτωπος με την κατάρρευσή του
Αφού εξάντλησε τις επιλογές του, ο Άσαντ αποδέχθηκε τελικά το αναπόφευκτο της πτώσης του και αποφάσισε να εγκαταλείψει τη χώρα, τερματίζοντας τη δυναστική διακυβέρνηση της οικογένειάς του που χρονολογείται από το 1971. Τρία μέλη του στενού κύκλου του Άσαντ δήλωσαν ότι αρχικά ήθελε να αναζητήσει καταφύγιο στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, καθώς οι αντάρτες κατέλαβαν το Χαλέπι και τη Χομς και προέλαυναν προς τη Δαμασκό.
Είπαν ότι τον απέρριψαν οι Εμιρατινοί, οι οποίοι φοβήθηκαν διεθνή αντίδραση για την παροχή στέγης σε μια προσωπικότητα που υπόκειται σε αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις για τη φερόμενη χρήση χημικών όπλων κατά την καταστολή των ανταρτών, κατηγορίες που ο Άσαντ απέρριψε ως κατασκευασμένες.
Ωστόσο, η Μόσχα, αν και απρόθυμη να παρέμβει στρατιωτικά, δεν ήταν διατεθειμένη να εγκαταλείψει τον Άσαντ, σύμφωνα με ρωσική διπλωματική πηγή που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ, ο οποίος συμμετείχε στο φόρουμ της Ντόχα στο Κατάρ το Σάββατο και την Κυριακή, πρωτοστάτησε στη διπλωματική προσπάθεια για την ασφάλεια του Άσαντ, δεσμεύοντας την Τουρκία και το Κατάρ να αξιοποιήσουν τις διασυνδέσεις τους με την HTS για να εξασφαλίσουν την ασφαλή έξοδο του Άσαντ στη Ρωσία, δήλωσαν δύο περιφερειακοί αξιωματούχοι.
Μια δυτική πηγή ασφαλείας δήλωσε ότι ο Λαβρόφ έκανε «ό,τι μπορούσε» για να εξασφαλίσει την ασφαλή αναχώρηση του Άσαντ.
Το Κατάρ και η Τουρκία έκαναν συμφωνίες με την HTS για να διευκολύνουν την έξοδο του Άσαντ, είπαν τρεις από τις πηγές, παρά τον επίσημο ισχυρισμό και των δύο χωρών ότι δεν είχαν καμία επαφή με την HTS, η οποία έχει χαρακτηριστεί από τις ΗΠΑ και τον ΟΗΕ ως τρομοκρατική οργάνωση.
Η Μόσχα συντονίστηκε επίσης με γειτονικά κράτη για να διασφαλίσει ότι ένα ρωσικό αεροπλάνο που θα έφευγε από τον εναέριο χώρο της Συρίας με τον Άσαντ στο αεροσκάφος δεν θα αναχαιτιζόταν ή δεν θα στοχοποιούνταν, ανέφεραν τρεις από τις πηγές.
Το υπουργείο Εξωτερικών του Κατάρ δεν απάντησε αμέσως σε ερωτήματα σχετικά με την έξοδο του Άσαντ, ενώ το Reuters δεν μπόρεσε να επικοινωνήσει με την HTS για να σχολιάσει. Τούρκος κυβερνητικός αξιωματούχος δήλωσε ότι δεν υπήρξε ρωσικό αίτημα για χρήση του τουρκικού εναέριου χώρου για την πτήση του Άσαντ, χωρίς ωστόσο να απαντήσει αν η Άγκυρα συνεργάστηκε με την HTS για να διευκολύνει τη διαφυγή.
Ο τελευταίος πρωθυπουργός του Άσαντ, Μοχάμεντ Τζαλαλί, δήλωσε ότι μίλησε με τον τότε πρόεδρό του στο τηλέφωνο το βράδυ του Σαββάτου στις 10.30 μ.μ.
«Στο τελευταίο μας τηλεφώνημα, του είπα πόσο δύσκολη ήταν η κατάσταση και ότι υπήρχε τεράστια μετακίνηση (ανθρώπων) από τη Χομς προς τη Λατάκια ... ότι υπήρχε πανικός και τρόμος στους δρόμους», δήλωσε αυτή την εβδομάδα στην τηλεόραση Al Arabiya TV, που ανήκει στη Σαουδική Αραβία.
«Εκείνος απάντησε: «Αύριο, θα δούμε»», πρόσθεσε ο Τζαλάλι. «"Αύριο, αύριο", ήταν το τελευταίο πράγμα που μου είπε».
Ο Τζαλάλι είπε ότι προσπάθησε να καλέσει ξανά τον Άσαντ όταν ξημέρωσε την Κυριακή, αλλά δεν υπήρξε καμία απάντηση.
