Αναστρέφει πλήρως την αμερικανική πολιτική έναντι της Ρωσίας ο Ντόναλντ Τραμπ φθάνοντας στο σημείο να υιοθετεί το αφήγημα του Βλαντιμίρ Πούτιν περί ευθύνης της ίδιας της Ουκρανίας για τον πόλεμο και να «απονομιμοποιεί» τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Όλο και πιο κοντά στη Μόσχα - τους υποτιθέμενους «λόγους» της για την εισβολή, τις απαιτήσεις που σήμερα προβάλλει και τα συμφέροντά της - έρχεται ο Αμερικανός πρόεδρος, με την Ευρώπη να προειδοποιεί πως το Κρεμλίνο στήνει παγίδες διχασμού.
Το «τραπέζι» στο οποίο κάθισαν ΗΠΑ και Ρωσία στο Ριάντ απόντων του Κιέβου και της ΕΕ, οι έκτακτες διαδοχικές συναντήσεις Ευρωπαίων ηγετών στο Παρίσι, οι γερμανικές κάλπες που στήνονται την προσεχή Κυριακή, καθώς και η επικείμενη διά ζώσης συνάντηση Τραμπ - Πούτιν και τα όσα εκεί αποφασιστούν, είναι κομμάτια του παζλ που θα συνθέσει το μέλλον της Ευρώπης, της διατλαντικής σχέσης και της συλλογικής Δύσης, καθώς και τη μοίρα της Ουκρανίας έπειτα από έναν επιθετικό πόλεμο που κήρυξε το καθεστώς Πούτιν για να την καθυποτάξει και να της στερήσει το κυριαρχικό δικαίωμα να μη σκύβει στη ρωσική επιρροή.
Με την Ευρώπη καθαρά παραγκωνισμένη να κοιτά από μακριά τον Ντόναλντ Τραμπ να σπάει μονομερώς και δίχως συντονισμό με τους παραδοσιακούς συμμάχους την απομόνωση Πούτιν σπεύδοντας προκαταβολικά και σε παραχωρήσεις έναντι της Μόσχας, να επιχειρεί να θολώσει την αλήθεια ως προς τα αίτια του πολέμου και να έρχεται σε μετωπική με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, οι φόβοι εντείνονται πως θα μπορούσε να επιβληθεί συνθηκολόγηση στο Κίεβο υπό το μανδύα μίας «ειρηνευτικής συμφωνίας».
«Είναι δικτάτορας χωρίς εκλογές» ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και «καλύτερα να κινηθεί γρήγορα, αλλιώς δεν πρόκειται να του απομείνει χώρα»: Έτσι επανήλθε ο Ντόναλντ Τραμπ όταν ο Ουκρανός πρόεδρος είπε πως «με όλο το σεβασμό» αλλά ο Τραμπ έχει παγιδευτεί σε μία ρωσική «φούσκα παραπληροφόρησης». Ήταν η απάντηση στις αναφορές Τραμπ ότι οι Ουκρανοί «δεν έπρεπε να είχαν ξεκινήσει» τον πόλεμο και να είχαν διαπραγματευτεί εγκαίρως, όπως και ότι ο Ζελένσκι είναι ένας πρόεδρος με δημοτικότητα κάτω από το 4% (επίσης δεν ευσταθεί, είναι 57% σύμφωνα με τελευταία δημοσκόπηση), ενώ παράλληλα εκθείαζε την «επιθυμία του Βλαντιμίρ Πούτιν για ειρήνη». Παρεμπιπτόντως τις τελευταίες ώρες δέχθηκε επίθεση η Οδησσός, χτυπήθηκαν υποδομές και κατοικίες και 160.000 άνθρωποι έμειναν δίχως ρεύμα.
Ο Τραμπ κατηγόρησε επίσης τον Ζελένσκι ότι επωφελείται από τη συνεχιζόμενη οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ, υπονοώντας ότι έχει συμφέρον να παρατείνει τον πόλεμο αντί να επιδιώκει τον τερματισμό του. Τα τελευταία σχόλια του Τραμπ δημιουργούν σοβαρές αμφιβολίες για τη μελλοντική βοήθεια των ΗΠΑ προς την Ουκρανία και σηματοδοτούν την πιο ρητή απειλή μέχρι στιγμής για τερματισμό του πολέμου με ευνοϊκούς για τη Μόσχα όρους. Η ανταλλαγή «πυρών» Τραμπ - Ζελένσκι σηματοδοτεί τη βαθύτερη ρήξη μεταξύ του Κιέβου και της Ουάσινγκτον από την έναρξη του πολέμου που το Σάββατο συμπληρώνει τρία χρόνια.
Μπροστά στο οξύμωρο οι θέσεις του να αναπαράγονται εν μέρει από αμερικανικής πλευράς, ο ίδιος ο Ρώσος πρόεδρος, που… δεν είναι δικτάτορας και εκλέγεται και επανεκλέγεται με καθ' όλα διαφανείς διαδικασίες, λέει εν τω μεταξύ πως «κανείς δεν αποκλείει την Ουκρανία» και δεν «επιβάλλουμε τίποτα σε κανέναν». Σχολιάζοντας τις συνομιλίες στο Ριάντ, ο Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε ότι η Ουκρανία θα βρίσκεται στις διαπραγματεύσεις αρνούμενος ότι η Μόσχα έχει αρνηθεί συνομιλίες με τους Ευρωπαίους και το Κίεβο. Για τον Τραμπ είπε ότι έχει αρχίσει να λαμβάνει «πολύ αξιόπιστες πληροφορίες» για τον πόλεμο, που τον οδήγησαν σε «αλλαγή θέσης». Ανυπομονεί να δει τον Τραμπ ανέφερε επίσης σε μία συνάντηση κορυφής που ο Αμερικανός πρόεδρος έχει τοποθετήσει πιθανώς στα τέλη Φεβρουαρίου στη Σαουδική Αραβία.
Για τη ρωσική πλευρά μία οριστική διευθέτηση θα ήταν δυνατή μόνο αφότου η Ουκρανία θα είχε εκλέξει μία κυβέρνηση που το Κρεμλίνο θεωρεί «νόμιμη» - εκλογές δηλαδή μετά την κατάπαυση του πυρός, αλλά πριν από μία τελική συνθήκη ειρήνης, εφόσον υπάρξει. Εάν η Ρωσία δεν είχε εισβάλει στην Ουκρανία, η θητεία Ζελένσκι θα είχε λήξει στις 20 Μαΐου 2024 αλλά παρατάθηκε λόγω στρατιωτικού νόμου. Το Κρεμλίνο ήθελε να εγκαταστήσει τον φιλορώσο ολιγάρχη Βίκτορ Μεντβεντσούκ στην Ουκρανία στο πλαίσιο πρότασης -τελεσιγράφου που είχε απευθύνει στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι κατά την πρώτη φάση του πολέμου. Η Μόσχα θα αρνούνταν οποιοδήποτε σενάριο εκλογών που θα περιλάμβανε μία νέα υποψηφιότητα Ζελένσκι για την προεδρία.
Εκ μέρους της γαλλικής κυβέρνησης, η εκπρόσωπος Σοφί Πριμάς δήλωσε πως το Παρίσι δεν «κατανοεί τη λογική» των δηλώσεων Τραμπ περί ουκρανικής ευθύνης για την εισβολή, ενώ η επικεφαλής της γερμανικής διπλωματίας, Αναλένα Μπέρμποκ, στηλίτευσε επίσης τις δηλώσεις Τραμπ και υπογράμμισε πως η Ευρώπη βρίσκεται σε «υπαρξιακό σταυροδρόμι» για την ασφάλειά της και την ειρήνη. Ακολούθησε καταδίκη από τον ίδιο τον απερχόμενο καγκελάριο Σολτς που τόνισε ότι είναι «λάθος και επικίνδυνο να αρνείται κανείς τη δημοκρατική νομιμοποίηση του προέδρου Ζελένσκι», ενώ η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Κάγια Κάλας, κάλεσε τις ΗΠΑ να μην πέσουν «στην παγίδα» της Ρωσίας που «προσπαθεί να μας διχάσει».
Με την Ευρώπη να υπόκειται σε διαδοχικά «ηλεκτροσόκ» και τη διατλαντική σχέση να κλονίζεται, ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, συγκάλεσε χθες νέα διευρυμένη διάσκεψη Ευρωπαίων ηγετών μετά και τις ενστάσεις που διατυπώθηκαν για την περιορισμένη σύνθεση της συνόδου της Δευτέρας, που είχε ζητούμενο να χαραχθεί κοινή γραμμή, να ληφθούν ταχέως αποφάσεις για την ευρωπαϊκή Άμυνα και να αποτραπεί ο κίνδυνος μίας συμφωνίας για την Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία.
Η ανάπτυξη ευρωπαϊκών στρατευμάτων στο πλαίσιο ειρηνευτικής δύναμης βρίσκεται στο επίκεντρο, με το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γερμανία να βρίσκονται σε αντίθετη γραμμή από τη Γερμανία και την Πολωνία που παραμένουν επιφυλακτικές, γεγονός που συμβάλλει στον προβληματισμό ως προς το εάν η Ευρώπη μπορεί να παρουσιαστεί με κοινό μέτωπο απέναντι στην προεδρία Τραμπ όσον αφορά το καίριο ζήτημα των μεταπολεμικών εγγυήσεων ασφαλείας.
Τα αμερικανικά στρατεύματα δεν θα έχουν ρόλο στη διατήρηση της ειρήνης, εάν μια συμφωνία που θα επιτευχθεί με τη μεσολάβηση του Ντόναλντ Τραμπ τερματίσει την τριετή σύγκρουση στην Ουκρανία, έχουν ξεκαθαρίσει αξιωματούχοι της αμερικανικής κυβέρνησης, όπως επίσης έχουν κάνει περισσότερο από σαφές ότι έχει παρέλθει η εποχή που η Ευρώπη μπορεί να βασίζεται για την ασφάλειά της στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Κιρ Στάρμερ, προσκεκλημένος του Εμανουέλ Μακρόν στο Παρίσι, βγαίνει «μπροστά» ως προς τη στήριξη της Ουκρανίας και το ενδιαφέρον στρέφεται στην επίσκεψη που θα πραγματοποιήσει την επόμενη εβδομάδα στο Λευκό Οίκο, όπου θα γίνει δεκτός και ο Γάλλος πρόεδρος.
Η Βρετανία και η Γαλλία φέρονται να ηγούνται των προσπαθειών για τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής δύναμης «καθησυχασμού» της Ουκρανίας που θα απέτρεπε μελλοντικές ρωσικές επιθέσεις σε πόλεις, λιμάνια και κρίσιμες υποδομές της Ουκρανίας σε περίπτωση ειρηνευτικής συμφωνίας με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ. Η πρόταση, σύμφωνα με Δυτικούς αξιωματούχους, θα περιλαμβάνει λιγότερους από 30.000 στρατιώτες και θα επικεντρωθεί πιθανότατα στην άμυνα από αέρος και θαλάσσης. Οι χερσαίες δυνάμεις θα ήταν ελάχιστες και δεν θα αναπτύσσονταν κοντά στη γραμμή του μετώπου στα ανατολικά της Ουκρανίας.
Μεταξύ των στόχων της δύναμης θα ήταν να διασφαλίσει την ασφαλή επαναλειτουργία του εναέριου χώρου της Ουκρανίας για εμπορικές πτήσεις και να διατηρήσει την ασφάλεια του θαλάσσιου εμπορίου στη Μαύρη Θάλασσα, που είναι ζωτικής σημασίας για τις εξαγωγές τροφίμων και σιτηρών της χώρας. Δεν είναι καθόλου βέβαιο, ωστόσο, πως μία σχετική μικρή σε αριθμό δύναμη θα μπορούσε να καθησυχάσει το Κίεβο όταν σταθερά ζητά την ανάπτυξη 100.000-150.000 στρατιωτών, περιλαμβανομένων Αμερικανών, για την αποτροπή της Ρωσίας.
Από ελληνικής πλευράς, ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, δήλωσε κατόπιν της χθεσινής διάσκεψης στο Παρίσι, στην οποία μετείχε διαδικτυακά, πως «η Ευρώπη πρέπει να ξυπνήσει από τον διπλωματικό και πολιτικό της λήθαργο, προσθέτοντας ότι «πρέπει να κινηθούμε με μεγάλη ταχύτητα για τη συγκρότηση αμυντικής πολιτικής που δεν θα είναι εξαρτημένη από τις ΗΠΑ». Ο πρωθυπουργός επικρότησε το ότι η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αναγνώρισε πλέον επίσημα την ανάγκη να δοθεί μεγαλύτερη δημοσιονομική ευελιξία στα κράτη - μέλη όσον αφορά τις αμυντικές δαπάνες και τόνισε πως «το επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα είναι από τα πιο κρίσιμα για αντιμετωπίσουμε τις μεγάλες προκλήσεις και να μην είμαστε ένα παρακολούθημα των εξελίξεων».
Ο Αντόνιο Βιλαφράνκα του Ιταλικού Ινστιτούτου Διεθνών Πολιτικών Μελετών (ISPI) μιλά επίσης για τη μεγάλη εικόνα: «Αντιμέτωπη με τις ευθείες βολές του Τραμπ, η ΕΕ δεν μπορεί παρά να ζητήσει να αντιμετωπίζεται ως «σύμμαχος». Αλλά η απλή επίδειξη αγανάκτησης και τα μεγάλα λόγια είναι απίθανο να έχουν αποτέλεσμα. Για να ακουστεί από τον Τραμπ [και άλλους], η Ευρώπη πρέπει πρώτα απ' όλα να είναι αξιόπιστη, και για να είναι αξιόπιστη, πρέπει να μελετήσει τα μαθήματά της. Δεν ξοδεύουμε αρκετά για την άμυνα [και την ανταγωνιστικότητα], δεν έχουμε ευρωπαϊκό στρατό και δεν έχουμε καν μια πραγματική κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας. Όλα αυτά θα απαιτούσαν ισχυρές και σταθερές κυβερνήσεις [ξεκινώντας από τη Γαλλία και τη Γερμανία] και έναν κοινό σχεδιασμό. Ακριβώς αυτά που λείπουν από τη σημερινή Ευρώπη. Τουλάχιστον ο Τραμπ συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τις κραυγαλέες ελλείψεις μας».
