Οι δολοφονίες που σχετίζονται με το φύλο (γυναικοκτονίες) είναι η πιο βάναυση και ακραία εκδήλωση μιας αλυσίδας βίαιων συμπεριφορών κατά των γυναικών και των κοριτσιών που εκδηλώνονται σε διάφορες μορφές. Οι γυναικοκτονίες έχουν ως κίνητρο το φύλο και οφείλονται στις στερεοτυπικές αντιλήψεις που υπάρχουν για τις γυναίκες και τα κορίτσια.
Παρά τον πολυετή αγώνα των οργανώσεων για τα δικαιώματα των γυναικών, καθώς και την συνεχή ευαισθητοποίηση και δράση των κυβερνήσεων στο θέμα αυτό, στοιχεία ερευνών φανερώνουν ότι η πρόοδος αργεί να έρθει.
Με στόχο την παγκόσμια κινητοποίηση και ευαισθητοποίηση για την καταπολέμηση αυτού του ειδεχθούς εγκλήματος, η δράση του Φόρουμ για την Ισότητα των Γενεών, το UNODC και η UN Women, ένωσαν τις δυνάμεις τους για την πραγματοποίηση μιας έρευνας σχετικά με τις δολοφονίες γυναικών, που ως κίνητρο είχαν αποκλειστικά το φύλο.
Τα ανατριχιαστικά ευρήματα της έρευνας που δημοσιεύθηκαν πριν από την Παγκόσμια Ημέρα Εξάλειψης της Βίας κατά των Γυναικών και τις 16 Ημέρες Ακτιβισμού κατά της Βίας λόγω φύλου, θέτουν την κοινωνία σε κατάσταση συναγερμού και την επιτακτική ανάγκη καταπολέμησης του φαινομένου.
Ακολουθούν πέντε βασικές πληροφορίες σχετικά με τα ευρήματα της έρευνας:
1. Οι γυναίκες και τα κορίτσια είναι πιο πιθανό να δολοφονηθούν από τους οικείους τους ανθρώπους
Το 2021, περίπου 45.000 γυναίκες και κορίτσια παγκοσμίως, δολοφονήθηκαν από τους συντρόφους τους ή από άλλα μέλη της οικογένειάς τους (συμπεριλαμβανομένων των πατεράδων, των μανάδων, των θείων και των αδελφών τους).
Αυτό σημαίνει ότι, κατά μέσο όρο περισσότερες από πέντε γυναίκες ή κορίτσια δολοφονούνται κάθε μία ώρα από κάποιον του οικογενειακού τους περιβάλλοντος.
Οι νυν και πρώην σύντροφοι είναι με βεβαιότητα οι πιο πιθανοί δράστες γυναικοκτονιών, αντιπροσωπεύοντας κατά μέσο όρο το 65% όλων των δολοφονιών που σχετίζονται με τους συντρόφους και την οικογένεια.
Ο αριθμός των δολοφονιών που σχετίζονται με τον σύντροφο και την οικογένεια έχει παραμείνει σχετικά σταθερός με την πάροδο του χρόνου, γεγονός που υποδηλώνει ότι η κοινωνία αποτυγχάνει να σταματήσει τους θανάτους που μπορούσαν να προληφθούν μέσω της έγκαιρης παρέμβασης, της αστυνόμευσης και της δικαιοσύνης που σχετίζονται στις διακρίσεις των φύλων και της άμεσης υποστήριξης και προστασίας των γυναικών - επιζώντων από επίθεση.
2. Η γυναικοκτονία είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα.
Όπως όλες οι μορφές φυλετικής βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών, η γυναικοκτονία είναι ένα πρόβλημα που επηρεάζει κάθε χώρα σε ολόκληρο τον κόσμο.
Σύμφωνα με τη νέα έρευνα, το 2021, στην Ασία καταγράφηκε ο μεγαλύτερος αριθμός δολοφονιών γυναικών με θύτη τον σύντροφο ή κάποιο μέλος της οικογένειας, με εκτιμώμενα 17.800 θύματα και ακολουθούν η Αφρική με 17.200, 7.500 στην Αμερική, 2.500 στην Ευρώπη και 300 στην Ωκεανία.
3. Ο αριθμός των γυναικοκτονιών, στην πραγματικότητα, είναι πολύ μεγαλύτερος
Ενώ οι αριθμοί που παρουσιάζονται στην έρευνα είναι ανησυχητικά υψηλοί, αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου.
Πάρα πολλά θύματα γυναικοκτονιών εξακολουθούν να μην καταγράφονται:
Για περίπου τέσσερις στις δέκα δολοφονίες από πρόθεση κατά των γυναικών και των κοριτσιών το 2021, τα στοιχεία και οι πληροφορίες είναι ανεπαρκή για να αναγνωριστούν και επισήμως ως δολοφονίες που σχετίζονται με το φύλο (γυναικοκτονίες), λόγω των διαφορών στις πρακτικές καταγραφής και διερεύνησης της ποινικής δικαιοσύνης της εκάστοτε χώρας.
Σε πολλές περιπτώσεις, μόνο οι δολοφονίες που σχετίζονται με το φύλο και διαπράττονται από τον σύντροφο ή κάποιο μέλος της οικογένειας καταμετρούνται ως γυναικοκτονίες - αν και γνωρίζουμε ότι οι δολοφονίες που σχετίζονται με το φύλο συμβαίνουν και εκτός του οικογενειακού πλαισίου.
Μπορεί να σχετίζονται με βιασμό ή σεξουαλική βία από άγνωστο θύτη - να συνδέονται με επιβλαβείς πρακτικές όπως ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων ή η λεγόμενη βία με βάση την «τιμή» - αποτέλεσμα εγκλημάτων μίσους που συνδέονται με τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου - ή να συνδέονται με ένοπλες συγκρούσεις, συμμορίες, εμπόριο λευκής σαρκός και άλλες μορφές οργανωμένου εγκλήματος.
Η έγκυρη και έγκαιρη λήψη στοιχείων και η διεξαγωγή ερευνών, είναι κρίσιμοι παράγοντες για την ενίσχυση των μέτρων πρόληψης, προστασίας και αντιμετώπισης των γυναικοκτονιών, καθώς και για την εξασφάλιση της άμεσης πρόσβασης στη δικαιοσύνη.
Το UNODC και η UN Women ανέπτυξαν πρόσφατα το Στατιστικό πλαίσιο για τη μέτρηση των δολοφονιών που σχετίζονται με το γυναικείο φύλο, το οποίο εγκρίθηκε από τη Στατιστική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών τον Μάρτιο του 2022, προκειμένου να υπάρχει άμεση πρόσβαση σε πληθώρα σημαντικών δεδομένων και πληροφοριών.
4. Οι περιθωριοποιημένες γυναίκες και κορίτσια αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο
Εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικοί περιορισμοί στα δεδομένα και τις πληροφορίες σχετικά με τις δολοφονίες περιθωριοποιημένων ομάδων που σχετίζονται με το φύλο.
Πιο συγκεκριμένα, η οργάνωση για τα δικαιώματα των γυναικών MundoSur ανέλυσε τα δεδομένα 12 χωρών της Λατινικής Αμερικής και διαπίστωσε, ότι μόνο μία χώρα συλλέγει πληροφορίες σχετικά με το αν το θύμα είχε κάποια αναπηρία ή ήταν έγκυος - μόνο δύο χώρες συλλέγουν στοιχεία σχετικά με την υπηκοότητα του θύματος - και τρεις χώρες καταγράφουν αν το θύμα ήταν μετανάστης.
Παρά τους περιορισμούς των δεδομένων, τα διαθέσιμα στοιχεία από τον Καναδά και την Αυστραλία υποδηλώνουν, ότι οι ιθαγενείς γυναίκες πλήττονται δυσανάλογα από δολοφονίες που σχετίζονται με το φύλο.
Το 2021, το ποσοστό γυναικοκτονιών στον Καναδά ήταν πέντε φορές υψηλότερο μεταξύ των ιθαγενών από ό,τι μεταξύ των μη ιθαγενών γυναικών και κοριτσιών.
Για την πρόληψη των γυναικοκτονιών, είναι ζωτικής σημασίας οι εθνικές αρχές να καταγράφουν ολοκληρωμένα τα στοιχεία για τα θύματα. Εντοπίζοντας τις γυναίκες και τα κορίτσια που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο, οι χώρες μπορούν να ενημερώσουν καλύτερα τους μηχανισμούς πρόληψης και προστασίας.
5. Η γυναικοκτονία μπορεί και πρέπει να προληφθεί
Οι δολοφονίες που σχετίζονται με το φύλο και οι υπόλοιπες μορφές βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών δεν είναι αναπόφευκτες.
Μπορούν και πρέπει να προληφθούν μέσω πρωτοβουλιών πρωτογενούς πρόληψης που επικεντρώνονται στον μετασχηματισμό των επιβλαβών κοινωνικών στερεοτύπων και στη συμμετοχή ολόκληρων κοινοτήτων με στόχο την μηδενική ανοχή στη βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών.
Επίσης, την έγκαιρη παρέμβαση και εκτίμηση κινδύνου από τους κρατικούς μηχανισμούς.
Στη Νότια Αφρική, αναφέρεται ότι μπορεί να επιτευχθεί ουσιαστική και συνεχής μείωση της γυναικοκτονίας μέσω στοχευμένων νόμων και πολιτικών που επικεντρώνονται στην πρόληψη της βίας κατά των γυναικών, την αλλαγή νομοθεσίας για την κατοχή όπλου και την ελευθερία ακτιβισμού για τα δικαιώματα των γυναικών.
Απαιτείται περισσότερη έρευνα για να διαλευκανθούν οι αιτίες που οδηγούν τους θύτες στο συγκεκριμένο αποτρόπαιο έγκλημα των γυναικοκτονιών και να επικεντρωθούν οι έρευνες στους παράγοντες που συνέβαλαν στη μείωση άλλων εγκλημάτων.
Οι οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών παίζουν καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών, καθοδηγώντας και υποχρεώνοντας τις κυβερνήσεις να λογοδοτούν και να παρέχουν υπηρεσίες πρόληψης με επίκεντρο τις γυναίκες επιζώντες περιστατικών βίας.
Η ενίσχυση της οικονομικής υποστήριξης και της συνεργασίας με οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών παίζουν επίσης καθοριστικό ρόλο για τη μείωση και την πρόληψη των δολοφονιών που σχετίζονται με το φύλο και όλων των μορφών βίας που σχετίζονται με το γυναικείο φύλο.
Από τους οπισθοδρομικούς νόμους που ενισχύουν την ατιμωρησία των δραστών ενδοοικογενειακής βίας, μέχρι τη χρήση βίας κατά των διαδηλωτών που διαμαρτύρονται για τις γυναικοκτονίες και την βία λόγω φύλου καθώς και την αυξανόμενη περιθωριοποίηση των οργανώσεων για τα δικαιώματα των γυναικών, οι γυναίκες και τα κορίτσια συχνά στερούνται δικαιοσύνης, προστασίας και υποστήριξης.
