Η ένταξη των λεγόμενων Δυτικών Βαλκανίων αποτελεί μία μεγάλη πρόκληση για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ήδη από την εποχή της πτώσης του τοίχους του Βερολίνου. Η ανάγκη περιορισμού και αναχαίτισης της ρωσικής και της κινεζικής επιρροής από την μία και η αποφυγή μίας πρώιμης ένταξης ανέτοιμων χωρών ή εστιών έντασης στην Ένωση από την άλλη αποτελούν δύο αντικρουόμενες παραμέτρους, που διαιρούν τα κράτη – μέλη. Η μεν Γαλλία φοβάται ότι μία πρώιμη ένταξη θα ενισχύσει τις δυσκολίες στην λήψη αποφάσεων και τον ευρωσκεπτικισμό, ενώ η Γερμανία επιθυμεί τη διεύρυνση της ενιαίας αγοράς το συντομότερο δυνατόν. Την πρόκληση διασφάλισης των κριτηρίων εισόδου χωρίς να αποθαρρυνθούν τα υποψήφια μέλη, ανέλαβε η Γερμανία, μέσα από την λεγόμενη Διαδικασία του Βερολίνου. Η διαδικασία αυτή αποτελεί το πολιτικό και οικονομικό οξυγόνο, που αναζητούν τα κράτη της περιοχής, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τα προαπαιτούμενα ένταξης των Βρυξελλών.
Μεγάλη πρόκληση αποτελεί η διεύρυνση και για την Ελλάδα. Ήδη από το 2003, με την «Ατζέντα της Θεσσαλονίκης», τέθηκαν σημαντικοί στόχοι ενσωμάτωσης των χωρών της περιοχής, κατόπιν έντονης διπλωματικής μας κινητικότητας. Μέσα από την Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση, η χώρα μας στοχεύει στην μείωση της τουρκικής επιρροής, πιέζοντας ταυτόχρονα για λύση σε διμερή εκκρεμή ζητήματα από θέση ισχύος, όπως η υλοποίηση όλων των όρων της συμφωνίας με την Βόρεια Μακεδονία και η οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης με την Αλβανία. Μεγάλο αγκάθι για την Αθήνα αποτελεί η αντιμετώπιση του Κοσσυφοπεδίου. Από την μία η Αθήνα αντιλαμβάνεται ότι δεν θα μπορεί για πάντα να αποφεύγει την αναγνώριση της οντότητας αυτής, από την άλλη δεν θέλει να δώσει σήμα έγκρισης πολιτικών αλλαγής συνόρων στην Ευρώπη, ούτε και να διαρρήξει τις σχέσεις της με το Βελιγράδι.
Η ενεργειακή κρίση, ο ρωσικός αναθεωρητισμός και οι ευρύτερες γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή, δημιουργούν για την Ελλάδα και ένα νέο πεδίο δράσης, αυτό της ανάδειξής της σε ενεργειακό κόμβο μεταξύ Ευρώπης και Μέσης Ανατολής. Η γεωπολιτική σημασία του ρόλου αυτού είναι τεράστια και αφορά τόσο στην ενεργειακή στήριξη των βορείων γειτόνων μας, εναλλακτικά του ρωσικού φυσικού αερίου και των τουρκικών αγωγών, όσο και στη ενίσχυση της ανάγκης συμμετοχής της χώρας μας στα ενεργειακά σχέδια της Μεσογείου.
Στο πλαίσιο αυτό, η Διάσκεψη του Βερολίνου αποδεικνύεται ένας σημαντικός σταθμός για την Ελλάδα, τα Δυτικά Βαλκάνια και την Ευρώπη. Η διακήρυξη για την ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής και μετάβασής της στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η καλύτερη σύνδεση με την Ευρώπη, μέσω για παράδειγμα της συμφωνίας για αμοιβαία αναγνώριση ταυτοτήτων, επαγγελματικών και ακαδημαϊκών τίτλων και η σταθερή προσήλωση των χωρών στην ευρωπαϊκή προοπτική ενισχύει όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές, αποδυναμώνοντας την επιρροή του Κρεμλίνου, της Άγκυρας και της Πεκίνο. Η επιτάχυνση της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ωρίμανσης των υποψήφιων κρατών και η βελτίωση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων της Ένωσης αποτελούν τις μεγάλες προκλήσεις την επόμενη ημέρα της Συνόδου.
*Ο κ. Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος είναι Διεθνολόγος
