Σε διπλωματικό «ναρκοπέδιο» παγιδεύεται η Ουκρανία με την πίεση για εκχώρηση εδαφών να καθίσταται ασφυκτική υπό το βάρος της απειλής ότι οι ΗΠΑ θα νίψουν τας χείρας τους από τη διαμεσολάβηση για τον τερματισμό του πολέμου. Διαπραγμάτευση, όχι συνθηκολόγηση, είναι η απάντηση του Κιέβου στο τελεσίγραφο Βανς για την αποδοχή της «τελικής πρότασης» της διακυβέρνησης Τραμπ, η οποία και περιλαμβάνει de jure αναγνώριση από την Ουάσινγκτον της ρωσικής κυριαρχίας στη χερσόνησο της Κριμαίας και de facto αναγνώριση των ρωσοκρατούμενων εδαφών στο Ντονμπάς.
Οι προγραμματισμένες για χθες διαβουλεύσεις σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών στο Λονδίνο τινάχθηκαν στον αέρα λόγω της απόφασης του επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας, Μάρκο Ρούμπιο, να μην παραστεί στις συνομιλίες με αξιωματούχους της Ουκρανίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου σε αναζήτηση του δρόμου για μία βιώσιμη εκεχειρία. Οι συνομιλίες πραγματοποιήθηκαν σε χαμηλότερο επίπεδο με τον ειδικό απεσταλμένο της κυβέρνησης Τραμπ για την Ουκρανία και τη Ρωσία Κιθ Κέλογκ να ηγείται της αμερικανικής αντιπροσωπείας.
Είναι ο Στιβ Γουίτκοφ ωστόσο, στενός φίλος του Ντόναλντ Τραμπ και απεσταλμένος για τη Μέση Ανατολή, στον οποίο έχει ανατεθεί η πραγματική διαπραγμάτευση για το Ουκρανικό ζήτημα, και εκείνος πρόκειται να μεταβεί πιθανότατα την Παρασκευή στη Μόσχα για την τέταρτη κατά σειρά κατ’ ιδίαν συνάντησή του με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Το σχέδιο Τραμπ που τίθεται επί τάπητος συντάχθηκε, εν τη απουσία της Ουκρανίας και της Ευρώπης, έπειτα από τις συνομιλίες άνω των τεσσάρων ωρών που είχαν Γουίτκοφ και Πούτιν την περασμένη εβδομάδα.
To Στέιτ Ντιπάρτμεντ απέδωσε σε αδιευκρίνιστους «πρακτικούς λόγους» την απόσυρση Ρούμπιο και Γουίτκοφ από τις συνομιλίες, αν και ήταν προφανές ότι η απόφαση ελήφθη την τελευταία στιγμή, αιφνιδιάζοντας πλήρως το βρετανικό υπουργείο Εξωτερικών. Αμερικανός αξιωματούχος που συμμετείχε στις συζητήσεις δήλωσε ότι Ρούμπιο και Γουίτκοφ συνεργάστηκαν «για να αναπτύξουν ένα πλαίσιο που θα μας φέρει πιο κοντά στο τέλος του πολέμου», ωστόσο κατ’ αυτόν τα τελευταία 24ωρα, και ενώ το περιεχόμενο του σχεδίου διέρρεε στα μέσα ενημέρωσης, υπήρξαν ενδείξεις από την ουκρανική πλευρά ότι ήθελαν να συζητήσουν στο Λονδίνο μία εκεχειρία 30 ημερών και όχι το πλαίσιο του σχεδίου Τραμπ.
Ίσως θεώρησαν Ρούμπιο και Γουίτκοφ, κατ’ άλλες εκτιμήσεις, ότι δεν έχουν κάτι νέο να πουν από την τελευταία τους συνάντηση με Ουκρανούς και Ευρωπαίους την περασμένη εβδομάδα στο Παρίσι ή ίσως συνειδητοποίησαν ότι το Κίεβο θα απέρριπτε το λεγόμενο «ειρηνευτικό σχέδιο» που κατά την ουκρανική πλευρά ισοδυναμεί με εξαναγκασμό σε συνθηκολόγηση, αλλά στο σκέλος που αφορά την Κριμαία εγείρει και σοβαρά ζητήματα όσον αφορά το Κράτος Δικαίου και την αρχή ότι τα σύνορα δεν μπορούν να επαναχαραχθούν διά της βίας -κανόνας που έχει καθορίσει την παγκόσμια σταθερότητα από το 1945 και την ίδια την αμερικανική εξωτερική πολιτική.
Το περίγραμμα της λεγόμενης «τελικής πρότασης» περιλαμβάνει την de jure αναγνώριση από τις ΗΠΑ του ρωσικού ελέγχου στην κατεχόμενη και παρανόμως προσαρτημένη από τη Ρωσική Ομοσπονδία χερσόνησο της Κριμαίας, κάτι που εφόσον συμβεί σηματοδοτεί μείζονα μεταστροφή της εξωτερικής πολιτικής δεκαετιών της Ουάσινγκτον. Με άλλα λόγια, θα έλθει να σηματοδοτήσει πως είναι δυνατή η αλλαγή συνόρων με τη βία, εγείροντας ένα εξαιρετικά επικίνδυνο προηγούμενο για εδαφικές διεκδικήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Από την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, οι ΗΠΑ έχουν καταδικάσει σταθερά τη ρωσική ενέργεια ως παράνομη σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, επέβαλαν κυρώσεις και επιβεβαίωσαν την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας.
Το Κίεβο καλείται να αποδεχθεί τη ρωσική κατοχή σε σχεδόν ολόκληρη την περιφέρεια του Λουχάνσκ, καθώς και στα κατεχόμενα τμήματα του Ντονέτσκ, της Χερσώνας και της Ζαπορίζια. Δεν υπάρχει κανένα μέλλον για την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ, αλλά «επιτρέπεται» η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ αίρονται οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία από το 2014 και προχωρά η ενισχυμένη οικονομική συνεργασία Μόσχας-Ουάσινγκτον κυρίως στον ενεργειακό και βιομηχανικό τομέα.
Η Ουκρανία, σύμφωνα πάντα με το σχέδιο που έχει διαρρεύσει στον αμερικανικό Τύπο, θα λάβει μία «ισχυρή εγγύηση ασφαλείας» από μία ad hoc ομάδα ευρωπαϊκών και μη χωρών, δίχως να προβλέπεται καμία συμμετοχή των ΗΠΑ, όπως έχει ήδη ξεκαθαρίσει η προεδρία Τραμπ, αλλά παραμένει ασαφές το πλαίσιο και ο τρόπος λειτουργίας μίας ειρηνευτικής αποστολής (στην οποία αντιτίθεται η Μόσχα). Μικρό τμήμα της περιφέρειας του Χαρκόβου μπορεί να επιστραφεί στο Κίεβο, ενώ υπάρχει πρόβλεψη για ανεμπόδιστη ουκρανική πρόσβαση στον ποταμό Δνείπερο που διατρέχει τη γραμμή του μετώπου σε τμήματα της νότιας Ουκρανίας. Προβλέπεται επίσης στήριξη για την ανοικοδόμηση δίχως περαιτέρω λεπτομέρειες. Ο σταθμός της Ζαπορίζια θα θεωρείται ουκρανικό έδαφος, αλλά τη διαχείριση θα αναλάβουν οι ΗΠΑ, ενώ η ηλεκτρική ενέργεια θα παρέχεται τόσο στην Ουκρανία όσο και στη Ρωσία.
Η Ρωσία εμφανίζεται διατεθειμένη να «παγώσει» τη σύγκρουση στις σημερινές γραμμές του μετώπου και να εγκαταλείψει εδαφικές αξιώσεις σε περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας που δεν κατέχει αυτή τη στιγμή -ήτοι να «ανταλλάξει» ουκρανικά εδάφη που τη στιγμή αυτή δεν ελέγχει -στην πραγματικότητα «αέρα»- με την αναγνώριση από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής της κυριαρχίας της στην ουκρανική χερσόνησο που κατέλαβε και ακολούθως προσάρτησε παράνομα το 2014.
Οι διαφωνίες μεταξύ των Βρυξελλών και της Ουάσινγκτον συνεχίζουν να βαθαίνουν εν μέσω της αυξανόμενης πίεσης των ΗΠΑ να επιτευχθεί συμφωνία. «Στεκόμαστε στο πλευρό της Ουκρανίας για την υποστήριξη της κυριαρχίας, της ανεξαρτησίας και της εδαφικής της ακεραιότητας. Όταν πρόκειται για την Κριμαία, η θέση μας είναι ξεκάθαρη: Η Κριμαία είναι Ουκρανία», υπογράμμισε χθες εκπρόσωπος της Κομισιόν και στο ίδιο πνεύμα ήλθαν οι δηλώσεις της επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Κάγια Κάλας, καθώς και της Γαλλίας και της Βρετανίας.
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, κατέστησε σαφές ότι είναι ανοιχτός σε συνομιλίες με τη Ρωσία, αλλά ότι το Κίεβο δεν θα δεχθεί μια συμφωνία που αναγνωρίζει τον έλεγχο της Μόσχας στην Κριμαία. H Ουκρανία δεν θα αναγνωρίσει νομικά την κατοχή της Κριμαίας. Δεν υπάρχει τίποτα να συζητήσουμε. Αντιβαίνει στο Σύνταγμά μας», επισήμανε. Η αντιπρόεδρος της ουκρανικής κυβέρνησης, Γιούλια Σβιριντένκο, δήλωσε από πλευράς της ότι το Κίεβο είναι έτοιμο να διαπραγματευτεί και όχι να συνθηκολογήσει και αρνείται να αποδεχθεί οποιαδήποτε συμφωνία επιτρέπει στη Ρωσία να ανασυνταχθεί και να επιτεθεί εκ νέου, ενώ προσέθεσε ότι «ο λαός μας δεν θα δεχτεί μια παγωμένη σύγκρουση μεταμφιεσμένη σε ειρήνη».
Το τελεσίγραφο του Αμερικανού αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς προς Ουκρανία και Ρωσία πως είτε αποδέχονται τη συμφωνία, είτε οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσύρονται, απευθυνόταν πρωτίστως στο Κίεβο και στον Ζελένσκι, στον οποίο και στράφηκε χθες το βράδυ η οργή του Ντόναλντ Τραμπ. Κατηγόρησε τον Ουκρανό πρόεδρο ότι με τις δηλώσεις του για την Κριμαία θέτουν σε κίνδυνο την «επικείμενη», όπως ισχυρίστηκε, συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου, δίνοντας την πλέον σαφή ένδειξη ότι οι ΗΠΑ προτίθενται να αναγνωρίσουν επίσημα την κατάληψη της Κριμαίας από τη Ρωσία ως μέρος οποιασδήποτε συμφωνίας. Ο Τραμπ επιτέθηκε στον Ζελένσκι για «εμπρηστικές» δηλώσεις που είναι «πολύ ζημιογόνες» για τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία, επαναλαμβάνοντας -όπως κατά τη συνάντηση εκείνη στο Οβάλ Γραφείο- πως ο Ουκρανός πρόεδρος «δεν έχει χαρτιά να παίξει».
«Κανείς δεν ζητά από τον Ζελένσκι να αναγνωρίσει την Κριμαία ως ρωσικό έδαφος, αλλά, αν θέλει την Κριμαία, γιατί δεν αγωνίστηκαν γι' αυτήν πριν από έντεκα χρόνια, όταν παραδόθηκε στη Ρωσία χωρίς να πέσει ούτε ένας πυροβολισμός;» έγραψε ο Τραμπ σε ανάρτησή του στο Truth Social για να προσθέσει ότι ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι «μπορεί να έχει ειρήνη ή, μπορεί να πολεμήσει για άλλα τρία χρόνια πριν χάσει ολόκληρη τη χώρα». Η δήλωση Ζελένσκι περί Κριμαίας κατά τον Τραμπ «δεν θα κάνει τίποτα άλλο από το να παρατείνει το πεδίο θανάτου και κανείς δεν το θέλει αυτό».
Πέπλο σύγχυσης καλύπτει την όλη διαδικασία των διαπραγματεύσεων. Το Κίεβο επιμένει στην πλήρη και άνευ όρων κατάπαυση του πυρός ως προϋπόθεση πριν από οποιαδήποτε συζήτηση για το εδαφικό, ενώ από πλευράς του ο Πούτιν ροκανίζει το χρόνο έχοντας δηλώσει ανοιχτός σε άμεσες συνομιλίες για παύση επιθέσεων κατά πολιτικών στόχων, όμως οι ρωσικές προτάσεις είναι θολές όσον αφορά τον ορισμό των πολιτικών στόχων. Εν τω μεταξύ, το Κρεμλίνο φαίνεται να εκμεταλλεύεται την ανυπομονησία του Αμερικανού προέδρου για εκεχειρία και σύμφωνα με αναφορές ετοιμάζει οικονομικά κίνητρα για να «κρατήσει την προσοχή του Ντόναλντ Τραμπ».
