Η δύση της εποχής Ερντογάν και η ανατολή μίας νέας; Για πρώτη φορά σε δύο δεκαετίες παντοδυναμίας ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα ενιαίο μέτωπο της αντιπολίτευσης που απειλεί να τον «εκθρονίσει» στη σημαντικότερη αναμέτρηση διεθνώς στο εκλογικό ημερολόγιο του 2023, η οποία προδιαγράφεται ότι θα έχει καθοριστικές συνέπειες για τη «μοίρα» του Κράτους Δικαίου στην Τουρκική Δημοκρατία και την κατεύθυνση στην οποία θα βαδίσει η εξωτερική της πολιτική.
Το ερώτημα «πού οδεύει η Τουρκία» βρίσκεται σταθερά στα χείλη κυβερνητικών αξιωματούχων στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και την Ουάσινγκτον, και σαφώς στην Αθήνα, ενώπιον της σκληρής αντι-δυτικής ρητορικής Ερντογάν, της ακροβασίας μεταξύ Ανατολής και Δύσης, του αναθεωρητισμού που δυναμιτίζει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, των προκλήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο, και συνολικά της δημοκρατικής οπισθοδρόμησης στην Τουρκία που φέρει την «υπογραφή» του.
Στις σημερινές κάλπες ο Ερντογάν δίνει τη δυσκολότερη μάχη της πορείας του απέναντι στον υποψήφιο της Συμμαχίας του Έθνους Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, με όλα τα ενδεχόμενα να παραμένουν ανοιχτά. Κάθε πρόβλεψη, ήταν και παραμένει επισφαλής εν μέσω ενός «εκρηκτικού» πολιτικού σκηνικού, και το ευκταίο για τη γείτονα είναι ένα καθαρό, διάφανο εκλογικό αποτέλεσμα -και η αποδοχή αυτού- προς εγγύηση της ομαλότητας και αποφυγή απρόβλεπτων εξελίξεων και διολίσθησης σε πολιτική αστάθεια.
Μία νίκη Ερντογάν προοιωνίζεται συνέχιση, και μάλλον περαιτέρω, εδραίωση της δοκιμασμένης «συνταγής» του αυταρχισμού, «κάτι σαν δικτατορία» όπως προειδοποιεί ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος από πλευράς του δεσμεύεται ότι θα αποκαταστήσει τη Δημοκρατία καταργώντας την «ενός ανδρός αρχή» που έχει επιβάλει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ενώ παράλληλα θα επαναφέρει στις ράγες τις σχέσεις με τη Δύση και την Ευρωπαϊκή Ένωση, και θα «υπενθυμίσει» στη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν ότι η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ.
Η κάλπη επί της ουσίας έρχεται να κρίνει το ρόλο που πρόκειται να διαδραματίσει η Άγκυρα σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, την τακτική που ακολουθεί έναντι του ΝΑΤΟ (ο Κιλιτσντάρογλου έχει ήδη δεσμευτεί ότι θα ξεμπλοκάρει την ένταξη της Σουηδίας), την ταραχώδη σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες (και το αμερικανικό Κογκρέσο από όπου «περνά» και το ζήτημα των F-16 που συνδέεται και με το πλέγμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων), καθώς και το στρατηγικό βάθος των δεσμών με τη Ρωσία.
Η προεκλογική εκστρατεία στην Τουρκία «έκλεισε» με την παραπαίουσα οικονομία, το υψηλό κόστος ζωής και το δίλημμα αυταρχισμός έναντι Κράτους Δικαίου σε πρώτο πλάνο, και οι αναλυτές συντείνουν πως εάν αυριανός πρόεδρος είναι ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου το πρωταρχικό ζήτημα στο οποίο θα πρέπει να επικεντρωθεί είναι ο πληθωρισμός και οι οικονομία -και εκεί θα χρειαστεί την εύνοια της Δύσης-, ενώ παράλληλα θα χρειαστεί να επιδοθεί σε δύσκολες ασκήσεις ισορροπίας στα πολλαπλά «μέτωπα» που έχει αφήσει «ανοιχτά» ο Ερντογάν στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου θα κληθεί να επανακαθορίσει τη θέση της Άγκυρας όσον αφορά στον πόλεμο στην Ουκρανία, χωρίς να αναμένονται άμεσα τουλάχιστον ριζικές μετατοπίσεις έναντι της Ρωσίας, κάτι που η τουρκική οικονομία δεν φαίνεται να «αντέχει».
Στο πεδίο των ελληνοτουρκικών σχέσεων, που με τη σειρά τους «περνούν» μέσα από το συνολικό πλέγμα των σχέσεων Τουρκίας-Δύσης, το πλαίσιο των παράνομων διεκδικήσεων έναντι της Ελλάδας δεν πρόκειται να μεταβληθεί. Αποτελεί κρατική πολιτική ανεξαρτήτως νικητή στην τουρκική κάλπη, με τη διαφορά ότι ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου μπορεί να ρίχνει παράλληλα γέφυρες και με προσανατολισμό τη Δύση, σε αντίθεση με τον Ερντογάν που εστίαζε προς την Ανατολή, και μένει να διαφανούν τα «δείγματα γραφής» από την πλευρά του κεμαλικού εθνικισμού που πρεσβεύει ο Κιλιτσντάρογλου.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο αρχηγός του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος έχει δηλώσει ότι θέλει να «αναζωογονήσει» την επί της ουσίας «νεκρή» υποψηφιότητα ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (κάτι που δεν θα έσπευδαν να… αγκαλιάσουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και οι Βρυξέλλες), ενώ προβληματισμό προκαλεί επίσης το γεγονός πως έχει δηλώσει ότι θέλει να επαναδιαπραγματευτεί τη Συμφωνία του 2016 για το Προσφυγικό, βάσει της οποίας η ΕΕ διέθεσε δισεκατομμύρια ευρώ σε αντάλλαγμα για τη συνεργασία της Άγκυρας για τον περιορισμό των προσφυγικών ροών προς ευρωπαϊκές χώρες.
Οι Βρυξέλλες παρακολουθούν στενά, αλλά από «απόσταση ασφαλείας», την κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση στην Τουρκία, υπογραμμίζοντας την ανάγκη μίας διάφανης και χωρίς αποκλεισμούς εκλογικής διαδικασίας, που να πληροί τα δημοκρατικά πρότυπα. Ανάλογη είναι η τοποθέτηση που έχει προέλθει και από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Η «παρτίδα» είναι ανοιχτή
Εξήντα τέσσερα εκατομμύρια πολίτες με δικαίωμα ψήφου κρατούν το «κλειδί» για την επόμενη ημέρα της Τουρκίας στις 192.000 προεδρικές και βουλευτικές κάλπες που στήνονται από τις 8.00 το πρωί έως τις 17.00 το απόγευμα.
Η επίσημη ροή αποτελεσμάτων αναμένεται να «τρέξει» από τις 21.00 μέσω του πρακτορείου Anadolu και του κρατικού τηλεοπτικού δικτύου TRT, όταν και εκτιμάται ότι η ενσωμάτωση όσον αφορά τις προεδρικές εκλογές θα έχει φθάσει ήδη στο 30%, ενώ είναι πιθανό ότι θα υπάρχουν και νωρίτερα διαρροές σχετικά με τα αποτελέσματα από τα κομματικά επιτελεία. Ίσως έως τα μεσάνυχτα θα έχει «κριθεί» η προεδρία ή εάν η αναμέτρηση οδηγηθεί σε δεύτερο γύρο την 28η Μαΐου, ενώ θα είναι πιο μακρά η αναμονή για τα αποτελέσματα των -εξίσου βαρύνουσας σημασίας για το μετεκλογικό τοπίο- εκλογών για τις 600 έδρες της Εθνοσυνέλευσης.
Η προεκλογική εκστρατεία «έκλεισε» εν μέσω κλίματος ακραίας πόλωσης, συνωμοσιολογίας και κατηγοριών περί έξωθεν παρεμβάσεων στο πλαίσιο μίας τοξικής πολιτικής αντιπαράθεσης που τροφοδότησαν περαιτέρω τα «ροζ» βίντεο και η απόσυρση της υποψηφιότητας του Μουχαρέμ Ιντζέ. Οι αντίπαλες συμμαχίες διεκδικούν στις σημερινές κάλπες τις «ορφανές» ψήφους του άλλοτε στελέχους του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) που είχε αναμετρηθεί με τον Ερντογάν ως υποψήφιος της κεμαλικής αντιπολίτευσης στην προεδρική κάλπη του 2018.
Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου είναι σαφώς πιο ευνοημένος από την εξέλιξη, με τις μετρήσεις (που αν και επισήμως έχουν απαγορευτεί, εντούτοις συνέχισαν να δημοσιεύονται) να εκτιμούν πως θα «επαναπατριστεί» στο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα ίσως και το 49% των ψηφοφόρων που θα στήριζε Ιντζέ. Ωστόσο, αν και ο Κιλιτσντάρογλου δείχνει να κινείται με μεγαλύτερη δυναμική συγκριτικά με τον Ερντογάν, δεν είναι σαφές ότι θα συγκεντρώσει το απαιτούμενο 50% για μία νίκη από τον πρώτο γύρο παρόλο που διαθέτει και την καίρια στήριξη του φιλοκουρδικού Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών (HDP), καθώς ο Τούρκος πρόεδρος εμφανίζεται να ανακτά και εκείνος έδαφος.
Αμφότεροι Ρετζέπ Ταγίπ Ερνογάν και Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου έριξαν το Σάββατο την «αυλαία» στην εκστρατεία τους με υψηλού συμβολισμού κινήσεις. Ο μεν Τούρκος πρόεδρος προσευχήθηκε στην Αγία Σοφία, τρία χρόνια μετά την μετατροπή της σε τέμενος (γεγονός που δεν παρέλειψε να θυμίσει στους ψηφοφόρους με προεκλογικά σποτ), ενώ ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης, αλεβίτης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, επισκέφθηκε το Μαυσωλείο του Κεμάλ Ατατούρκ στην Άγκυρα. Στα κεντρικά γραφεία του CHP στην τουρκική πρωτεύουσα θα παρακολουθήσει ο Κιλιτσντάρογλου τα αποτελέσματα απόψε το βράδυ, αφού ψηφίσει στην Άγκυρα, ενώ ο Ερντογάν έχει δηλώσει ότι η «νικητήρια ομιλία» του, εφόσον αυτή είναι η έκβαση της κάλπης, θα δοθεί από την Κωνσταντινούπολη.
Από το Μαυσωλείο του Κεμάλ, ο Κιλιτσντάρογλου απηύθυνε κάλεσμα ειδικά στους νέους, καλώντας τους να πολεμήσουν για το μέλλον. Πέντε εκατομμύρια νέοι ψηφίζουν για πρώτη φορά σήμερα· είναι η λεγόμενη γενιά Ερντογάν, που μεγάλωσε «μαζί» του χωρίς να γνωρίσει κανέναν άλλον πρόεδρο, και η επιθυμία της για αλλαγή μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην τελική έκβαση της αναμέτρησης, η οποία ακριβώς λόγω της κρισιμότητάς της αναμένεται να συνοδευτεί με ρεκόρ συμμετοχής.
Ενώπιον μίας άκρως αμφίρροπης μάχης, στην οποία αμφότερες οι πλευρές δηλώνουν ότι θα στεφθούν νικητές, ο Τούρκος πρόεδρος διαβεβαίωσε σε διακαναλική συνέντευξη που μεταδόθηκε ταυτόχρονα σε 25 δίκτυα ότι θα σεβαστεί το αποτέλεσμα της κάλπης. «Εμείς ανήλθαμε στην εξουσία με δημοκρατικά μέσα, με την υποστήριξη του λαού μας. Εάν το έθνος μας αποφασίσει διαφορετικά, θα πράξουμε ότι επιτάσσει η δημοκρατία. Δεν υπάρχει κάτι άλλο να κάνουμε» δήλωσε.
Μια ανάσα πριν ανοίξουν οι κάλπες, ο Ταγίπ Ερντογάν επιτέθηκε πλέον ο ίδιος προσωπικά στον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών («έργο» που είχε αναλάβει μέχρι πρότινος ο υπουργός Εσωτερικών Σεργκέι Σοϊλού με τα περί απόπειρας «πολιτικού πραξικοπήματος»), ισχυριζόμενος ότι ο Τζο Μπάιντεν έχει δώσει εντολή «να τον ρίξουν» από την εξουσία. «Αύριο, οι κάλπες θα δώσουν απάντηση στον Μπάιντεν», ανέφερε, ενώ κατηγόρησε εκ νέου τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ότι σε συνεργασία με τους γκιουλενιστές κρύβεται πίσω από τη συνωμοσία του ροζ σκανδάλου που οδήγησε στην απόσυρση του Μουχαρέμ Ιντζέ.
Εξαπέλυσε, επίσης, «πυρά» κατά του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου για τα περί ρωσικής απόπειρας ανάμειξης στις τουρκικές εκλογές. «Ο ‘bye-bye Κεμάλ’ επιτίθεται στον Πούτιν. Επιτίθεται στη Ρωσία. ‘Κιλιτσντάρογλου, ο Ερντογάν πρέπει να ηττηθεί’, λέει το αφήγημα του Μπάιντεν. Αλλά καθώς εσύ επιτίθεσαι στον Πούτιν, λυπάμαι αλλά εγώ δεν θα σου πω μπράβο» δήλωσε καταχειροκροτούμενος για να προσθέσει: «Γιατί οι σχέσεις μας με τη Ρωσία δεν είναι μικρότερης σημασίας από αυτές με τις Ηνωμένες Πολιτείες».
Στο «ρωσικό ζήτημα», ο Κιλιτσντάροογλου από πλευράς του φάνηκε να οπισθοχωρεί ελαφρώς, λέγοντας σε συνέντευξή του, υπό το φως της διάψευσης που ήλθε από το Κρεμλίνο: «Ευχαριστούμε για την ανακοίνωση που έγινε από τη Ρωσία. Λένε ‘δεν θα παρέμβουμε, δεν θα ανακατευτούμε’. Εμείς δεν θα δεχθούμε ποτέ μία παρέμβαση στο εσωτερικό μιας άλλης χώρας». Επίσης «έδειξε» στη συνέντευξη Ερντογάν που προβλήθηκε ταυτόχρονα σε 25 δίκτυα ως απόδειξη αυταρχισμού και ελέγχου του Τύπου και των μέσων ενημέρωσης, τονίζοντας ότι επί δικής του προεδρίας δεν θα είναι αυτή η Τουρκία.
Η Συμμαχία των «Έξι» βρίσκεται υπ’ ατμόν για τη διασφάλιση του αδιάβλητου της εκλογικής διαδικασίας, έχοντας επιστρατεύσει άνω των 500.000 εκλογικών παρατηρητών, αριθμός ενδεικτικός των φόβων περί παρατυπιών ή απόπειρας νόθευσης των εκλογικών αποτελεσμάτων. Η αντιπολίτευση θα έχει τουλάχιστον δύο παρατηρητές σε κάθε μία από τις 192.000 κάλπες, και θα πραγματοποιεί τη δική της καταμέτρηση των ψήφων, συγκρίνοντας τα στοιχεία με αυτά που θα εκδίδονται από το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο (YSK).
«Μην τολμήσεις να σκεφτείς θα ‘πάω στην κάλπη’, αλλά τι θα γίνει αν μου κλέψουν την ψήφο. Για πρώτη φορά στα χρονικά εργαζόμαστε για την ασφάλεια της κάλπης εδώ και ενάμιση ολόκληρο χρόνο», ανέφερε ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου στην τελευταία προεκλογική του συγκέντρωση στην Άγκυρα, και ενώ την προηγούμενη ημέρα τόσο ο ίδιος, όσο και ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου, είχαν εμφανιστεί με αλεξίσφαιρα γιλέκα εν μέσω φημολογίας περί σχεδίων απόπειρας δολοφονίας του υποψηφίου της αντιπολιτευόμενης συμμαχίας.
Το διακύβευμα για την Τουρκία δεν εξαντλείται όμως στην προεδρική κάλπη, καθώς εξίσου βαρύνουσας σημασίας για την επόμενη ημέρα είναι και η κοινοβουλευτική αναμέτρηση που διενεργείται παράλληλα την Κυριακή. Ως ένα από τα χειρότερα σενάρια που θα μπορούσαν να προκύψουν προβάλλει μία οριακή επικράτηση Κιλιτσντάρογλου (που μπορεί και να αμφισβητηθεί) μαζί με κατάκτηση της πλειοψηφίας στην Εθνοσυνέλευση από τη συμμαχία Ερντογάν. Σε μία τέτοια περίπτωση η Τουρκία θα εισερχόταν στα αχαρτογράφητα για την ίδια νερά μίας «συγκατοίκησης», με την προεδρία και τη Βουλή να ελέγχονται από αντίπαλες συμμαχίες, γεγονός που μπορεί να ανοίξει τον Ασκό του Αιόλου...
Διαβάστε επίσης
Εκλογές Τουρκία: Είμαστε έτοιμοι για ένα χαοτικό σενάριο;
Ερντογάν: Ο Μπάιντεν έδωσε εντολή να με ρίξουν
Ανάλυση του Economist: Πόσο ελεύθερες και δίκαιες μπορεί να είναι οι εκλογές στην Τουρκία;
