Με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ να έχουν αποφασίσει μετά από 20 χρόνια στρατιωτικής παρουσίας και αιματηρών στρατιωτικών επιχειρήσεων, να αποχωρήσουν μέχρι τον Σεπτέμβριο από το Αφγανιστάν, μία χώρα που έχει χαρακτηριστεί και ως «νεκροταφείο αυτοκρατοριών», ήλθε η Τουρκία να «επιλύσει» το πρόβλημα της λειτουργίας και της ασφάλειας του αεροδρομίου «Χαμίντ Καρζάι» της Καμπούλ.
Η Άγκυρα πλέον της δήλωσης του Τούρκου ΥΠΑΜ Χουλουσί Ακάρ την 7 Ιουνίου, ότι η χώρα του δεν θα αποσυρθεί από το αεροδρόμιο της Καμπούλ και θα συνεχίζει να του εξασφαλίζει πολιτική, οικονομική και βεβαίως υλικοτεχνική υποστήριξη, επαναβεβαίωσε αυτήν την δέσμευση τόσο στην Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ όσο και στην συνάντηση Ερντογάν-Μπάιντεν.
Γιατί όμως είναι υψίστης σπουδαιότητας η εξασφάλιση του αεροδρομίου της Καμπούλ; Πρώτα απ όλα είναι ο κύριος αερολιμένας της χώρας και πύλη εισόδου σε αυτήν, ενώ ταυτόχρονα είναι και μεγάλη αεροπορική βάση. Κατασκευάστηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου από την αρχή από τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία που για είκοσι χρόνια ήταν από τους μεγαλύτερους δωρητές για την ανοικοδόμηση της χώρας.
Από το 2002 και μετά το Αεροδρόμιο αυτό λειτουργεί από το ΝΑΤΟ και εξασφαλίζεται από δυνάμεις της Συμμαχίας και εταίρων (μη μελών, όπως η Αυστραλία), κάτι που είτε λόγω δυνατοτήτων, είτε λόγω… εμπιστοσύνης, δεν μπορεί να αφεθεί στις Αφγανικές Δυνάμεις.
Πέρα από τις στρατιωτικές πτήσεις, η επικοινωνία του ΟΗΕ, των υπηρεσιών του και των χωρών που διατηρούν διπλωματικές αποστολές στο Αφγανιστάν γίνεται από το αεροδρόμιο αυτό, ενώ όλη η ανθρωπιστική βοήθεια της διεθνούς κοινότητας εισέρχεται στη χώρα από αυτό.
Αρκετές χώρες μάλιστα έχουν εξετάσει το ενδεχόμενο να κλείσουν τις πρεσβείες τους στην Καμπούλ στην περίπτωση που δεν εξασφαλιστεί το αεροδρόμιο. Καμία χώρα πλην Τουρκίας δεν εξέφρασε την επιθυμία να αναλάβει την ευθύνη του αεροδρομίου.
Η προφορά της Τουρκίας, για όσους την παρακολουθούν «από κοντά» και σε βάθος, δεν ήταν βέβαια έκπληξη. Για πολλά χρόνια η Τουρκία είχε ενεργό ρόλο στο Αφγανιστάν τόσο σε πολιτικό όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο.
Να θυμίσουμε ότι ο πρώτος πολιτικός εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ στην χώρα και μάλιστα για τρία χρόνια (2003-2006) ήταν ο πρώην Τούρκος ΥΠΕΞ Χικμέτ Τσετίν ενώ η θέση αυτή δόθηκε πάλι σε Τούρκο διπλωμάτη το 2015, στον πρέσβη Ισμαήλ Αραμάζ. Σε στρατιωτικό επίπεδο η Τουρκία ανέλαβε την διοίκηση της Νατοϊκής Δύναμης ISAF (International Security Assistance Force).
Μετά την συμφωνία με τους Ταλιμπάν και την ανακοίνωση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ για αποχώρηση όλων των Στρατιωτικών Δυνάμεων τους από το Αφγανιστάν η Τουρκία άρχισε να εμπλέκεται περισσότερο και διοργάνωσε χωρίς όμως ποτέ να πραγματοποιηθεί, Διάσκεψη Ειρήνης λόγω μη συμμετοχής σε αυτήν των Ταλιμπάν.
Η Άγκυρα διατηρεί σχέσεις με ένα μεγάλο φάσμα πολιτικών προσώπων στην Καμπούλ, με αρχηγούς φατριών, αλλά και τον ίδιο τον πρόεδρο Ασράφ Γκάνι, ενώ και ο επικεφαλής του Ανώτατου Συμβουλίου, Αμπντουλάχ Αμπντουλάχ, είναι τακτικός συνομιλητής του Τούρκου προέδρου και τις τελευταίες ημέρες έχει γίνει «ο διαφημιστής της Τουρκίας»!
Στην Άγκυρα θεωρούν ότι με αυτήν την δέσμευση θα ικανοποιηθούν οι φιλοδοξίες της για ένα διαπεριφερειακό ρόλο (Αζερμπαϊτζάν, Συρία, Λιβύη, Σομαλία) αλλά κυρίως ότι θα κερδίσει την εύνοια της Δύσης και ιδίως των ΗΠΑ για την ανάληψη αυτής της αποστολής που καμία άλλη χώρα δεν προσφερόταν λόγω των μεγάλων κινδύνων που εμπεριέχει.
Βέβαια, για αυτήν την «δύσκολη δουλειά» που κανείς δεν ήθελε να κάνει οι Τούρκοι ζητούν ως εργολαβία 120 εκατ. δολάρια και πολιτική κάλυψη.
Ο Ερντογάν κατά την προσφιλή του μέθοδο να αποκαλύπτει μέρος των συζητήσεων και των συμφωνιών, δήλωσε ότι ενημέρωσε τον Αμερικανό πρόεδρο ότι για την λειτουργία και την ασφάλεια του Αεροδρομίου θα συνεργαστεί με την Ουγγαρία (νέος φίλος της Τουρκίας όπως και η Πολωνία) αλλά και με το Πακιστάν, κάτι για το οποίο εκτιμάται ότι ο Μπάιντεν δεν άκουσε με …ευχαρίστηση.
Ίσως μετά από αυτό, ο ΓΓ του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, δήλωσε ότι δεν έχει ληφθεί απόφαση σχετικά ποιος θα αναλάβει το διεθνές αεροδρόμιο της Καμπούλ, αλλά η Τουρκία η οποία ήδη διατηρεί δύναμη 600 περίπου Στρατιωτών θα έχει βασικό ρόλο εκεί. Παρεμπιπτόντως το Πακιστάν έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το Αφγανιστάν και διασυνδέονται με την μεγάλη εθνοτική κοινότητα των Παστούν που ζουν και στις δύο χώρες, ενώ ο βασικός κορμός των Ταλιμπάν είναι Παστούν.
Οι Τούρκοι πιστεύουν ότι ελέγχοντας την «πύλη εισόδου» του Αφγανιστάν θα μπορούν να έχουν κατά κάποιο τρόπο «εξαρτημένους» όσους διεθνείς δρώντες με πρώτη την Αμερική θα έχουν συμφέρον να διατηρούν έστω κάποια επαφή με τη χώρα και φυσικά να ενισχύουν το υφιστάμενο καθεστώς.
Ιδιαίτερα οι Αμερικανοί θα μπορέσουν να αποσύρουν με ασφάλεια τους τελευταίους στρατιώτες τους και υλικά που δεν πρέπει να πέσουν στα χέρια των Ταλιμπάν μιας και κλείνουν από τώρα την αεροπορική τους βάση στο Μπαγκράμ 40 χιλ βορείως της Καμπούλ. Επίσης, θεωρούν ότι η χώρα τους καθίσταται έτσι κομβικό μέλος και για το ίδιο το ΝΑΤΟ.
Έστω και αν κάποιοι στην Ελλάδα μπορεί να εκτιμούν σωστά ή λάθος ότι έχει πολλά ρίσκα η υπερέκταση της Τουρκίας, η εκτίμηση μας είναι ότι και αυτή η «προσφορά... επ' αμοιβή» στο ΝΑΤΟ, εντάσσεται σε αυτό που η Άγκυρα αντιλαμβάνεται ως «διαπεριφερειακή πολιτική» και έχει σχέση με την προσπάθεια επέκτασης της επιρροής της Άγκυρας σε ολόκληρη την περιοχή.
Ποτέ δεν έκρυψε μάλιστα τις φιλοδοξίες της και στην Κεντρική Ασία παίζοντας το «χαρτί» της εθνικής συγγένειας και φυσικά ότι είναι μία πιστή μουσουλμανική χώρα.
Όπως προαναφέρθηκε οι κίνδυνοι είναι μεγάλοι και υπάρχει τουλάχιστον μέχρι τώρα αντίθεση από μέρους των Ταλιμπάν παρά την πριν από αρκετούς μήνες θετική τους στάση για αναβαθμισμένη εμπλοκή της Τουρκίας σε μία μεταβατική περίοδο μετά την αποχώρηση των δυτικών στρατευμάτων.
Επεσήμαναν μάλιστα δια του εκπροσώπου τους στην Ντόχα ότι οι Αφγανοί πρέπει να ελέγχουν «κάθε ίντσα του αφγανικού εδάφους, συμπεριλαμβανομένων των αεροδρομίων» και ότι η Τουρκία ήταν μέρος των δυνάμεων του ΝΑΤΟ τα τελευταία 20 χρόνια και συνεπώς θα πρέπει να αποσυρθούν από το Αφγανιστάν με βάση την Συμφωνία με τις ΗΠΑ τον Φεβρουάριο.
Η στάση όμως αυτή δεν σημαίνει ότι δεν θα… αλλάξει, καθόσον υπάρχουν πληροφορίες για μυστικές διαβουλεύσεις Τουρκίας - Ταλιμπάν ο εκπρόσωπος των οποίων την αποκαλεί η «μεγάλη ισλαμική χώρα».
Το θέμα είναι ότι εξασφάλιση του αεροδρομίου της Καμπούλ και της ελεύθερης επικοινωνίας με την πόλη και τις περιοχές που είναι εγκατεστημένες οι πρεσβείες και οι διεθνείς οργανισμοί δεν μπορεί να υλοποιηθεί αν δεν υπάρχει ένοπλη αστυνόμευση κάτι που συνεπάγεται και αποστολές μάχης.
Και γι αυτό ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ άφησε να εννοηθεί ότι ίσως η αποστολή της Τουρκίας να υποστηριχθεί και από «εργολάβους ασφάλειας», δηλαδή από …ιδιωτικό στρατό!
Μέχρι και τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές δεν είχε ληφθεί τελική απόφασή και αυτός ο ρόλος που αναζητά η Τουρκία θα πρέπει επίσης να εγκριθεί από το ΣΑ του ΟΗΕ και να υποστηριχθεί ευρέως από τη διεθνή κοινότητα.
Σε κάθε περίπτωση η Τουρκία συγκεντρώνει την περιφερειακή και διεθνή προσοχή και ικανοποιεί την φιλοδοξία της για έναν πιο… παγκόσμιο ρόλο. Τα ρίσκα όμως είναι πολύ μεγάλα και θα μπορούσε να χαλάσει η εικόνα που προσπαθεί να φτιάξει.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής και Εκτελεστικός Διευθυντής στο «Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας»
