Του Μιχάλη Τουτζιάρη
«Οι οικονομικές κρίσεις είναι όλες διαφορετικές, αλλά έχουν μια βασική πηγή. Οι άνθρωποι πραγματοποιούν κερδοσκοπικές υπερβολές με τις συνέπειες αυτών να έχουν σημαδέψει την παγκόσμια ιστορία από τις αρχές του 18ου και 19ου αιώνα. Είναι η ανθρώπινη φύση… εάν δεν βρεθεί τρόπος να αλλάξουμε την φύση των ανθρώπων θα αντιμετωπίσουμε νέα κρίση, η οποία θα είναι αναπόφευκτη καθώς η ανθρώπινη φύση πάντα επιστρέφει σε “κερδοσκοπικές υπερβολές” σε περιόδους παρατεταμένης ευημερίας..» πρώην πρόεδρος της Fed, Alan Greenspan.(2007)
Καθώς μπήκαμε στον μήνα Οκτώβριο, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ο μήνας των «παγκοσμίων κρίσεων», η εικόνα στις ΗΠΑ παραμένει ανοδική παρά την τελευταία υποχώρηση των δεικτών την περασμένη εβδομάδα. Όπως είχα αναφέρει σε προηγούμενο άρθρο μου, «1987-1988, 1997-1998, 2007-2008, 2018... Θα επαναληφθεί ή ιστορία; οι παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών έσωσαν το χρηματοπιστωτικό σύστημα από την κατάρρευση διοχετεύοντας άπειρη ρευστότητα στο σύστημα. Αναλύσαμε διεξοδικά τη διοχέτευση της ρευστότητας στις μεγάλες χρηματαγορές του πλανήτη και στην μόχλευση της στις αγορές παραγώγων (η άνοδος ή χάος-capital 2014). Έφθασε η ώρα να κλείσουμε με το τελευταίο σκέλος της που αποτελεί την αρχή της «επόμενης κρίσης» που δημιούργησε η μεγαλύτερη οικονομική παρέμβαση για την επίλυση της κρίσης του 2008.
Το ανθρώπινο είδος έχει μια εξαιρετική ικανότητα όταν αντιμετωπίζει μεγάλες περιόδους ευημερίας να θεωρεί ότι αυτές θα συνεχιστούν για πάντα. Αντίθετα, τα «σενάρια καταστροφής» λειτουργούν αποτρεπτικά στην επέκταση της απληστίας και ρυθμίζουν εν μέρει το σύστημα. Η κρίση θα συμβεί ξανά αλλά θα είναι διαφορετική και σίγουρα δε θα μοιάζει με την προηγούμενη. Το αν θα είναι περισσότερο καταστροφική θα κριθεί από την αιτία που θα την προκαλέσει και τον αδύναμο κρίκο της. Πολλοί θα θυμάστε την χαρακτηριστική έκφραση του ηθοποιού Jim Carrey στην κινηματογραφική ταινία του 1994, "Dumb & Dumber". Όταν του είπαν ότι οι πιθανότητες να "κλείσει" με το χαρακτήρα της ηθοποιού Lauren Holly είναι μία στο εκατομμύριο, το πρόσωπό του Carrey έλαμψε: "Άρα λοιπόν, μου λέτε ότι υπάρχει μια πιθανότητα!" Κάπως έτσι φαντάζομαι ότι θα αντιδράσουν σήμερα οι περισσότεροι οίκοι που προέβλεπαν τα τελευταία χρόνια κατάρρευση στις αγορές είτε λόγω του brexit-grexit-italexit και pigs, είτε ελέω Ντόναλντ Τραμπ, είτε λόγω εμπορικού πολέμου, λόγω των γεωπολιτικών κ.λ.π. αν τους ανακοινωθεί ότι υπάρχει μία πιθανότητα να πέσουν οι παγκόσμιες αγορές!!
Η πικρή αλήθεια είναι ότι μαζεύτηκαν πολλά που κάθε ένα από μόνο του είναι ικανό να ανακόψει την 10ετή ανοδική πορεία των ΗΠΑ, κυρίως. Κι όμως οι αγορές συνεχίζουν μεθυσμένες από τα υπόλοιπα-κατάλοιπα του «Κοπανιστού Αέρα»!
Πριν από 89 χρόνια ένας νεαρός οικονομολόγος του Πρίνστον, ο Tζόζεφ Σταγκ Λόρενς, (καθώς οι μετοχές έφταναν σε ένα πλαφόν-Οκτώβρης του 29)προέβη στο εξής σχόλιο: «H ενιαία κρίση των εκατομμυρίων ατόμων, των οποίων οι αξιολογήσεις λειτουργούν σε αυτή την αξιοθαύμαστη αγορά, το Xρηματιστήριο, είναι ότι προς το παρόν τουλάχιστον η αξία των μετοχών δεν είναι υπερβολική». Kαι κατέληξε με το ερώτημα: «Πού είναι εκείνοι που διαθέτουν την πολύπλευρη σοφία και η οποία θα τους δώσει τη δυνατότητα να πουν όχι στην κρίση αυτού του ευφυούς πλήθους;»
Είναι η ανθρώπινη φύση θα μπορούσε να του απαντήσει κάποιος. Πολλοί θα μπορούσαν να δώσουν μια «πολιτική απάντηση»,χροιά, καθώς η επανεμφάνιση αυτού του κλίματος δεν ήταν ένα τελείως τυχαίο γεγονός. Οι περισσότεροι απ' αυτούς που διευθύνουν επενδυτικά σχήματα ή έχουν σημαντικά ποσά για να επενδύσουν είναι, κυρίως, ρεπουμπλικάνοι όσον αφορά την πολιτική τους τοποθέτηση. Φυσικά και αναπόφευκτα, οι επενδυτές πιστεύουν στους πολιτικούς που υποστηρίζουν, στα δόγματα που πρεσβεύουν και στα οικονομικά πλεονεκτήματα που απορρέουν εξ αυτών. Eίναι ιδιαίτερα εύκολο λοιπόν να πεισθούν οι επενδυτές για τις καινούριες και σχεδόν απεριόριστες ευκαιρίες, για πλουτισμό, για καλύτερες ημέρες, για συνέχιση της ευφορίας που ενυπάρχουν στη ρεπουμπλικανική εποχή, κάτω από ρεπουμπλικανικό καθεστώς. Ρωτήστε σήμερα ένα Αμερικάνο πολίτη τι πιστεύει για την αγορά με τον Ντόναλντ Τραμπ στο τιμόνι; Tο ίδιο πίστευαν και το 1929. Tο ίδιο πίστευαν και πριν το κραχ του 1987. Ίσως ήταν ένα τυχαίο γεγονός, ίσως μια πιθανότητα που έπρεπε να συμβεί! Έπειτα ήρθε η αναπόφευκτη αντιστροφή των προσδοκιών αυτών. Οι λόγοι μπορεί να ήταν από ένα φαινομενικά καταστροφικό γεγονός ή εξέλιξη ή ίσως επειδή οι αγοραστές σταμάτησαν να αγοράζουν και υπερίσχυσαν οι πωλητές! Ίσως επειδή οι «χρήσιμοι ηλίθιοι», όπως θα έλεγε και ο Κοστολάνι, έπαψαν να προσδοκούν ότι θα μπορέσουν να πουλήσουν υψηλότερα τις μετοχές!
Όποια και αν ήταν η αιτία η ιστορία τελείωσε με ΚΡΑΧ! "Άρα λοιπόν, σας λέω ότι υπάρχει μια πιθανότητα!"
