Το… κακό που έκανε στην ελληνική οικονομία ο τουρισμός το 2020 ενδέχεται να το πάρει πίσω το 2022. Ο τουρισμός δεν μπορεί να νικήσει τον πληθωρισμό, δεν μπορεί να απαλύνει τον πόνο όλων των νοικοκυριών και επιχειρήσεων της χώρας. Μπορεί όμως να αποτρέψει την ύφεση και να δώσει στην Ελλάδα την ευκαιρία να ξεκινήσει το επίσης πολύ δύσκολο 2023 από καλύτερη θέση. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε καλύτερους όρους βιωσιμότητας του χρέους, ζητήματα κρίσιμα για το πως θα κινηθεί η πραγματική οικονομία τα επόμενα χρόνια.
Δεν είναι τυχαίο ότι χθες η DBRS ανέφερε ότι η δημοσιονομική πειθαρχία της Ελλάδας θα είναι αυτή που θα κρίνει το μέλλον της οικονομίας, ενώ η JPMorgan εξέφρασε την αισιοδοξία της για την ελληνική οικονομία, επισημαίνοντας ότι κατάφερε να εμφανίσει ανάπτυξη 8,4% το 2021, παρά το γεγονός ότι τα τουριστικά έσοδα διαμορφώθηκαν στο 40% του ιστορικού ρεκόρ του 2019.
Η ώθηση που θα δεχθεί το ΑΕΠ αν τα τουριστικά έσοδα πλησιάσουν στο 2019 - όπως προβλέπει η TUI και άλλοι παράγοντες του κλάδου - θα είναι τέτοια που θα αποτρέψουν την ύφεση φέτος και του χρόνου, εκτιμούν αναλυτές. Βέβαια, και ο τουρισμός θα επηρεαστεί από τις διεθνείς εξελίξεις. Ρώσοι τουρίστες δεν θα έρθουν, οι πολίτες ανεπτυγμένων και μη χωρών βλέπουν την αγοραστική τους δύναμη να περιορίζεται και οι τουριστικές επιχειρήσεις καλούνται να λειτουργήσουν σε περιβάλλον ακραίας αβεβαιότητας σχετικά με το ενεργειακό κόστος αλλά και τη διαθέσιμη ενέργεια στην περίπτωση που διακοπεί η ροή ρωσικού φυσικού αερίου.
Δεν υπάρχει αμφιβολία, λοιπόν, ότι ζούμε στην εποχή των τεράστιων αλλαγών και ανατροπών. Αλλά δεν υπάρχει επίσης αμφιβολία ότι ο τουρισμός αποτελεί συνήθως τον «από μηχανής Θεό» για την ελληνική οικονομία. Είναι ο κλάδος που φέρνει τα πολυπόθητα έσοδα και συντηρεί την ανάπτυξη. Και ενώ είχαμε συνηθίσει να λέμε ότι η μεγάλη εξάρτηση της Ελλάδας από τον τουρισμό είναι και αδυναμία της - π.χ. στην πανδημία η εξάρτηση αυτή προκάλεσε μεγαλύτερη ύφεση σε σύγκριση με άλλες χώρες - φέτος μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια και να εξελιχθεί σε «μαξιλάρι ασφαλείας».
Από τη μία, η μεγάλη εξάρτηση της χώρας μας από τον τουρισμό την καθιστά ευάλωτη σε μεγάλες εξωτερικές διαταραχές. Από την άλλη, όμως, η σημαντική ανάκαμψη του τουριστικού κλάδου παγκοσμίως, μετά από δύο δύσκολα χρόνια που η πανδημία επέφερε τεράστιο πλήγμα στα ταξίδια και στην αναψυχή, μπορεί να κάνει τη διαφορά. Βλέπουμε π.χ. χώρες με ισχυρές οικονομίες όπως η Γερμανία να είναι από τις πρώτες που ενδεχομένως θα βιώσουν ύφεση λόγω των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι βιομηχανίες. Στον αντίποδα, Ελλάδα, Ισπανία και Πορτογαλία έχουν περισσότερες πιθανότητες να αποφύγουν την ύφεση.
Στις 22 Φεβρουαρίου γράφαμε ότι η ελληνική οικονομία θα βρεθεί μέσα στο 2022 μεταξύ δύο πολύ ισχυρών αντίρροπων δυνάμεων (Πληθωρισμός vs Τουρισμός: Ο εφιάλτης απέναντι στο θαύμα), της ώθησης που δίνει ο τουρισμός μετά από δύο χρόνια περιορισμών και της ακρίβειας που προκαλεί ο υψηλότερος πληθωρισμός των τελευταίων 24 ετών. Που να ξέραμε ότι δύο ημέρες αργότερα η Ρωσία θα εισέβαλε στην Ουκρανία αλλάζοντας τα πάντα.
Το πρόβλημα του πληθωρισμού ήταν υπαρκτό και πριν τον πόλεμο. Απλώς ο πόλεμος επιδείνωσε τις συνθήκες σε υπερβολικό βαθμό, καθώς εκτός από την εκτίναξη του ενεργειακού πληθωρισμού και των τροφίμων, υπάρχει ο κίνδυνος να κοπεί η ροή ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, απειλώντας με μεγάλες διακοπές στην παραγωγή και βαθιά ύφεση τη Γηραιά Ήπειρο.
Ο πληθωρισμός και η ακρίβεια περιορίζουν το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και αναγκάζουν το δημόσιο να αναζητεί δημοσιονομικό χώρο για επιδόματα, γράφαμε επίσης τον Φεβρουάριο. Ένα μέρος του απαιτούμενου δημοσιονομικού χώρου βρέθηκε από τα καλύτερα των προσδοκιών οικονομικά αποτελέσματα της ελληνικής οικονομίας το 2021. ‘Ένα άλλο μέρος θα μπορούσε να προέλθει από τον τουρισμό.
Ναι, ο τουρισμός λειτούργησε την περασμένη δεκαετία ως «σωτήρια λέμβος» όπως αναφέρει σε μελέτη της η Alpha Bank. Σκεφτείτε πόσο θα είχε συρρικνωθεί το ΑΕΠ (σωρευτικά συρρικνώθηκε άνω του 25%) μέσα στην κρίση αν δεν είχαμε τόσο δυνατό τουρισμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι ορισμένες περιοχές της Ελλάδας με ισχυρές τουριστικές ροές ουσιαστικά δεν κατάλαβαν από κρίση, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την οικονομική τους δραστηριότητα. Ένιωσαν την κρίση μόνο από τις περικοπές και τις αυξήσεις των φόρων, όταν η υπόλοιπη χώρα έζησε πολύ έντονα μία βαθιά ύφεση διαρκείας.
Σήμερα οι συνθήκες είναι διαφορετικές αλλά και πάλι η ώθηση που μπορεί να δώσει στο ΑΕΠ ο τουρισμός είναι απολύτως απαραίτητη για μία οικονομία που προσπαθεί να βγει από δεκαετή κρίση. Σε ό,τι αφορά τις προβλέψεις των ειδικών, ενώ είναι αισιόδοξες συνοδεύονται από μπόλικη δόση αβεβαιότητας. Η Τράπεζα της Ελλάδος εκτιμά ότι ο τουρισμός θα συνεχίσει να βελτιώνει τις επιδόσεις του στοχεύοντας στα επίπεδα του 2019, ο ΣΕΤΕ βλέπει στο καλό σενάριο να πλησιάζουμε στα νούμερα του 2019 αλλά επισημαίνει τις δυσκολίες, ενώ η TUI κάνει λόγο για ισχυρό ελληνικό καλοκαίρι που θα θυμίζει 2019.
