Η απόφαση της Ευρώπης να κόψει σταδιακά τον ομφάλιο λώρο με τη Μόσχα αποτινάσσοντας την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο, και αντικαθιστώντάς το με αμερικανικό LNG, όπως και άλλες πηγές, ανατρέπει ένα status που ισχύει από τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Βάζει τις βάσεις για απεξάρτηση από τη Ρωσία, στέλνει σαφές μήνυμα στο καθεστώς Πούτιν ότι θα του στερήσει το βασικό του όπλο να εκβιάζει, ενώ μέσα από κοινές παραγγελίες υγροποιημένου αερίου με Κατάρ, Νορβηγία κι άλλους μεγάλους παραγωγούς, ανοίγει τον ανταγωνισμό σε νέους παίκτες, αποσκοπώντας να ρίξει τις τιμές.
Το εγχείρημα προφανώς και δεν είναι εύκολο. Σε πρώτη φάση, τα 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα του επιπλέον αμερικανικού LNG, που συμφώνησαν χθες Μπάιντεν - Φον ντερ Λάιεν να φτάσουν φέτος στην Ευρώπη, μοιάζουν με σταγόνα στον ωκεανό. Αντιστοιχούν μόλις στο 10% των ετήσιων εισαγωγών ρωσικού αερίου στην ΕΕ (155 δισ. κμ) και δεν θα κάνουν αισθητή τη διαφορά. Είναι όμως ένα πρώτο βήμα, μαζί με την απόφαση για αγορά υγροποιημένου αερίου κεντρικά, όπως η προμήθεια εμβολίων κατά της Covid, ώστε ως τα τέλη του έτους οι ρωσικές εισαγωγές να έχουν μειωθεί κατά 2/3. Στο ερώτημα, πόσο εφικτός είναι ο στόχος, η αγορά απαντά, δύσκολα.
Σύμφωνα με την Goldman Sachs, για να αντικατασταθούν τόσο γρήγορα, τέτοιες μεγάλες ποσότητες (100-110 bcm) θα πρέπει οι βασικοί προμηθευτές LNG να αυξήσουν κατακόρυφα την παραγωγική τους δραστηριότητα και αυτό θα απαιτήσει 2-3 χρόνια. Το capacity όλων δουλεύει στο φουλ, για να καλυφθεί τόσο μεγάλη ζήτηση θα πρέπει οι παραγωγοί να εκτρέψουν προς την Ευρώπη ποσότητες που πωλούν στην Ασία και μάλιστα με υψηλά περιθώρια κέρδους, ενώ στα ευρωπαϊκά λιμάνια απαιτούνται νέες επενδύσεις σε τέρμιναλ και εγκαταστάσεις επαναεριοποίησης.
Το θέμα ωστόσο ήταν να γίνει η αρχή. Σπάζοντας μια σχέση εξάρτησης που κρατά από το 1960, εφόσον η Ευρώπη βγάλει τον επόμενο χειμώνα με λιγότερο απ’ ότι συνήθως ρωσικό φυσικό αέριο, ακόμη και αν δεν επιτευχθεί ο στόχος για μείωση κατά 70%, κάθε επόμενος χειμώνας θα είναι ευκολότερος.
Άλλωστε, η συμφωνία ΗΠΑ-ΕΕ που υπεγράφη χθες προβλέπει μια σταθερή ροή επιπλέον αμερικανικού LNG προς την ευρωπαϊκή αγορά τουλάχιστον 50 bcm ετησίως έως το 2030. Πέραν των ΗΠΑ που κάλυψαν πέρυσι το 26% των συνολικών εισαγωγών της ΕΕ σε LNG, προφανώς και πρέπει να αυξηθεί το μερίδιο όλων των βασικών της προμηθευτών, δηλαδή του Κατάρ (24%), της Νορβηγίας (23%), και της Αλγερίας (12%), όπως και να τρέξουν παράλληλα οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο στόχος για μείωση φέτος κατά 100 bcm του ρωσικού αερίου, θα επιτευχθεί σε ποσοστό 60% από αύξηση των εισαγωγών LNG (60 bcm), ωστόσο η υπόλοιπη μείωση θα προέλθει από άλλες πηγές (βιοαέριο, υδρογόνο, ΑΠΕ, εξοικονόμηση ενέργειας).
Δυσκολίες και τιμές
Τις δυσκολίες του εγχειρήματος περιγράφει σε έκθεση της, η Goldman Sachs, αναγνωρίζοντας ότι η αμερικανική ενεργειακή γέφυρα είναι ικανή να καλύψει τμήμα μόνο των ρωσικών εισαγωγών. Καταρχήν, για να τροφοδοτήσουν οι ΗΠΑ την Ευρώπη με όλες αυτές τις ποσότητες θα πρέπει οι αμερικανικές εταιρείες να προχωρήσουν σε ανακατανομή των ροών LNG που πωλούν ανά τον κόσμο, κυρίως στην Ασία. Στην παρούσα φάση, το αμερικανικό LNG που μπορεί να στραφεί από τις ασιατικές στις ευρωπαϊκές αγορές δεν ξεπερνά τα 2,5-3 δισεκατομμύρια κυβικά πόδια την ημέρα, που ισοδυναμούν με κάτι λιγότερο από το 20% των ρωσικών εξαγωγών στην Ευρώπη.
Τμήμα των παρτίδων αυτών κατευθύνεται ήδη προς την Ευρώπη, καθώς οι ποσότητες αμερικανικού LNG που απορροφούν οι ασιατικές αγορές έχουν μειωθεί από τα προ μηνών υψηλά των 14 μετρικών τόνων. Το καλοκαίρι ωστόσο, οπότε και η ζήτηση σε Κίνα, Ιαπωνία και Ν.Κορέα αρχίζει να ανεβαίνει ξανά, η ανακατανομή αυτή θα δυσκολέψει.
Σε κάθε περίπτωση, η παραγωγική ικανότητα των αμερικανικών τέρμιναλ δουλεύει στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Επομένως, ναι μεν, αυτές οι επιπλέον εισαγωγές θα συμβάλλουν ώστε να αυξηθεί σε ανεκτά επίπεδα η πληρότητα των ευρωπαϊκών αποθηκών ενόψει του επόμενου χειμώνα (εκτός και διακοπούν πλήρως οι ρωσικές ροές), ωστόσο, κατά την Goldman Sachs, δεν αρκούν για να μειώσουν τις τιμές.
Ο αμερικανικός οίκος προβλέπει ότι το δεύτερο τρίμηνο της χρονιάς οι τιμές θα εκτιναχθούν πάνω από τα 100 ευρώ / MWh (στα 98 ευρώ, χθες), ενώ θα πέσουν κάτω από τα 90 μόνο μετά το τρίτο τρίμηνο. Βλέπει μάλιστα σταθερά υψηλές τιμές στο φυσικό αέριο τουλάχιστον μέχρι το 2025, καθώς η παγκόσμια προμήθεια LNG θα αρχίζει να αυξάνεται σημαντικά μόνο από το δεύτερο μισό της δεκαετίας και μετά. Ακριβώς λόγω της στρατηγικής απεξάρτησης της Ευρώπης από το φυσικό αέριο, η παραγωγική δυνατότητα των αμερικανικών τέρμιναλ αναμένεται μεταξύ 2025 - 2030, να αυξηθεί κατά 3-5 bcm την ημέρα. Και για να συμβεί αυτό, θα πρέπει να προηγηθεί η σύναψη μακροχρόνιων συμβολαίων 20ετούς διάρκειας ανάμεσα σε αμερικανικές και ευρωπαϊκές εταιρείες, αντικαθιστώντας παρόμοια συμβόλαια των τελευταίων με την Gazrom.
Τι θα συμβεί με τις αποθήκες που εκμεταλλεύεται η Gazprom
Η στρατηγική της ενεργειακής απεξάρτησης της Ευρώπης έχει ανοίξει πολλά κεφάλαια. Ένα από αυτά αφορά τις αποθήκες που εκμεταλλεύεται ο ρωσικός κολοσσός επί ευρωπαϊκού εδάφους, όπως σε Γερμανία, Αυστρία και Ολλανδία. Τι θα συμβεί με αυτές; Η ρωσική εταιρεία θα αναγκαστεί να αποχωρήσει και αν ναι με ποιο τρόπο;
To ερώτημα είναι μείζονος σημασίας, πόσο μάλλον όταν για το ρόλο της Gazprom πριν το πόλεμο, βρίσκεται σε εξέλιξη έρευνα της Κομισιόν, έπειτα από ενδείξεις ότι κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού που προηγήθηκε της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, η εταιρεία κράτησε σκόπιμα χαμηλά αποθέματα στις ευρωπαϊκές αποθήκες που διαχειρίζεται. Σύμφωνα με ανακοίνωση της Επιτροπής το Φεβρουάριο, οι Ρώσοι επέδειξαν ασυνήθιστη επιχειρηματική συμπεριφορά, καθώς οι αποθήκες αερίου που λειτουργούν, εμφάνιζαν ποσοστό πληρότητας 16% όταν οι αποθήκες που διαχειρίζονται άλλες εταιρείες βρίσκονταν στο 44%.
Στο κεφάλαιο Gazprom αναφέρεται προ ημερών ανακοίνωση της Κομισιόν με αφορμή την απόφαση, σύμφωνα με την οποία οι χώρες - μέλη θα πρέπει να έχουν γεμίσει τις υπόγειες αποθήκες φυσικού αερίου στο 90% της χωρητικότητάς τους έως τη 1η Νοεμβρίου, ώστε να μην τεθεί φέτος θέμα ενεργειακής επάρκειας. Στο πλαίσιο αυτής της κίνησης, η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι κάθε ευρωπαϊκή κυβέρνηση θα πρέπει να πιστοποιήσει τους διαχειριστές των δεξαμενών αποθήκευσης, κίνηση που προφανώς έχει στόχο την Gazprom, η οποία διαχειρίζεται πλειάδα υπογείων αποθηκών εντός κοινοτικού εδάφους.
Το εγχείρημα ανεύρεσης από την Ευρώπη εναλλακτικών πηγών προφανώς και δεν είναι εύκολο. Το ξήλωμα ωστόσο του πουλόβερ της ρωσικής ενεργειακής εξάρτησης έχει αρχίσει. Η στρατηγική απόφαση των Ευρωπαίων να πάψουν να προμηθεύονται ρωσικό φυσικό αέριο πριν το 2030, μαζί με τις κινήσεις από πλευράς ΗΠΑ και όχι μόνο, υποβαθμίζουν γεωπολιτικά τη Ρωσία, τη βάζουν στην καραντίνα, και αφαιρούν από το καθεστώς το πιο πολύτιμο γεωπολιτικό του όπλο, το οποίο χρησιμοποιεί πέρα και έξω από όλους τους κανόνες της αγοράς.
